Pociągi pendolino w obsłudze ruchu intercity.pdf

Sabina Puławska

Pociągi Pendolino

w obsłudze ruchu intercity

Rys. 1. Pociąg Pendolino Britannico Virgin trains na stacji w Manchesterze

Fot. S. Puławska

watnego przewoźnika Virgin Trains. Linia West Coast Main, dłu -

gości 641,6 km, łączy Londyn ze szkockim Glasgow, a także

z miastami Manchester, Liverpool i Birmingham. Relacje pocią -

gów Virgin Trains przedstawiono na rysunku 2.

Na najważniejszych relacjach Virgin oferuje swoim klientom

pociągi Pendolino produkcji Alstom z systemem przecylnego

nadwozia ( tilting system ). Relacje uzupełniające są obsługiwane

także przez pociągi zespołowe Super Voyager. Są to spalinowe

zespoły trakcyjne 4wagonowe (3 zespoły, moc 1880 kW, miejsc

26 w 1. klasie + 160 w 2. klasie) i 5wagonowe (18 zespołów,

moc 2350 kW, miejsc 26 w 1. klasie + 220 w 2. klasie). Zespo -

ły te także są wyposażone w systemy przechyłu nadwozia. Pręd -

kość maksymalna tych zespołów wynosi 200 km/h i są one wy -

korzystywane do obsługi relacji na liniach niezelektryfikowanych.

Jednym z najważniejszych elementów restrukturyzacji

oferty przewozowej jest wprowadzenie nowego taboru

kolejowego. Nowy, bardziej komfortowy i o lepszych pa -

rametrach technicznych tabor jest podstawą do budowy

skutecznej oferty marketingowej, zwłaszcza w przewo -

zach międzyregionalnych.

Już w latach 90. XX w. dla linii konwencjonalnych synonimem

nowoczesności stały się pociągi z wychylnym nadwoziem w łu -

kach torowych, tzw. Pendolino. Pociągi te budowane w konfi

guracji zespołów trakcyjnych mają taki poziom komfortu, jak po -

ciągi dużej prędkości, a ponadto mechanizm wychyłu nadwozia

umożliwia dodatkowo zwiększenie średniej prędkości handlowej,

w niektórych przypadkach nawet o kilkanaście procent. Ich wpro -

wadzenie było przełomem w budowie nowego wizerunku kolei we

Włoszech, Szwajcarii, Hiszpanii, Portugalii, Finlandii, Słowenii,

Norwegii, Szwecji, Czechach i w Niemczech, gdzie pociągi ICET

uzupełniły ofertę kolei dużych prędkości InterCity Express (ICE).

Od 2010 r. pociągi Pendolino wejdą do eksploatacji na linii Pe -

tersburg – Helsinki.

Na sieci brytyjskich kolei (16 458 km) przewożonych jest

1213 mln pasażerów rocznie. Do najbardziej obciążonych linii

należy WCML – West Coast Main Line (Główna Linia Zachodnie -

go Wybrzeża). Obsługa tej linii pociągami intercity należy do pry -

Historia

Inicjatorem wprowadzenia nowego standardu w przewozach inter -

city w Wielkiej Brytanii był Richard Branson, założyciel linii lotni -

czej Virgin. Możliwość realizacji tych zamierzeń otworzyła się po

podziale kolei brytyjskich na segmenty rynkowe i ogłoszeniu

przetargów na franszyzy. Jedna z nich dotyczyła obsługi ruchu

intercity na linii West Coast Main Line. W 1996 r. jej obsługa

została rozstrzygnięta na korzyść Virgin. Richard Branson od razu

rozpoczął rozmowy z Alstomem i Fiatem o zakupie nowego tabo -

ru z przechylnym nadwoziem, który zastąpiłby przestarzałe tech -

4 /2009

nicznie wagony i lokomotywy. Idea zastosowania taboru z prze -

chylnym nadwoziem nie była w Wielkiej Brytanii nowością. Już

w latach 70. XX w. prowadzone były badania prototypu takiego

pociągu, ale zostały one zaniechane.

