PISP T. 7 CZ. II W..doc

19

(1)POJĘCIA I SYSTEMY PEDAGOGICZNE  T.7 CZ. II W

TEMAT 7. WYCHOWANIE A ŻYCIE SPOŁECZNE I ROZWÓJ

Wykład 4/2 godz.

(2)Cele kształcenia:

W wyniku opanowania treści tematu student potrafi:

- wyjaśnić zależność między jakością życia i wychowaniem,

- zaprezentować podstawowe problemy wychowania we współczesnym świecie,

- przedstawić i omówić wpływ wychowania na rozwój osobowości.

(3)ZAGADNIENIA:

1.JAKOŚĆ ŻYCIA A WYCHOWANIE;

2. PROBLEMY WYCHOWANIA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE; WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE;

3. ROZWOJOWE CZYNNIKI OSOBOWOŚCI: WYPOSAŻENIE WRODZONE, ŚRODOWISKO, NAUCZANIE I WYCHOWANIE ORAZ WŁASNA AKTYWNOŚĆ.

(4)WSTĘP – ŻYCIE SPOŁECZNE

/1/Życie społeczne – ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości
przebywających na odpowiednio wyodrębnionej przestrzeni.

Podstawy życia społecznego:1 Przyrodnicze 2 Ekonomiczne (gospodarcze) 3 Kulturalne.

(5)Teorie życia społecznego to trzy klasyczne teorie, których używamy do opisu życia społecznego. Są to: teoria funkcjonalna, teoria konfliktu oraz teoria wymiany. Warto przy tym pamiętać, że zdaniem wielu badaczy, społeczeństwa nie da się opisać tylko wedle jednej z tych teorii. Można te opisy traktować jako w pewien sposób komplementarne, ukazujące odmienne aspekty tego samego społeczeństwa.

(6)

1.      Człowiek jest istotą społeczną, ponieważ jego osobowość w znacznej części ukształtowana jest poprzez wpływ środowiska społecznego.

(7)

2.      Czynniki determinujące życie społeczne:

a.       Podstawy biologiczne:

·         Wyprostowana postawa ciała

·         Silnie rozwinięty mózg

·         Porozumiewanie się za pomocą mowy

·         Zdolność do wytwarzania narzędzi

·         Stały popęd płciowy

·         Wydłużony czas opieki nad dziećmi

·         Tworzenie wysoko zorganizowanych społeczeństw

b.      Podstawy psychiczne, czyli potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokajania:

·         Potrzeby biologiczne, takie jak potrzeba zaspokajania głodu i pragnienia

·         Potrzeba przedłużenia gatunku

·         Potrzeba bezpieczeństwa, przynależności i miłości oraz potrzeba uznania i współzawodnictwa

(8)ZAGADNIENIE 1. JAKOŚĆ ŻYCIA A WYCHOWANIE

              Myślę, że jakość życia bardzo silnie wpływa na jakość wychowania. Jest z nim powiązana. Sądzę, że im wyższa jakość, poziom życia tym lepsze będzie wychowanie.

(5)              /2/Jakość życia można zdefiniować jako odczucie dobrobytu przez jednostkę, jej zadowolenie bądź niezadowolenie. Jest to także poziom satysfakcji uzyskiwanej przez jednostkę w wyniku spożywania dóbr i usług, spędzania wolnego czasu i korzystania z materialnych i społecznych warunków środowiska.

(6)              /3/Wychowanie to całokształt procesów, w toku których jednostka rozwija swe zdolności, postawy, kształtuje formy zachowania mające pozytywną wartość dla społeczeństwa, w którym żyje. Wychowanie to także proces społeczny, w toku którego jednostka zostaje poddana świadomym i celowym wpływom zorganizowanego środowiska, tak aby mogła ona być przygotowana do życia i aby mogła osiągnąć rozwój osobowości .
(7)Jedną z podstawowych rzeczy w wychowaniu jest przygotowanie człowieka do życia i kształtowanie jego osobowości.
(8)              /4/Najważniejszymi czynnikami oddziałującymi na człowieka w procesie wychowawczym jest wpływ rodzinny, otoczenia społecznego i środowiska.
Każda rodzina codziennie boryka się z problemami, które trzeba pokonać. Są to problemy różnej natury, coraz częściej są to problemy natury materialnej.
(9)              Rodzice coraz częściej są zajęci swoimi zawodowymi sprawami, jednocześnie nie przekazują swoim dzieciom pozytywnych uczuć – nie interesują się ich życiem (także emocjonalnym) i ich problemami. Często zdarza się że okazują dzieciom niechęć, traktując je jako przeszkodę w dochodzeniu ważnych dla siebie celów. Swoje ambitne plany realizują kosztem ich wychowania.
(10)Każde dziecko, szczególnie małe jest bezbronne i wymaga ochrony rodziców we wszystkich sferach swej rzeczywistości. Ze względu na swą bezradność dzieci muszą polegać na nich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb.

