Podatek dochodowy od osób fizycznych
Popularnie zwany podatkiem PIT – personal income tax.
Ustawa z 26 VII 1991r. zawiera zasady ogólne opodatkowania dochodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Zryczałtowany podatek dochodowy od niektórych kategorii dochodów osiąganych przez osoby fizyczne. Wyróżniamy 3 formy ryczałtowe:
§ Od przychodów ewidencjonowanych.
§ Kartę podatkową.
§ Ryczałt od przychodów osób duchownych prawnie uznanych wyznań.
Istotą zryczałtowanych form stanowi możliwość wyboru przez podatnika o formie opodatkowania – prawo opcji (pr. opcji jest również 19% stawka podatku, łączne opodatkowanie małżonków). Wyboru dokonuje między opodatkowaniem na zasadach ogólnych, a (jeżeli spełni określone warunki) formą zryczałtowaną.
Równolegle uchwalono ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych, która jednak szybko, bo w dniu 15 II 1992r. została zastąpiona przez ustawę obowiązującą do dziś.
W PL systemie podatkowym (tak jak na całym świecie) występują 2 powszechne podatki dochodowe:
§ Podatek dochodowy od os. fizycznych.
§ Podatek dochodowy od os. prawnych.
Zlikwidowano szereg podatków, jakie istniały w epoce socjalizmu. Z poprzedniego systemu pozostały 2 podatki:
§ Podatek rolny.
§ Podatek od spadków i darowizn (jego fiskalne zmaleje w związku z wprowadzoną nowelizacją ustawy). Ustawa o podatku od spadków i darowizn dotyczy tylko os. fizycznych. Jeżeli os. prawna otrzyma darowiznę wówczas jest to jej przychód/dochód.
1. Zasada powszechności opodatkowania – w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym.
1.1. Powszechność podmiotowa – nie ma zwolnień podmiotowych. Art. 1. Ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych. – Daje wyraz tej zasadzie
1.2. Powszechność przedmiotowa – Art. 2. ust. 1. – opodatkowaniu podatkiem podlegają wszelkie dochody z wyjątkiem zwolnionych osiągane przez os. fizyczne. Zasada powszechności w znaczeniu przedmiotowym w świetle tego artykułu doznaje uszczerbku. Zawiera on wyłączenia spod opodatkowania (przychody te nie podlegają opodatkowaniu):
§ Przychody z działalności rolniczej (wyjątek: działy specjalne produkcji rolnej np. hodowla dżdżownic, jedwabników, uprawa grzybków.).
§ Przychody podlegające podatkowi leśnemu.
§ Przychody podlegające ustawie o podatku od spadków i darowizn.
§ Przychody z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy – przychody pasera, dealera, prostytutki.
§ Przychody armatorów podlegających podatkowi tonażowemu.
§ Świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 KRO i objętych wspólnością majątkową małżeńską.
§ Przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich
1.3. Istnieją zwolnienia przedmiotowe i podmiotowo-przedmiotowe (np. art. 21 ust. 1. pkt 2. Renty przyznane na podstawie odrębnych przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.).
2. Zakres podmiotowy opodatkowania.
2.1. Opodatkowaniu podlegają osoby fizyczne (wiek nie ma znaczenia). Zdolność podatkowa powstaje z momentem osiągnięcia dochodu.
2.2. Musi istnieć łączni między os. fizyczną, a PL. Państwa wyznaczają zakres swoich roszczeń podatkowych wobec os. fizycznych równolegle stosując 2 zasady:
2.2.1. Rezydencji – wynika z niej nieograniczony obowiązek podatkowy
Kto jest rezydentem dla celów podatkowych w PL i co to oznacza dla tej osoby?
Od 1 I 2007r. mamy nową definicję rezydencji w RP. Status rezydenta nie zależy, tak jak na całym świecie, od obywatelstwa (wyjątek: USA). Powszechnym kryterium rezydencji podatkowej jest miejsce zamieszkania osoby fizycznej (albo podobne jak domicyl w krajach anglosaskich).
Rezydent – os. fizyczna, która ma miejsce zamieszkania na terytorium RP. Podlega w związku z tym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, że musi zapłacić podatek w PL od całości swoich dochodów bez względu na to gdzie w PL czy za granicą dochody te zostały osiągnięte.
Do 1 I 2007r. pr. podatkowe nie definiowało miejsca zamieszkania os. fizycznej. Stosowany był art. 25 k.c. (m-ce zamieszkania to miejscowość, w której os. przebywa z zamiarem stałego pobytu.). Ustawa wprowadziła definicję.
Miejscem zamieszkania os. fizycznej (jest PL) jeśli:
§ Posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (klauzula generalna).
Lub
§ Przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
2.2.2. Źródła – dotyczy nierezydentów (os. fizycznych, które nie mają w/w rozumieniu zamieszkania na terytorium RP).
Jeśli takie osoby osiągają dochody ze źródeł znajdujących się w PL, to PL jako państwo źródła dochodu ma prawo opodatkować tylko ten dochód.
Stosowanie tych 2 zasad prowadzi w naturalny sposób do podwójnego opodatkowania w sensie prawnym. Oznacza to, że ta sama osoba fizyczna, ten sam dochód może być opodatkowany w 2 różnych państwach, takim samym lub podobnym podatkiem typu dochodowego należnym za ten sam okres.
