Standard opieki pooperacyjnej po cięciu cesarskim.pdf

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

PRACA POGLĄDOWA

Urszula Sioma-Markowska, Adam Sipiński, Monika Selwet,

Mariola Machura, Małgorzata Kazimierczak

Zakład Pielęgniarstwa w Ginekologii i Położnictwie Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii i Położnictwa

w Tychach Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Standard opieki pooperacyjnej

po cięciu cesarskim

The standard of postoperative care after caesarean section

ABSTRACT

Each professional activity requires respecting current norms. Standards, as a requirement and norm of offered services are

used mainly for objective evaluation of nursing quality. Their analysis is used to improve the quality of provided health

services. The research shows the care standard of obstetric care after caesarean sections.

KEY WORDS: caesarean section, standards, care

STRESZCZENIE

Każda profesjonalna działalność wymaga przestrzegania obowiązujących zasad. Standardy jako wymóg, norma klasy propo-

nowanych usług, które grupa zawodowa oferuje odbiorcom, służą przede wszystkim obiektywnej ocenie jakości pielęgnowa-

nia, a ich analizę wykorzystuje się w celu polepszania jakości świadczonych usług zdrowotnych. W niniejszej pracy zaprezen-

towano standard opieki położniczej nad kobietą po porodzie metodą cesarskiego cięcia.

SŁOWA KLUCZOWE: cięcie cesarskie, standard, opieka

Wstęp

Stałe polepszanie jakości opieki we współczesnym po-

łożnictwie wymaga nowych kierunków działań pielęgniar-

skich. Aby profesjonalna opieka perinatologiczna stała się

modelowym wzorem do powielania, podjęto próby opra-

cowania procedur i standardów opieki położniczej.

We wprowadzonych standardach praktyki położniczej

określono minimalne oczekiwania odnoszące się do bezpiecz-

nej, celowej, skutecznej i etycznej opieki nad kobietą oraz jej

dzieckiem. Stanowią one jeden z mechanizmów oceny jako-

ści opieki zdrowotnej, a ich analizę wykorzystuje się w polep-

szaniu jakości świadczonych usług zdrowotnych [1, 2].

Jakość opieki położniczo-pielęgniarskiej to stopień,

w jakim ta opieka pozwala osiągnąć pożądany efekt w za-

kresie stanu zdrowia podopiecznych, zwiększa ich zdolność

do samoopieki oraz jest zgodna z aktualną wiedzą [3]. Stan-

dardy pozwalają również określić ramy współpracy i współ-

działania w zespole.

Standard to wymóg, norma jakości proponowanych

usług, które dana grupa zawodowa oferuje odbiorcom [4].

Każda profesjonalna działalność wymaga przestrzegania

obowiązujących zasad.

Standardy zawierają stałe elementy: temat, wstęp (teore-

tyczne omówienie zagadnienia, którego dotyczy standard),

oświadczenie standardowe (deklaracja, że założony cel zo-

stanie osiągnięty), kryteria strukturalne (odnoszące się do

warunków, technicznych zasobów rzeczowych oraz do ludzi

realizujących zadania, ich kwalifikacji i kompetencji), kryte-

ria procesowe (spis czynności zalecanych do wykonania przez

personel, które są podejmowane w celu osiągnięcia wyniku),

kryteria wynikowe (określenie, czy spełniono oświadczenie,

czy uzyskano pożądany efekt w opiece w kategoriach zacho-

wań pacjentki, jej reakcji oraz stanu zdrowia).

Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie standar-

du opieki nad położnicą po cięciu cesarskim, który opra-

cowano w Zakładzie Pielęgniarstwa w Ginekologii i Po-

łożnictwie Katedry Ginekologii i Położnictwa w Tychach

Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach.

Adres do korespondencji:

Dr med. Urszula Sioma-Markowska

Zakład Pielęgniarstwa w Ginekologii i Położnictwie

Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii i Położnictwa Śl. AM

ul. Edukacji 102, 41–300 Tychy

e-mail: urszulamarkowska@wp.pl

Standard opieki pooperacyjnej

nad kobietą po cięciu cesarskim

Celem cięcia cesarskiego jest operacyjne zakończenie

ciąży lub porodu, gdy dalsze oczekiwanie na ich naturalny

przebieg stwarza znaczące niebezpieczeństwo dla matki

Annnales Academiae Medicae Silesiensis 2006, 60, 5, 467–470

467

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

i dziecka. Jest najczęściej wykonywaną procedurą opera-

cyjną w położnictwie. Wskazania do wykonania tego za-

biegu obecnie dzieli się na wskazania prewencyjne, profi-

laktyczne lub elektywne [5]. Po porodzie rozpoczyna się

okres połogu trwający 6–8 tygodni, w którym następuje

cofanie się zmian spowodowanych ciążą i porodem [6–8].