(11)              Największy wpływ na przyszły kształt i strukturę osobowości dziecka ma środowisko i jego rodzina. To od tych dwóch czynników zależy czy dziecko będzie dobrze przystosowane do życia społecznego. Genezy nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży można się dopatrywać w niewłaściwej atmosferze życia rodzinnego. Atmosfera ta często jest związana ze złym pożyciem rodziców, rozbiciem rodziny, konkubinatem, alkoholizmem, niewłaściwym stosunku do dzieci.

              Brak dostatecznej opieki nad dzieckiem spowodowana jest często pracą zawodową rodziców ich niezaradnością życiową lub ich chorobami.

(12)              Biedne dziecko nie dojada lub głoduje, zakłada wychodzone ubrania, nie zawsze ma możliwość dbania o higienę intymną, a co za tym idzie nie posiada żadnych przedmiotów decydujących o pozycji w grupie rówieśniczej. Dziecko takie nie rozwija się tak dobrze jak jego koledzy z rodzin w o lepszej sytuacji materialnej, ma o wiele bardziej utrudniony dostęp do pomocy naukowych. Często rodziców nie stać na to by zapewnić dziecku książki potrzebne do nauki. Dzieci biedne choć uzdolnione mają minimalne, o ile nie zerowe szanse osiągnąć to co ich koledzy.

(13-14)              Brak wykształcenia, bieda, alkoholizm, niezaradność życiowa, uzależnienie od pomocy socjalnej są to problemy wielu rodzin. Problemy które wpływają na jakość wychowania. Atmosfera wychowawcza domu, którą można porównać do „klimatu”, w którym wzrasta i rozwija się jednostka ma wielkie znaczenie. Już w pierwszych tygodniach życia otoczenie, osoby najbliższe wywierają swój wpływ na przeżycia emocjonalne dziecka, które stanowią podstawę rozwoju jego uczuć, jego stosunku do ludzi i świata. Atmosfera pogody i życzliwości otaczająca dziecko ma wpływ na jego aktywność, a tym samym na jego lepszy i szybszy rozwój. Na tę poprawną atmosferę najczęściej decydujący wpływ mają stosunki emocjonalne między rodzicami.

(15)              /5/Na jakość wychowania duży wpływ ma też wielkość rodziny. Rodzina wielodzietna jest raczej niekorzystnym środowiskiem wychowawczym. Rodziny takie stwarzają gorsze warunki pełnego rozwoju dziecka. Wynika to z faktu że wychowanie i utrzymanie dużej liczby jest rzeczą bardzo trudną. Troska o pełne zaspokojenie potrzeb dużej liczby dzieci wymaga bardzo dużo pracy i poświęcenia. Niejednokrotnie rodzice przeciążeni obowiązkami i pracą zaniedbują swoje dzieci. Bardzo często nie potrafią zapewnić im godnych warunków materialnych.

(16-17)              Złe warunki materialno-bytowe, ponadto niski poziom wykształcenia i kultury rodziców łączy się z reguły z niskim statusem społeczno-zawodowym, ekonomicznym. Często w takich rodzinach występują zaburzenia kontaktów emocjonalnych, więzi między rodzicami i dziećmi są poważnie osłabione, dzieci boleśnie odczuwają wyobcowanie i odrzucenie uczuciowe. Rodziny takie stwarzają ogromne zagrożenie dla dobra dziecka. To właśnie z takich rodzin wywodzą się nieletni i młodociani przestępcy, dzieci wykazujące przejawy agresji i przemocy. Życie dziecka w takich warunkach jest dla niego wielką krzywdą, gdyż rodzice na ogół nie dbają o zaspokojenie jego potrzeb, a sposób jego traktowania przez rodziców często może prowadzić do deformacji rozwoju dziecka, zaniżonych osiągnięć w nauce, zaniżonej aspiracji.