Podwójnego opodatkowania w sensie prawnym unika się poprzez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (zawierają normy, które rozgraniczają roszczenia podatkowe państw).
Umowy dwustronne – PL jest stroną ponad 80 takich umów, których większość została zawarta po 1989r. (wszystkie są oparte na tym samym jednolitym wzorcu, którym jest umowa modelowa OECD – nie jest to akt normatywny).
Umowy wielostronne – rzadkie, niespotykane. Np. Traktat Nordycki. PL nie jest stroną żadnej takiej umowy (była stroną traktat z Ułan Bator i…).
3. Cel podatku – wg niektórych nadaje się do tego, aby realizować cele pozafiskalne zwłaszcza o charakterze społecznym jednym z nich jest wspieranie rodziny.
3.1. Czy podatek dochodowy od os. fizycznych powinien uwzględniać sytuację osobistą podatnika? – Spór nie do rozwiązania.
3.2. Występują pewne elementy zaliczane do parorodzinnego systemu podatkowego. Np.:
3.2.1. Zwolnienia o charakterze rodzinny z art. 21.
3.2.1.167.1. Łączne opodatkowanie małżonków – zasadą jest, że małżonkowie są opodatkowani oddzielnie. Znajduje zastosowanie, jeżeli jeden z małżonków nie osiąga dochodów albo osiąga takie, które nie skutkują powstaniem obowiązku podatkowego. Aby mogli się łącznie opodatkować muszą być spełnione przesłanki:
Pozytywne:
§ Oboje muszą być rezydentami RP.
§ Musi istnieć wspólność majątkowa.
§ Małżeństwo musi trwać przez cały rok podatkowy.
§ Muszą złożyć wniosek o wspólne opodatkowanie we wspólnym zeznaniu rocznym.
Negatywne:
§ Ani jeden z małżonków nie może osiągać dochodów opodatkowanych 19 % podatkiem od przedsiębiorców.
§ Ani podlegać opodatkowaniu jedną ze zryczałtowanych form lub podatkiem tonażowym.
Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który:
§ Zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
§ Pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.
Obliczanie podatku:
§ Sumuje się dochody małżonków.
§ Dzieli się na pół – od ½ oblicza się podatek.
§ Mnoży się podatek przez 2.
3.2.1.167.2. Osoby samotnie wychowujące dzieci – sytuacja wygląda podobnie
Od osób samotnie wychowujących w roku podatkowym:
§ Dzieci małoletnie.
§ Dzieci, bez względu na ich wiek, które otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny.
§ Dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach.
Podatek może być określony na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.
4. Przedmiot podatku à Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w ustawie. Dochód determinują przychody i koszty uzyskania przychodów.
4.1. Źródła przychodów àArt. 10. – katalog źródeł przychodów:
4.1.1. Stosunek służbowy,
4.1.2. Stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy,
4.1.3. Członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
4.1.4. Praca nakładcza,
4.1.5. Emerytura lub renta
Stosunek pracy i stosunki zrównane, praca nakładcza emerytura i renta.
Za przychody uważa sięà wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
4.1.6. Działalność wykonywana osobiście,
4.1.7. Pozarolnicza działalność gospodarcza, tłów
4.1.8. Działy specjalne produkcji rolnej,
4.1.9. Nieruchomości lub ich części,
4.1.10. Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,
4.1.11. Kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych,
4.1.12. Odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów, innych rzeczy,
Kiedy odpłatne zbycie nieruchomości np. mieszkania będzie przychodem?
Zbycie odpłatne nie może następować w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej – os. fizyczna zbywa odpłatnie nieruchomość innej os. fizycznej i to zbycie nie ma związku z wykonywaną działalnością gospodarczą żadnej ze stron.
Przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie – nie stanowi to wtedy przychodu, jeśli po 5 latach.
Jeśli chodzi o ruchomości – nie będzie przychodu, jeżeli przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie
4.1.13. Inne źródła à kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia.
4.2. Generalna definicja przychodu – determinuje moment powstania przychodu:
Przychodami są (Art. 11.): otrzymane lub postawione do dyspozycji (np. przelane na konto) podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Wyjątek – art. 14 – przychody z działalności gospodarczej – powstaje wtedy, gdy podatnik ma wierzytelność.
Za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Podatnicy, którzy są przedsiębiorcami (czy to chodzi o PIT, czy VAT) rozliczą się z fiskusem metodą memoriałową! Obowiązek powstaje, kiedy podatnik ma wierzytelność. Wyjątki – metoda kasowa – obowiązek podatkowy powstaje, kiedy podatnik ma przychód.
4.3. Koszty uzyskania przychodów – obok przychodów jest to drugi czynnik, który determinuje wielkość dochodu.
Są to wszelkie wydatki, by mogły one być zaliczone w ciężar kosztów muszą być spełnione 3 przesłanki.
1 pozytywna – wydatek musi być poniesiony przez podatnika.
2 pozytywna – musi być poniesiony w celu uzyskania przychodów! Od 1.01.2007 również w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.
Negatywna – wydatek ten nie może znajdować się na tzw. czarnej liście wydatków nie uznawanych za koszty. Listę te zawierają art. 23 i 16 – zajrzeć do art. 23 (przykładowo).
Najwięcej kontrowersji budzi sformułowanie „w celu uzyskania ...
prawozaoczne