— położne sprawują opiekę na podstawie procesu pielę-

gnowania;

— położne podnoszą swoje kwalifikacje poprzez: samo-

kształcenie, doskonalenie wewnątrzoddziałowe, specja-

lizacje, udział w konferencjach i sympozjach.

Instytucja opieki zdrowotnej:

— posiada bazę lokalową, salę intensywnego nadzoru pie-

lęgniarskiego, sprzęt, aparaturę, materiały do sprawo-

wania optymalnej opieki pielęgniarskiej i lekarskiej;

— zapewnia warunki do przebywania matki wraz z dziec-

kiem przez cały okres pobytu na oddziale położniczym;

— zapewnia kontakt z rodziną (odwiedziny, kontakt tele-

foniczny);

— zatrudnia odpowiednią liczbę położnych, zgodnie z za-

potrzebowaniem, które umożliwią właściwą opiekę nad

położnicą i noworodkiem;

— posiada dokumentację procesu pielęgnowania;

— zapewnia dostęp do fachowej literatury;

— zapewnia pomoce dydaktyczne do realizacji zadań edu-

kacyjnych na oddziale położniczym przez położne.

Cel standardu

Standard ma zapewniać ciągłą, profesjonalną opiekę

położniczą nad kobietą po cięciu cesarskim w celu stwo-

rzenia optymalnych warunków sprzyjających odzyskaniu

przez położnicę sprawności fizycznej i psychicznej, przy-

stosowania się do nowej roli matki oraz przygotowania jej

do samoopieki i opieki nad dzieckiem w warunkach do-

mowych.

Oświadczenie standardowe

Każda położnica po cięciu cesarskim przebywająca na

oddziale położniczym będzie:

— miała zapewnioną ciągłą, profesjonalną opiekę położ-

niczą;

— posiadała wiedzę na temat zmian połogowych zacho-

dzących w organizmie kobiety;

— posiadała wiedzę, umiejętności, motywacje do podję-

cia decyzji i działań w dążeniu do karmienia piersią;

— przygotowana do nowej roli matki;

— przygotowana do sprawowania samoopieki i opieki nad

dzieckiem.

Kryterium procesu

Na oddziałach położniczych koordynatorem opieki pie-

lęgniarskiej nad położnicą i jej dzieckiem jest wyznaczona

położna oraz pielęgniarka neonatologiczna. Po wykona-

nym cięciu cesarskim kobieta jest przewożona na salę po-

operacyjną zlokalizowaną w sali porodowej lub na oddziale

położniczym, na której przebywa przez 24 godziny. Po tym

czasie, jeśli jej stan ogólny na to pozwala, zostaje przewie-

ziona do sali położniczej na oddziale. Zakres opieki poope-

racyjnej wyznacza kilka istotnych czynników: czas, jaki upły-

wa od zabiegu, technika operacyjna, rodzaj znieczulenia.

W chwili przyjęcia położnicy na salę pooperacyjną po-

łożna:

— zapewnia właściwe ułożenie — po znieczuleniu ogól-

nym układa w pozycji na plecach (ułożenie płaskie, bez

poduszki, głowa skierowana w bok); po znieczuleniu

dordzeniowym w pozycji na plecach (ułożenie płaskie,

głowa wyprostowana, bez poduszki lub płaska podusz-

ka, kończyny dolne wyprostowane lekko uniesione, uło-

żone na płasko złożonym kocu);

— podłącza pacjentkę do aparatury kontrolno-pomiarowej;

— dokonuje pomiaru podstawowych parametrów życio-

wych (RR, tętno, oddechy);

— ocenia zabarwienie powłok skórnych, stan świadomości;

— ocenia stan opatrunku na ranie po cięciu cesarskim;

— przyjmuje zlecenia z indywidualnej karty zleceń lekar-

skich (przygotowuje płyny infuzyjne, analgetyki, inne

dodatkowe zlecenia);

— analizuje kartę znieczulenia i kartę gorączkową pacjentki;

— opracowuje plan postępowania pielęgniarskiego w za-

leżności od techniki wykonania cięcia i metody znie-

czulenia;

— zakłada dokumentację medyczno-pielęgniarską (kartę

obserwacji położnicy po cięciu cesarskim wraz z kartą

bilansu płynów, kartę procesu pielęgnowania).