              (18)Jednak nie można uważać że wszystkie rodziny biedne wychowują źle swoje dzieci tak jak nie można uważać że wszystkie rodziny które mają dobrą sytuację– w sensie materialnym –wychowują swoje dzieci dobrze.
              Jeżeli tak patrzeć na rodzinę, to można stwierdzić, że dobra rodzina, to niekoniecznie taka, której dobrze – w sensie materialnym – się powodzi, w której rodzice spełniają wszelkie zachcianki dzieci.
Rodzina, która nastawiona jest jedynie na potrzeby materialne, może być dla swoich członków złym środowiskiem wychowawczym. Każdy z nas ma skłonność do przywiązywania nadmiernej wagi do swojej osoby. Jeżeli rodzice wychowują swoje dziecko w poczuciu jego wyjątkowości, zdarzyć się może, że młody człowiek w to uwierzy. Nie przygotowany do samodzielnej pracy, przyzwyczajony, że wszystko, czego chciał, dostawał, częstokroć nie jest w stanie radzić sobie sam w dorosłym życiu. Oczywiście, że to dobrze, jeżeli warunki materialne życia rodziny są dostatnie, źle jednak, gdy całe życie rodzinne obraca się wokół dóbr materialnych i ich pomnażania, gdy środek staje się celem. Taka rodzina nie jest dobra, ponieważ ogranicza możliwość rozwoju człowieka – nie uczy go właściwego sposobu układania stosunków społecznych, w które będzie w swoim życiu wchodził. Jest tylko grupą, w której realizuje się konsumpcyjne roszczenia, a niekiedy małą szkołą robienia spekulacyjnych interesów. A to nie wystarcza jako przygotowanie do bogatego życia człowieka, który przecież nie tylko dba o sprawy materialne, ale ma także potrzeby duchowe: kocha, przeżywa niepokoje i musi rozwiązywać liczne konflikty. Przygotowanie do życia w świecie społecznym powinna dać przede wszystkim rodzina. Przygotowanie w tej mierze, zasadniczo odmienne od wykształcenia typowo zawodowego, które otrzymuje się w różnego rodzaju szkołach, poczynając od umiejętności tak podstawowych i powszechnych, jak umiejętność czytania i pisania, po rzadkie, związane ze specyficznymi rolami zawodowymi, do których przygotowują szkoły wyższe, otrzymuje się w rodzinie. Dobra rodzina to taka, która pomaga znaleźć się młodemu człowiekowi w świecie społecznym, pomaga mu ukształtować własną osobowość społeczną.
To w rodzinie człowiek przygotowuje się do wejścia w życie społeczne,

(19)Zbyt mała kontrola i zbyt małe zainteresowanie sprawami dziecka doprowadza do łatwego przejmowania

Rodzice muszą poświęcać coraz więcej czasu by zapewnić dziecku życie w godnych warunkach materialnych, nie wszystkim się to udaje.

(20)              Jeśli znacznemu ograniczeniu ulegają funkcje związane z rozwojem dziecka, jeśli nie zapewnia ona dziecku optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju, wówczas następują nieodwracalne często skutki, m. in.: sieroctwo społeczne, niedostosowanie społeczne i przestępczość nieletnich, nerwice dziecięce, niepowodzenia szkolne, bierność społeczna dzieci. Jeżeli więc w rodzinie mają miejsce dewiacje, chore więzi interpersonalne lub nieprawidłowe postawy rodzicielskie, dochodzi wówczas do zaburzeń w rozwoju dziecka .

(23)

ZAGADNIENIE 2. PROBLEMY WYCHOWANIA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

              Obecna sytuacja edukacji wymaga rozległych i daleko idących zmian, gdyż w świecie nowych wartości, wzrostu rangi pieniądza, wyraźnego odwrócenia się od humanizmu głębokie aksjologiczne różnice międzygeneracyjne sprawiają, iż brakuje odpowiedzi na pytanie, jak wychowywać.

(24-26)              /6/Dominacja agresji i okrucieństwa we wzajemnych relacjach międzyludzkich skłania do poszukiwania dróg pozwalających wrócić do altruizmu, szlachetności oraz trwałych idei, które będą synonimem humanistycznych wartości oraz wpłyną na wzmocnienie sensu ludzkiego działania i życia.

Analizując pojęcie wartości, nie należy czynić tego w oderwaniu od pojęcia norm. Wartość jest przede wszystkim identyfikowana w kontekście ludzkiego dążenia, a norma to regulowanie ludzkich obowiązków. Pojęć tych nie można utożsamiać ze sobą, gdyż wartość jest swego rodzaju wzorcem i domaga się urzeczywistnienia w ludzkim czynie, a norma obowiązuje w ludzkim postępowaniu. Niemniej jednak można dostrzec pewną relację między wartościami a normami, normy bowiem opierają się na wartościach i wówczas możemy powiedzieć, że wartości są w nich zawarte. W artykule szczególny nacisk położyłyśmy na wartości i ich rozwój, gdyż to one stanowią punkt wyjścia do tworzenia i opracowywania pewnego kodeksu postępowania, czyli zbioru określonych norm.

(27-28)              Nasze spostrzeżenia i wnioski są oparte na badaniach przeprowadzonych wśród uczniów liceum ogólnokształcącego oraz studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, których celem było poznanie poglądów młodzieży na poszczególne środowiska wychowawcze oraz kształtowanie się systemu wartości. Starałyśmy się dowiedzieć, czy wyznawane poglądy pomagają w życiu, czy też sprawiają, iż młody człowiek dokonuje przewartościowań i zmian w swoim sposobie spostrzegania świata. Testom poddano 213 osób, w tym 133 uczniów liceum i 80 studentów. W artykule zostaną omówione dane dotyczące młodzieży szkolnej.