Wybór pociągów z przechylnym nadwoziem miał uzasadnie -

nie techniczne. Linia WCML została zbudowana w XIX w. Jej pa -

rametry techniczne są bardzo niskie i nawet po modernizacji

możliwe było tylko zwiększenie prędkości do 200–225 km/h, i to

przy zastosowaniu tego rodzaju taboru.

Virgin Trains uruchomił pierwsze pociągi w 1997 r. i jeszcze

w tym samym roku podpisał kontrakt z konsorcjum Alstom/Fiat

na 52 pociągi Pendolino oraz na ich utrzymanie na okres 13 lat.

Pierwszy pociąg został dostarczony w 2001 r. i rozpoczął jazdy

testowe i szkoleniowe. Eksploatacja pociągów z prędkością

200 km/h rozpoczęła się w 2003 r. W 2004 r. została zakończona

dostawa wszystkich pociągów. Od 2005 r. realizowany jest pełny

rozkład jazdy dla 46 pociągów dziennie.

Pociągi Pendolino Britannico

Konstrukcja pociągów opiera się na zastosowanych już dla in -

nych przedsiębiorstw kolejowych w Europie rozwiązaniach tech -

nicznych. Ze względu na różnice techniczne w parametrach infra -

struktury, wersja dla Virgin Trains różni się skrajnią.

Zespoły dostarczone pierwotnie mają po 9 wagonów, każdy

oparty na dwóch wózkach. Sześć wagonów jest wyposażonych po

2 wózki napędne. Podobnie jak w innych pociągach Pendolino,

w każdym z wózków napędnych jedna z osi napędzana jest silni -

kiem elektrycznym, w przypadku Britannico o mocy 425 kW.

Układ taki zapewnia maksymalizację przyczepności podczas przy -

spieszania/hamowania i bardzo dużą maksymalną siłę pociągową

(204 kN) przy małych naciskach osi na tor (średnio poniżej 13 t

na oś), co powoduje znaczne ograniczenie oddziaływania pojazdu

na tor. Wysokie parametry trakcyjne umożliwiają osiągnięcie

prędkości 100 km/h momentu rozruchu na drodze około 900 m,

a 200 km/h po 200 s. Są to wielkości nieosiągalne dla zestawu

lokomotywy z wagonami i umożliwiły one znaczne skrócenie cza -

sów przejazdu. Napęd rozłożony na dużą liczbę osi umożliwia

także skuteczne wykorzystanie hamulca elektrodynamicznego

i odzyskanie części energii hamowania w wyniku rekuperacji.

Kolejne oszczędności na czasie przejazdu uzyskano poprzez

zastosowanie mechanizmu przechyłu nadwozia, co umożliwia

osiągnięcie na łukach prędkości do 24% większej niż w pocią -

gach nieposiadających tego mechanizmu, np. pociąg z aktywnym

mechanizmem pudła przecylnego pokona łuk z prędkością

200 km/h, a pociąg bez mechanizmu pudła przecylnego musi

Rys. 2. Relacje pociągów Virgin Trains

Rys. 4. Siły działające na pasażera i kąty nachylenia mechanizmu przechy-

łowego

Źr. Alstom.

Rys. 3. Konfiguracja wagonów Pendolino Britannico

Żr. Alstom.

4 /2009

zwolnić do prędkości 160 km/h. Mechanizm umożliwia łagodny

przechył nadwozia do 8°, co zmniejsza dyskomfort dla pasażerów

przy przejeździe pociągu po łukach.

Zestawy mają specjalnie zaprojektowany, wyjątkowy wygląd

zewnętrzny i niepowtarzalne wnętrze, co było elementem zmiany

wizerunku kolei, mającym zachęcić pasażerów do podróży pocią -

giem. Uruchomienie pociągów dużych prędkości miało za zada -

nie stworzenie alternatywy dla transportu lotniczego i użytkowni -

ków dróg – samochodowych firm przewozowych oraz transportu

indywidualnego.