Kryterium struktury

Kwalifikacje personelu:

— na oddziale jest zatrudniona odpowiednia liczba per-

sonelu medycznego, zgodnie z zapotrzebowaniem,

umożliwiająca właściwą opiekę nad położnicą po cię-

ciu cesarskim;

— położne posiadają wiedzę i umiejętności w zakresie:

a) wczesnej i późnej opieki pooperacyjnej nad położ-

nicą po cięciu cesarskim,

b) zachodzących zmian fizjologicznych w organizmie

kobiety w czasie połogu (inwolucji macicy, oceny od-

chodów połogowych, gojenia się tkanek miękkich,

zmian wyglądu i napięcia powłok brzusznych, fizjo-

logii laktacji, spadku masy ciała, zmian w układzie

krwiotwórczym, moczowym, zmian hormonalnych),

c) psychologicznych aspektów połogu,

d) metod dydaktyczno-wychowawczych w pracy z po-

łożnicą i jej rodziną;

— pomoc położnych w pielęgnacji położnicy i dziecka jest

dostępna przez całą dobę. Położna jest w stanie udzielić

fachowej porady z zakresu problematyki połogu i przy-

gotować kobietę do samoopieki i opieki nad dzieckiem;

— personel jest zaangażowany w realizację programu kar-

mienia naturalnego i uczestniczy w samokształceniu,

uwzględniając aktualny stan wiedzy medycznej;

468

Urszula Sioma-Markowska i wsp. , Standard opieki po cięciu cesarskim

Standard opieki po cięciu cesarskim

W dobie operacyjnej po cięciu cesarskim położna:

— dokonuje pomiaru i interpretacji podstawowych para-

metrów stanu ogólnego, tj. RR i tętna co 15 min przez

pierwsze 2 godz., a następnie co 30 min przez 4 godz.

i później co 60 min do upływu pierwszych 12 godz.;

w kolejnych 12 godzinach co 2 godziny. Nieprawidło-

we wartości RR krwi i tętna mogą świadczyć o krwa-

wieniu, zwiększeniu dolegliwości bólowych, rozpoczy-

nającym się wstrząsie. Bradykardia i wzrost ciepłoty

ciała może być przyczyną utrzymującego się działania

środków anestetycznych (parametry notuje się w kar-

cie obserwacji);

— dokonuje pomiaru temperatury ciała 2-krotnie w ciągu

doby, a jeśli położnica gorączkuje — co 3 godz. (notuje

się w karcie obserwacji);

— obserwuje czynność oddechową — kontroluje liczbę

oddechów na minutę, ich rytmiczność. Pomiarów do-

konuje przez pierwsze 2 godz. co 15 min, a później

— co 60 min;

— obserwuje zabarwienie powłok skórnych, wilgotność,

napięcie, pojawienie się zmian na skórze. Analizuje rysy

twarzy położnicy — zaostrzenie może być spowodowa-

ne przez ból lub świadczyć o stanie zagrożenia życia;

— obserwuje i nadzoruje podaż płynów infuzyjnych;

— dokumentuje podane płyny w karcie bilansu płynów;

— kontroluje diurezę — ilość i barwę wydalanego moczu.

Jeśli usunięto cewnik z pęcherza moczowego, położnica

powinna oddać mocz do 6 godz. po porodzie. Jeśli po

tym czasie nie odczuwa parcia na mocz, dokonuje cew-

nikowania pęcherza moczowego;

— prowadzi bilans płynów w karcie obserwacji;

— czynnie uczestniczy w leczeniu farmakologicznym po-

przez właściwe podawanie leków, zgodnie z indywidu-

alna kartą zleceń lekarskich;

— ocenia stan opatrunku na ranie pooperacyjnej — przez

pierwszą godzinę co 15 min, przez kolejne 2 godz.