(29-31)              Wzbudzanie i kształtowanie określonych wartości odbywa się w toku procesu wychowania. Podmiotem tego procesu jest dziecko, natomiast przedmiotem wychowania jest w tym wypadku nabycie odpowiednich sprawności przez wychowanka. Odwołując się do /7/teorii trójjedni człowieka, można stwierdzić, iż przedmiot wychowania należy rozpatrywać w trzech ujęciach. W wychowaniu człowieka jako istoty ludzkiej przedmiotem wychowania będzie takie naturalne wyzwalanie sprawności moralnych, które są podstawą do czynienia dobra. Wychowanie człowieka jako istoty społecznej będzie przede wszystkim miało na celu takie kulturowe ukształtowanie sprawności etycznych, dzięki którym u jednostki powstanie skłonność do czynienia dobra społecznego. Natomiast wychowując człowieka jako obywatela wyrabiamy sprawności doktrynalne warunkujące sprawność do obywatelskiego czynienia dobra, opierając się na doktrynie politycznej i jurysdykcji państwa.

(32)/7/Teoria trójjedni człowieka:

·         człowiek jako osoba ludzka, zakotwiczona w rodzinie [rodzina jako wspólnota osób],

·         człowiek jako istota społeczna, osadzona w społeczeństwie [społeczeństwo jako wspólnota istot społecznych],

·         człowiek jako obywatel, osadzony w państwie [państwo jako wspólnota obywateli].

(33-35)              /8/Podstawowym środowiskiem, które kształtuje system wartości dzieci i młodzieży, jest rodzina. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że rodzina jest taką grupą, wspólnotą, w której skupia się kształtowanie wszystkich trzech rodzajów wartości: rodzinnych, społecznych i państwowych. Jednakże z całą pewnością kwestią tą powinna zajmować się również szkoła, która poza funkcją dydaktyczną pełni także funkcje opiekuńcze i wychowawcze, a ponadto stanowi następne, po rodzinie, znaczące środowisko w życiu dziecka i młodego człowieka. Ważnym środowiskiem, którego wpływy socjalizujące również zauważamy w zakresie funkcjonowania młodego człowieka, jest grupa rówieśnicza. Grupa ta jest źródłem doświadczeń odmiennych od  tych, z którymi dzieci i młodzież spotykają się w rodzinie oraz szkole. Działań skierowanych przez rówieśników na młodych ludzi nie traktuje się jako świadomych i zamierzonych działań wychowawczych, dlatego w tym wypadku należy zwrócić uwagę na tak zwane wpływy socjalizacyjne, czyli procesy przebiegające spontanicznie i bez świadomej kontroli. Niemniej jednak wpływ ten może być bardzo silny i w związku z tym należy również zaznaczyć jego rolę w kształtowaniu młodego człowieka.

(36)Przeprowadzone badania ukazują, jakie wartości rozwijają się u młodych ludzi pod wpływem tychże środowisk. Dla lepszego zobrazowania uzyskanych wyników zostały one przedstawione w tabeli 1.

(37)Tabela 1. Wartości kształtowane pod wpływem rodziny, szkoły i grupy rówieśniczej (źródło: badania własne)

(38-39)Kształtowanie systemu wartości jest niezwykle istotną kwestią w procesie wychowania dzieci i młodzieży oraz stwarzania im warunków do rozwoju. Wypracowanie i ukształtowanie właściwej i trwałej hierarchii wartości jest czynnikiem niezbędnym do świadomego życia i podejmowania odpowiedzialnych decyzji, dokonywania pewnych wyborów oraz przejawiania określonych zachowań.

Wychowanie należałoby zatem odnosić do procesu przygotowywania dzieci i młodzieży do pełnienia ról społecznych. Każdy człowiek w ciągu całego swojego życia pełni wiele ról, które nadaje mu jego otoczenie lub które sam sobie wybiera. Role te formułowane są w postaci oczekiwań i tym samym określonych wymagań względem jednostki. Wzorce i wartości przekazywane przez omawiane środowiska w różnym stopniu wpływają na funkcjonowanie młodego człowieka w rodzinie, społeczeństwie i państwie, co zostało przedstawione w tabelach 2, 3.

(40)Tabela 2. Zachowania ukształtowane pod wpływem wartości przekazywanych przez rodzinę (źródło: badania własne)

(41)Tabela. 3. Zachowania ukształtowane pod wpływem wartości przekazywanych przez szkołę (źródło: badania własne)