Systemy rurowe z tworzyw sztucznych do bezwykopowego układania sieci gazowych oraz ich renowacji.pdf

inspekcje i renowacje sieci

Systemy rurowe

z tworzyw sztucznych

do bezwykopowego

układania sieci gazowych

oraz ich renowacji

Fot.1. Przykład wielofunkcyjnego przyłącza

do budynku (woda, gaz, en. elektryczna)

Wprowadzenie

Historia rurociągowego transportu gazu sięga początków XIX

wieku, kiedy zaczęto wprowadzać w Londynie gazowe oświe-

tlenie ulic. Do rozprowadzania gazu stosowano wtedy ocyno-

wane rury żeliwne. Żeliwo było podstawowym materiałem do

produkcji rur, przeznaczonych do sieci gazowych aż do począt-

ku XX wieku. Kolejny etap rozwoju materiałów związany był

z wprowazeniem rur stalowych. Wymiana lub naprawa sko-

rodowanych rur jak również usuwanie często występujących

nieszczelności na połączeniach, wiązały się ze znacznymi

kosztami. Z tego względu w latach 60-tych zaczęto analizo-

wać możliwości zastosowania tworzyw sztucznych jako ma-

teriałów na rury do rozprowadzania gazu. Stwierdzono, że

najlepszym rozwiązaniem będzie polietylen z uwagi na jego

właściwości.

Rury wykonane z tego tworzywa charakteryzują się między

innymi :

• niskim ciężarem,

•

Komitet techniczny CEN/TC 234 opracował pakiet norm funk-

cjonalnych, który obejmuje wszystkie części systemu dostaw

gazu od wprowadzenia tego paliwa do systemu przesyłowego,

aż do armatury odcinającej przed urządzeniami gazowymi.

Ogólne wymagania funkcjonalne dotyczące sieci gazowych

z polietylenu są zawarte w normie: PN-EN 12007-2 „Systemy do-

stawy gazu – Gazociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym do

16 bar włącznie – Część 2: Szczególne zalecenia funkcjonalne

dotyczące polietylenu (MOP do 10 bar włącznie)”. Norma okre-

śla podstawowe wymagania dotyczące budowy sieci gazowych

z polietylenu oraz zawiera kryteria oceny jakości połączeń zgrze-

wanych czołowo lub elektrooporowo.

Rury z tworzyw sztucznych znajdują szerokie zastosowanie

przy renowacji gazociągów.

Wymagania funkcjonalne w tym zakresie sawarte są w normie:

PN-EN 12007-4 Systemy dostawy gazu – Rurociągi o maksymal-

nym ciśnieniu roboczym do 16 bar – Część 4: Szczegółowe za-

lecenia funkcjonalne dla renowacji. Wymieniona norma przed-

stawia zalecenia funkcjonalne w zakresie renowacji istniejących

gazociągów. Zawiera również pewne wymagania dotyczące

innych niż tworzywa sztuczne materiałów. Należy ją stosować

łącznie z normą PN-EN 12007- 1 „Systemy dostawy gazu – Ga-

zociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym do 16 bar włącznie

– Część 1: Ogólne zalecenia funkcjonalne”.

Zagadnienia renowacji gazociągów były również przedmio-

tem prac Komitetu Technicznego CEN-TC 155 „Systemy rur

i przewodów z tworzyw sztucznych”. Opracowano z tego za-

kresu następującyce normy:

EN 14408-1 Plastics piping systems for renovation of under-

ground gas supply networks –

Part 1: General (Systemy przewodów rurowych z tworzyw

sztucznych do renowacji podziemnych sieci gazowych – Część 1:

Postanowienia ogólne),

EN 14408-3 Plastics piping systems for renovation of under-

ground gas supply networks –

Part 3: Lining with close-fit pipes (Systemy rurociągowe z two-

rzyw sztucznych do renowacji podziemnych sieci gazowych

– Część 3: Wykładzina z rur ciasno pasowanych.

Wymienione normy zostaną wkrótce ustanowione jako Pol-

skie Normy.

Wymagania i metody badań w odniesieniu do poszcze-

gólnych elementów systemów rurowych z polietylenu prze-

niskimi oporami przepływu,

odpornością na obciążenia dynamiczne,

• zdolnością do łączenia metodą zgrzewania,

•

wysokimi wartościami wydłużenia przy zerwaniu.

Znaczący postęp w stosowaniu polietylenu do produkcji rur

nastąpił wkrótce po tym jak K. Ziegler i G. Natta uzyskali nagrodę

Nobla za opracowanie procesu niskociśnieniowej polimeryzacji

etylenu. Przeprowadzone ostatnio badania rynkowe szacują ilość

tworzyw sztucznych produkowanych w Europie na 2,5 mln ton,

z czego ok. 1,5 mln ton stanowi polietylen (HDPE). Około 50% pro-

dukcji HDPE przeznaczane jest do wytłaczania rur ciśnieniowych.

Systemy rurowe stosowane przy budowie i reno-

wacji sieci gazowych

Wprowadzane w ostatnim okresie w Polsce normy do-

tyczące sieci gazowych oparte o normalizację europejską

oprócz aspektu polegającego na ułatwieniu przepływu wyro-

bów i usług pomiędzy Polską a UE dają jeszcze jeden efekt,

a mianowicie powodują znaczące zwiększenie wymagań

zarówno w odniesieniu do funkcjonowania sieci w całości,

jak również odnośnie poszczególnych elementów (normy

wyrobów).

Aleksander Klupa

Instytut Nafty i Gazu – Kraków

Inżynieria Bezwykopowa styczeń – marzec 2005

elastycznością (niska wartość modułu Younga),

• odpornością na korozję,

•

inspekcje i renowacje sieci

znaczonych do przesyłania paliw gazowych zawierają normy

europejskie serii 1555 opracowane przez Komitet Techniczny

CEN/TC 155.

Norma EN 1555 pod wspólnym tytułem Systemy rurociągowe

z tworzyw sztucznych do przesyłania paliw gazowych – Poliety-

len (PE) zawiera następujące części, które obecnie zostały już

wdrożone jako Polskie Normy:

PN-EN 1555-1