— co 30 minut, a następnie co 60 min do upływu pierw-

szych 12 godz.;

— kontroluje drożność drenów oraz ilość i charakter wy-

dzieliny (jeśli zostały założone dreny do rany);

— kontroluje krwawienie z dróg rodnych (ilość, barwę,

zapach);

— dokonuje częstej wymiany wkładek;

— ocenia wysokość dna macicy (badanie wykonuje bar-

dzo delikatnie ze względu na ból rany pooperacyjnej);

— umożliwia zwilżanie błon śluzowych jamy ustnej (prze-

gotowana woda, napar z rumianku, niegazowana woda

mineralna);

— zapewnia ciszę, spokój, warunki do wypoczynku;

— wykonuje toaletę ciała, krocza, zmienia bieliznę oso-

bistą i pościelową;

— zapewnia wygodną pozycję w łóżku, zmianę pozycji co

2 godz. Jeśli cięcie cesarskie wykonano w znieczuleniu

podpajęczynówkowym, położnica musi leżeć płasko

przez 24 godz., w przeciwnym razie mogą wystąpić

u niej powikłania w postaci silnych bólów głowy;

— w zależności od rodzaju znieczulenia zapewnia wcze-

sne uruchamianie w kilka godzin po zabiegu poprzez

wykonywanie ćwiczeń oddechowych, ruchowych bier-

nych i czynnych;

— udziela wsparcia psychicznego w zależności od potrzeb

psychoemocjonalnych pacjentki;

— umożliwia pierwszy kontakt matki i dziecka (jeśli stan

położnicy i dziecka pozwala);

— udziela pomocy w przystawieniu noworodka do kar-

mienia piersią, demonstruje wygodne pozycje do kar-

mienia dla kobiet po cięciu cesarskim;

— umożliwia położnicy kontakt z rodziną.

W bliższych dobach (od 1. do 3. doby) po cięciu cesar-

skim położna:

— dokonuje kontroli parametrów stanu ogólnego według

następującego schematu: RR krwi, tętno, oddechy

w pierwszej dobie co 2 godz., a w kolejnych dobach 3 razy

dziennie;

— kontroluje temperaturę ciała 2 razy dziennie. Jeżeli cie-

płota ciała wzrośnie powyżej 38,0°C, dokonuje pomia-

ru co 3–4 godz.;

— podaje leki zgodnie ze zleceniem lekarskim;

— ocenia odchody połogowe;

— ocenia inwolucję macicy;

— ocenia stan opatrunku na ranie pooperacyjnej co 2 godz.

w 1. dobie po cięciu; w kolejnych dobach — 2 razy dziennie;

— pielęgnuję ranę pooperacyjną poprzez zmianę opatrunku;

— kontroluje wchłanianie płynów infuzyjnych;

— prowadzi bilans wodny;

— przestrzega stosowania odpowiedniej diety. Pierwszy

posiłek położnica otrzymuje w różnym czasie, w zależ-

ności od techniki zabiegu, sposobu znieczulenia. Dieta

po cięciu cesarskim metodą tradycyjną polega na po-

daży początkowo płynów obojętnych (woda przegoto-

wana, rumianek, herbata). Następnie podaje się kleik,

sucharki, bułkę z mlekiem. Po uzyskaniu wypróżnienia

(około 3. doby) stosuje się dietę lekkostrawną;

— uruchamia położnicę;

— dokonuje kontroli wypróżnień — pierwsze wypróżnie-

nie powinno odbyć się najpóźniej w 3. dobie po cięciu

cesarskim. W przypadku braku stolca podaje czopki

glicerynowe lub wykonuje enemę na zlecenie lekarza;

— ocenia stan emocjonalny pacjentki — nastrój, zacho-

wanie w stosunku do dziecka;

— ocenia przebieg laktacji (motywację do karmienia piersią,

technikę karmienia, stan brodawek sutkowych

— chwytność, uszkodzenia, obecność siary, przekrwie-

nie piersi);

— prowadzi edukację położnicy i jej rodziny w zakresie:

samoopieki w czasie połogu, opieki nad dzieckiem,

korzyściach karmienia naturalnego, efektywnego kar-

mienia piersią, ćwiczeń w połogu, zasad zdrowego odży-

wiania się, zapobiegania zaparciom;

— udziela pomocy w wykonywaniu czynności higienicz-

nych;

— udziela pomocy w wykonywaniu czynności pielęgnacyj-

nych przy noworodku;

— ocenia wiedzę i umiejętność położnicy w zakresie tech-

469

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

niki karmienia piersią, pielęgnacji dziecka;

— rozpoznaje problemy pielęgnacyjne położnicy, ustala

cele, planuje opiekę, realizuje zaplanowane działania

i dokonuje oceny ich efektów;

— wyciąga wnioski dotyczące dalszej pielęgnacji.