Utrzymanie 52 składów Pendolino w ramach długotermino -

wego kontraktu serwisowego z firmą producenta Alstom odbywa

się w pięciu zakładach na terenie Wielkiej Brytanii wzdłuż Linii

West Coast Main Line – w Manchester, Glasgow, Liverpool, Wol -

verhampton i Londynie. Kontrakt ten został zawarty na 13 lat i bę -

dzie wydłużony o kolejne 10 lat.

Zakłady te zostały zmodernizowane i wyposażone w niezbęd -

ne urzadzenia i systemy informatyczne przez producenta taboru.

Użyty do tego celu system „Traintracer” umożliwia przewidywa -

nie problemów i prewencyjne diagnozowanie możliwych błędów

i usterek. Moduł „Traintracer” wmontowywany w system kontroli

Tabela 1

Dane techniczne Pendolino Britannico

Szerokość toru

[mm] 1435/1432 (standard Wielkiej Brytanii)

Napięcie zasilania

25 kV 50 Hz

Materiał pudła pociągu

Aluminium

Konfiguracja

9 wagonów

(M+M+D+M+D+M+D+M+M)

Liczba osi napednych 12

Całkowita długość [m] 217

Zewnętrzna maksymalna szerokość wagonu [mm] 2730

Masa [t] 466

Liczba miejsc 145 klasa 1., 294 klasa standardowa

Moc trakcyjna [MW] 5,1

Przyspieszenie początkowe [m/s²] 0,368

Maksymalna siła rozruchowa [kN] 204

Prędkość maksymalna [km/h] 200 (225 – prędkość projektowa)

Urządzenia sygnalizujące TASS system sygnalizacji i urządzeń

Mechanizm pudła przecylnego Uruchamianie automatyczne

Funkcje dodatkowe System zarządzania pociągiem: elektroniczny system rezerwacji

miejsc; AGATEe – media systemy audiowizualnej informacji

pasażerskiej, toalety dla osób niepełnosprawnych, sklepy,

system rozrywki zamontowany przy siedzeniach pasażerów

Rys. 7. Pociągi WCML w zakładzie taboru, Manchester

Rys. 5. Pociąg Pendolino Britannico

Fot. S. Puławska

Rys. 6. Przedział dla pasażerów, klasa 1.

Fot. S. Puławska

4 /2009

Rys. 8. Pierwsze czynności utrzymania na peronach postojowych w zakła-

dzie taboru

Rys. 10. Czynności kontrolne i utrzymaniowe w kabinie maszynisty

Rys. 9. Czynności utrzymania w hali przeglądowej

Rys. 11. Testowanie pojazdu na stanowisku w zakładzie w Oxley

4 /2009

pociągu generuje zestaw danych, dotyczących zmian w jego

głównych podzespołach przez przekaz radiowy do naziemnego

serwera. Ciągłe udoskonalanie systemu pozwala zmniejszyć

koszty utrzymania oraz minimalizuje straty operatora związane

z czasem przestoju.

Opracowano plany utrzymania bazując na ocenach dokona -

nych na podstawie danych pochodzących z poszczególnych po -

ciągów – podejście to pozwala na znaczne zmniejszenie czasu

przestoju pociągu.

Czynności dla zapewnienia bezpieczeństwa i niezawodności

bazują na danych archiwalnych. Dane te dostarczane są przez

zcentralizowany pokładowy system diagnostyczny, co pozwala na

szybką identyfikację ewentualnych usterek. System ten może być

również wykorzystany do zdalnego odzyskania danych z pociągów

w ruchu.

Rys. 12. Rodział zadań przy przeglądzie pociągów przez nocną zmianę w zakładzie

taboru

Organizacja przewozów

Pociągi Virgin Trains obsługują relacje miedzy Londynem Euston

a Manchesterem, Birmingham, Liverpoolem oraz Glasgow i Edyn -

burgiem. System połączeń opiera się na 6 głównych relacjach,

w tym trzy z nich są obsługiwane przez pociągi Pendolino, dwie

przez spalinowe zespoły Super Voyager i jedna – do Szkocji –

wspólnie przez Pendolino i Super Voyager (rys. 3, tab. 2). Pocią -

gi te obsługują 43 stacje i przewożą dziennie prawie 60 tys. pa -

sażerów (tab. 3).

Od czasu rozpoczęcia działalności Virgin Trains zwiększyło

swoją ofertę o 32% pociągów, a czasy przejazdu w poszczegól -

nych relacjach uległy skróceniu (tab. 4). Uruchomiono połącze -

nia między Manchester i Birmingham w odstępach 20minuto -

wych.

Komfort podróży zapewnia bogata oferta restauracyjna prze -

woźnika oraz bezpłatny dostęp do internetu w klasie 1. W pocią -

gach znajdują się również wyznaczone strefy dla rowerów, z której

korzystanie jest bezpłatne. W związku z ograniczą pojemnością

tych stref (do 4 rowerów) należy jednak dokonać wcześniejszej

telefonicznej rezerwacji.

Tabela 4

Czasy przejazdu pociagami Virgin Trains

Czas przejazdu

Wrzesień 2004 r. Grudzień 2008 r.

Birmingham

1h 30

1h 24

Manchester

2h 20

2h 07

Z Londynu do

Liverpool

2h 30

2h 08

Glasgow

5h 20

4h 30

Chester

2h 14

2h 02

Wrzesień 2006 r.

Grudzień 08

Z Birmingham do Glasgow

4h 08

3h 57

Edinburgh

4h 13

4h 02

Pociągi Virgin okazały się bardzo konkurencyjne w stosunku

do innych środków transportu. We wrześniu 2004 r. zdecydowany

udział w rynku podróży Manchester – Londyn miały linie lotnicze

– ok 65%. (pociągi Virgin w tym czasie ok. 35%). Na koniec

2006 r. proporcje te odwróciły się, a obecnie pociągi przewoźni -

ka kolejowego mają już około 75% udziału. Celem operatora jest

pozyskanie 85% pasażerów. W połączeniach London – Glasgow

Tabela 2

Relacje pociągów Virgin Trains

Oznaczenie linii Trasa

Liczba połączeń

Uwagi

w ciągu doby

23 kursy pełne, pozostałe realizowane od stacji Birmingham

WolverhamptonBirmingham London

(oraz jeden od stacji Rugby)

Manchester – London

Liverpool – London – Crewe

North Wales – London i The West Midlands

London – The North West – Glasgow

Birmingham – Crewe – 1 kurs

Birmingham – Edinburgh – 7 kursów

Birmingham – Glasgow – 7 kursów

Birmingham – Preston – 1 kurs

Birmingham – The North West and Scotlan

Crewe – Glasgow – 1 kurs

London – Glasgow – 14 kursów

London – Lancaster – 3 kursy

London – Preston – 4 kursy

Tabela 3

przeważającą rolę odgrywa transport lotniczy. W 2004 r. drogą

lotniczą podróże odbywało ponad 90% pasażerów, jednak sytua -

cja zmieniła się w 2006 r., kiedy wprowadzono dodatkowe wy -

mogi bezpieczeństwa na brytyjskich lotniskach. W związku ze

wzmożonymi kontrolami czas podróży samolotem wydłużył się,

na czym zyskały połączenia kolejowe, nie wymagające dodatko -

wych transferów na lotniska, a łączące centra miast bezpośred -

Wyniki przewozowe Virgin Trains za 2008 r.

Liczba pociągów dziennie

333

Liczba obsłużonych pasażerów dziennie

59 418

Liczba obsłużonych pasażerów rocznie

21 569 000

Liczba obsługiwanych stacji

Liczba pociągów Pendolino

4 /2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: