EPISTEME 5(2000) Ks. Jaros�aw Soko�owski Parafia Osowiec w �rodowisku spo�ecznym i przyrodniczym Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej Acta Universitatis Masuriensis Olecko 2000 EPISTEME 5: Parafia Osowiec w �rodowisku spo�ecznym i przyrodniczym Tom recenzowali Prof. dr hab. J�zef M. Do��ga, prof. dr hab. Witold Jemielity Rada Programowa J�zef M. Do��ga (UKSW, WM) - przewodnicz�cy, J�zef Krajewski (WM), Tadeusz Klimski (UKSW, WM), Feliksa Kwieci�ska (WM), Anna Lema�ska (UKSW), Jerzy Niemiec (WM i UwB), Janusz Popko (AMB), Jerzy Sikora (WSDE, DKTE) - sekretarz, Zbigniew Sare�o (UKSW, WM), Dariusz �leszy�ski (SHU), Andrzej de Tchorzewski (WSPB), Edmund Trempala (WM), Stanis�aw Urba�ski (UKSW), Andrzej M. Wo�nicki (USF), Wsp�pracuj�cy z Rad� Programow� Pawe� Bejger (RGK), Jacek W. Czartoszewski (WFChUKSW), Marek Jadczak (RGK), Stanis�aw Jankowski (WM), J�zef �upi�ski (WSD�), Cezary Mrozowski (WM), Wojciech Nowacki (WSD�), Mieczys�aw Ozorowski (ISnRUKSW), Antoni Skowro�ski (WFChUKSW), Jaros�aw Soko�owski (WSD�), Stanis�aw Str�kowski (WSDEiUKSW). Komitet Redakcyjny J�zef M. Do��ga - przewodnicz�cy, Edmund Trempa�a, Jerzy Sikora - sekretarz, Jacek W. Czartoszewski, Wojciech Nowacki Redakcja Techniczno-Komputerowa Pawe� Bejger, Marek Jadczak, Cezary Mrozowski Zdj�cie na ok�adce Osowiec - o�tarz g��wny. Fot. Ks. Jaros�aw Soko�owski ISBN-83-86523-42-5 Adres Redakcji EPISTEME 1. Wszechnica Mazurska, pl. Zamkowy 3, 19-400 Olecko (Cezary Mrozowski) tel./fax (0-87) 520 31 33, e-mail: wm@olecko.ids.pl 2. Redakcja "Martyrii", ul. 3 Maja 10, 19-300 E�k (Jerzy Sikora) tel./fax (0-87) 610 01 05, e-mail: martyria@diecezja.elk.pl 3. Redakcja "G�osu Katolickiego", pl. Papie�a Jana Paw�a II nr 1, 18-400 �om�a (J�zef M. Do��ga), tel. (0-86) 216-62-85, fax 216-35-34, e-mail: glos@lomza.com Sk�ad komputerowy: Marek Jadczak - Redakcja "G�osu Katolickiego" Druk i oprawa: ZUP. Libra Print; Al. Legion�w 114 B, tel. 218-52-87, fax 218-52-88 Spis tre�ci Przedmowa...................................................................................................... 5 Mapa topograficzna Polski - Kapice, Osowiec, Przechody....... 6 Wst�p................................................................................................................. 7 Rozdzia� I. Og�lna charakterystyka po�o�enia Osowca............. 11 1. �rodowisko geograficzno - przyrodnicze kotliny Biebrzy.................................................................................................. U 2. Zarys dziej�w kotliny Biebrzy - �rodowisko spo�eczne............................................................................................. 20 3. Niekt�re jednostki geograficzne kotliny Biebrzy............. 32 Rozdzia� II. Zabytki kultury materialnej: Twierdza Osowiec . 39 Rozdzia� III. Park Narodowy - ochrona przyrody...................... 47 1. Rezerwat Czerwone Bagno......................................................... 47 2. Biebrza�ski Park Narodowy...................................................... 51 3. Rzeka Biebrza.................................................................................... 57 4. "Per�a na bagnach" - niedoceniane bogactwo.................... 61 Rozdzia� IV. Powstanie parafii Osowiec............................................ 65 Rozdzia� V. Historia ko�cio�a w Osowcu w okresie 1919-1939.. 77 Rozdzia� VI. Kalendarium parafii Osowiec...................................... 79 1. Osowiec w latach 1918-20 - proboszcz: ksi�dz Franciszek Tomasz Luba........................................................................ 79 2. Osowiec w latach 1920-25 - proboszcz: ksi�dz Antoni Damian �ewis.................................................................................... 82 3. Osowiec w latach 1925-38 - proboszcz: ksi�dz Antoni Janowicz............................................................................................... 83 4. Osowiec w latach 1938-45 - proboszcz: ksi�dz Edmund Adam Borzuchowski...................................................................... 83 5. Osowiec w latach 1947-57 - proboszcz: ksi�dz kanonik Kazimierz Urban.............................................................................. 85 6. Osowiec w latach 1957-66 - proboszcz: ksi�dz kanonik Franciszek Sz. Pogorzelski.......................................................... 90 7. Osowiec w latach 1966-72 - proboszcz: ksi�dz pra�at W�adys�aw Grodzki....................................................................... 91 3 1 Spis tre�ci 8. Osowiec w latach 1972-75 - proboszcz: ksi�dz Klemens Jan Karwowski.................................................................................. 92 9. Osowiec w latach 1975-83 - proboszcz: ksi�dz mgr Boles�aw T. Braczko............................................................................. 94 10.Osowiec w latach 1983-89 - proboszcz: ksi�dz Andrzej F. G�sowski......................................................................................... 96 11. Osowiec w latach 1989-95 - proboszcz: ksi�dz kanonik Edward Kaczmarczyk................................................................... 99 12.Osowiec w latach 1995-97 - proboszcz: ksi�dz mgr Tadeusz Kaczy�ski .............................................................................. 101 13.Osowiec od 1997 r. - proboszcz: ksi�dz mgr Janusz Kubrak.................................................................................................. 102 Rozdzia� VII. Dzieje parafii w Kapkach (�w. Cyriaka)............... 105 Rozdzia� VIII. Dzieje parafii w Przechodach (�w. Aposto��w Piotra i Paw�a)......................................................................................... 118 Rozdzia� IX. Proboszczowie w historii parafii Osowiec............ 129 Rozdzia� X. Biogramy ksi�y pochodz�cych z parafii Osowiec...................................................................................................... 130 Rozdzia� XI. �wiadectwa ludzi �yj�cych o proboszczach i parafii Osowiec.................................................................................... 143 Rozdzia� XII. Zas�u�eni mieszka�cy parafii Osowiec w opinii proboszcz�w........................................................................... 159 Rozdzia� XIII. Stan os�b w parafii Osowiec w latach 1950-2000.................................................................................................... 160 Rozdzia� XIV. Aktualny skr�t o parafii pw. Wniebowst�pienia Pa�skiego w Osowcu............................................................. 177 Zako�czenie.................................................................................................... 188 Bibliografia ..................................................................................................... 191 Indeks os�b .................................................................................................... 196 Spis tre�ci (ang.)........................................................................................... 207 Streszczenie (ang.)....................................................................................... 209 Podzi�kowanie sponsorom..........................................................-........... 211 Ocali� od zapomnienia Rada Programowa i Komitet Redakcyjny przekazuje Czytelnikowi nast�pny, pi�ty tom EPISTEME pod tytu�em: �Parafia Osowiec w �rodowisku spo�ecznym i przyrodniczym". Zamierzeniem Redakcji i redaktora tego tomu ks. Jaros�awa Soko�owskiego by�o utrwalenie fragment�w historii, fakt�w i zdarze�, zjawisk spo�ecznych i przyrodniczych, kt�re mia�y miejsce na terenach Parafii Rzymskokatolickiej w Osowcu zw�aszcza w XX wieku, a szczeg�lnie w jego drugiej po�owie. Wydobyte z mrok�w pami�ci fakty i wydarzenia, histori� i zdarzenia utrwalone w tekstach tego tomu - w zamierzeniu Redakcji - maj� s�u�y� jako podstawowa informacja do charakterystyki �rodowiska przyrodniczego, spo�ecznego i religijnego parafii Osowiec. Ziemia ta, bogata w dobra przyrody i w niezliczone fakty historyczne prehistorii Polski oraz wydarze� historycznych XIX i XX wieku jest przedmiotem szczeg�lnych zainteresowa� w przyrodniczych, spo�ecznych i historycznych badaniach naukowych. Powstaj� prace naukowe dotycz�ce Biebrza�skiego Parku Narodowego, �ycia spo�ecznego i religijnego, migracji ludno�ci i zmian strukturalnych spo�ecze�stwa tego regionu. Istotne informacje dotycz�ce powstania i historii parafii Osowiec, opracowane w spos�b syntetyczny, maj� s�u�y� utrwaleniu w naszej pami�ci istotnych wydarze� z �ycia religijnego tej Ziemi. Przytoczone indywidualne fakty i wydarzenia u�wiadamiaj� nam dramaty i sukcesy ludno�ci, kt�ra mieszka na Ziemi Biebrza�skiego Parku Narodowego w okolicach Osowca. W imieniu Rady Programowej pragn� serdecznie podzi�kowa� wszystkim wsp�tw�rcom tre�ci tego tomu. Dzi�ki tekstom zebranym przez Redaktora ks. Jaros�awa Soko�owskiego wiele fakt�w historycznych utrwali si� na sta�e w historii naszej Ziemi i w pami�ci przysz�ych pokole�. Jest to historia �Naszej Ma�ej Ojczyzny" wpisanej w dzieje ca�ej Polski, Europy i �wiata, a �ycie religijne wpisane w histori� Diecezji �om�y�skiej, Ko�cio�a w Polsce i w dzieje Ko�cio�a Powszechnego. Historia - magistra vitae. J�zef Marceli Dolega cC O .2 & Oj cn N N -d o X, u O cc 2 cC OJ '-L �N <2 O S o j� * g O OJ cn ta Z cC O . cO 'oj CO ta g �o co 13 G O 'n Ci 13 O o T3 o � g In L O ���� QJ " CC -g U K C OJ ^O +-> Ci ic 3 C HO o o �w cO O rQ ^- N u ^ j2 ^ j� Z ! 1 * |S ci s ' " d "^ 2 �S] ^ Ci ii 1 S o >> Pi .rt ? cO ^"g "O si -d cc cO O .Jh U N -d CC Q U W �J N oj .jj H U � "�i; o OJ...
marszalek1