W dalszych dobach (od 3. do 5. doby) po cięciu cesar-

skim:

— dokonuje kontroli parametrów stanu ogólnego (RR

krwi, tętno, temperatura ciała) 3 razy dziennie;

— ocenia odchody połogowe;

— ocenia inwolucję macicy;

— pielęgnuję ranę pooperacyjną poprzez zmianę opatrunku;

— przestrzega stosowanie lekkostrawnej diety;

— dokonuje kontroli wypróżnień;

— ocenia stan emocjonalny pacjentki — nastrój, zacho-

wanie w stosunku do dziecka;

— ocenia przebieg laktacji (motywację do karmienia piersią,

technikę karmienia, stan brodawek sutkowych, uszko-

dzenia);

— prowadzi edukację położnicy i jej rodziny w zakresie:

samoopieki w czasie połogu, opieki nad dzieckiem,

korzyściach karmienia naturalnego, efektywnego kar-

mienia piersią, ćwiczeń w połogu, zasad odżywiania

w połogu, zapobiegania zaparciom;

— angażuje położnicę do wykonania pierwszego zestawu

ćwiczeń w połogu przewidzianego dla rodzących siła-

mi natury (zalecany dopiero w okresie od 3. do 5. doby

po cięciu cesarskim);

— ocenia wiedzę i umiejętność położnicy w zakresie wy-

konywanych ćwiczeń w połogu, techniki karmienia pier-

sią, pielęgnacji dziecka;

— udziela pomocy w wykonywaniu czynności pielęgna-

cyjnych przy noworodku;

— dokonuje rozpoznania problemów pielęgnacyjnych po-

łożnicy, ustala cele, planuje opiekę, realizuje zaplano-

wane działania i dokonuje oceny ich efektów;

— z oceny realizowanych działań wyciąga wnioski doty-

czące dalszej pielęgnacji;

— w dniu wypisu położnicy do domu (wypis następuje po

zakończonej 5. dobie, jeśli nie ma przeciwwskazań ze

strony matki lub dziecka) położna informuje kobietę

o terminie kontrolnej wizyty u ginekologa oraz o czasie,

kiedy ponownie może rozpocząć współżycie płciowe,

a także kiedy może pojawić się krwawienie miesiączkowe.

Kryterium wyniku

Położnica po porodzie metodą cięcia cesarskiego prze-

bywająca na oddziale położniczym, której zapewniono

profesjonalną opiekę położniczo-pielęgniarską:

— posiada wiedzę na temat zmian zachodzących w połogu;

— została przygotowana do samoopieki i opieki nad dziec-

kiem;

— zna zalety ćwiczeń w połogu i potrafi je wykonywać;

— zna zalety karmienia naturalnego i sposoby utrzymania

laktacji;

— zna zasady prawidłowego odżywiania się w połogu;

— połóg przebiega prawidłowo;

— karmienie przebiega prawidłowo.

Rodzina pacjentki:

— posiada wiedzę na temat zmian fizycznych i emocjo-

nalnych zachodzących w połogu;

— została przygotowana do udzielania pomocy i wsparcia

emocjonalnego położnicy.

PIŚMIENNICTWO

3. Piątek A.(red.). Standardy praktyki w zawodzie pielęgniarki i położnej.

NIPiP, Warszawa 1997.

4. Ciechaniewicz W. Normy praktyki zawodowej. W: Ciechaniewicz W. Pie-

lęgniarstwo (red.). PZWL, Warszawa 2001: 132–134.

5. Bręborowicz G.H. (red.). Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2005.

6. Pisarski T. Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 1996.

7. Psychyrembel W. Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. PZWL,

Warszawa 2000.

8. Szymański W. (red.). Położnictwo. Dream, Kraków 1999.

1. Adamczyk K. Zapewnienie jakości opieki pielęgniarskiej/położniczej. Ma-

teriały z konferencji naukowej „Położnictwo u progu XXI wieku”. Lublin

1999: 176–179.

2. Stadnicka G., Przystupa E. Standardy opieki położniczej stosowane u

pacjentek leczonych z powodu ciąży powikłanej. Materiały z konfe-

rencji naukowej „Położnictwo u progu XXI wieku”. Lublin 1999: 189–

198.

470

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: