I wojna światowa.doc

(5342 KB) Pobierz

I wojna światowa

Przyczyny:

-wydarzenia bałkańskie, I i II wojna bałkańska, ścieranie się na tym terenie interesów państw,

-rywalizacja kolonialna, głównie miedzy Niemcami a Anglią i Francją,

-wyścig zbrojeń i propaganda nacjonalistyczna,

-powstanie dwóch bloków grupujących państw europejskie; Trójprzymierze( Niemcy, Włochy( do 1915) i Austro-Węgry, Turcja, Bułgaria), Trójporozumienie ( Anglia, Francja, Rosja, od 1917 USA, a od 1915 Włochy, Rumunia od 1916 roku),

-walkę o strefy wpływów w Europie,

-konflikty narodowościowe(np. między Serbami i Austriakami),

-walkę o strefy wpływów w Europie,

Rywalizacja państw imperialistycznych na tle nowego podziału świata, zwłaszcza antagonizmy wielkich mocarstw, tj. angielsko-niemieckie, francusko-niemieckie, rosyjsko-niemieckie i rosyjsko-austriacki, doprowadziły do wybuchu I wojny światowej.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej stało się zamordowanie 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Zginął on z rąk członka serbskiej organizacji „Młoda Bośnia” – Gawriłło Principa.

Generalną przyczynę wojny stanowiło jednak zniszczenie równowagi europejskiej ustanowionej na kongresie wiedeńskim w 1815 roku, a opierającej się na wzajemnym równoważeniu sił 5 mocarstw : Rosji, Austrii, Prus, Francji i Wielkiej Brytanii. Równowaga ta załamała się w wyniku zjednoczenia Niemiec i ich dążeń do hegemonii.

Przeciwstawne dążenia wielkich europejskich mocarstw, sprzeczności wzajemnych interesów i rodzące je konflikty doprowadziły do wybuchu wojny. Każde z państw miało swoje własny plany i chciało je zrealizować kosztem innych państw. Dążenia te można uogólnić następująco: Niemcy dążyły do zbudowania mocarstwa o znaczeniu europejskim i światowym, obejmującym także kolonie w Afryce i Azji. Austro-Wegry dążyły do opanowania Bałkan; Rosja do dominacji nad Bałkanami oraz otwarcia cieśnin tureckich dla floty rosyjskiej na Morze Śródziemne. Francja chciała odzyskać, utracone na rzecz Niemiec w 1871 roku, Alzację i Lotaryngię oraz ograniczyć wpływy niemieckie w Europie. Wielka Brytania dążyła do utrzymania swej dominującej pozycji militarnej, gospodarczej i politycznej w świecie oraz rozszerzenia swych wpływów na Bliskim Wschodzie i Turcji. Interesy polityczne, rywalizacja gospodarcza, kolonialne (kwestia Maroka), rywalizacja o wpływy na Bałkanach, rodzące się ruchy narodowowyzwoleńcze, ujawniające się najsilniej w monarchii austro-węgierskiej, a także chęć dominacji, doprowadziły do zmiany układu sił międzynarodowych w Europie, istniejącego od zakończenia wojen napoleońskich (Kongres Wiedeński z lat 1814-1815).

Jeszcze przed wybuchem wojny między wielkimi mocarstwami doszło do zawiązania sieci sojuszy, które doprowadziły do powstania dwóch przeciwstawnych sobie bloków militarnych. Było to tzw. Trójprzymierze, zawiązane w latach 1879-1882 między Niemcami, Austro-Węgrami i Włochami oraz Trójporozumienie, powstałe w latach 1892-1907 miedzy Francją, Wielką Brytanią i Rosją.

Blizkrieg-Helmut von Moltke

Tak jak w wielu wojnach dużą część ofiar stanowiły ofiary rozmaitych chorób. Ich rozwojowi sprzyjały fatalne warunki higieniczne panujące w okopach. Największe żniwo zbierały: dyzenteria, tyfus i cholera. Życie żołnierzom uprzykrzały też liczne pasożyty. Plagą były też liczne odmrożenia (temperatura w okopach spadała w zimie często do kilkunastu stopni poniżej zera).

Zjednoczenie Niemiec:

Otto von Bismarck – pierwszy kanclerz zjednoczonych Niemiec

Twórcą potęgi armii pruskiej był Helmut von Moltke.

1871–1890 cesarstwo Hohenzollernów – okres bismarckowski

Działania wojenne:

1914	Rok 1914 – niemiecka inwazja na Belgię i Francję 28.06 zamach na arcyksięcia Ferdynanda i jego żonę Zofię w Sarajewie 2.07-początek wojny 1.08-Niemcy wypowiadają wojnę Rosji 2.08-wojska niemieckie wkraczają do Luksemburgu. Podpisanie tajnego porozumienia między Turcją a Niemcami 3.08-Niemcy wypowiadają wojnę Francji, Niemca wkraczają do Belgii i atakują Francję 4.08-Anglia wypowiada wojnę Niemcom, Niemcy przekroczyli granicę Belgii (bez wypowiedzenia wojny) i napotkały silny opór. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej ogłosiły neutralność. Jeden z głównodowodzących Francji – gen. Foche zarekwirował wszystkie samochody osobowe we Francji. Posłużyły one jako transport wojska w okolice granicy z Belgią sierpień-wrzesień- bitwa galicyjska szereg operacji prowadzonych w Galicji i południowo-wschodniej części Królestwa Kongresowego przez wojska rosyjskie i austro-węgierskie w początkowym etapie I wojny światowej, 3.09-bitwa o Lwów, który zajęli Rosjanie 4.09-podpisanie w Londynie konwencji między Francją, Anglią a Rosją (nie zwieranie pokoju z Niemcami) 5-9.09-bitwa nad rzeką Marną. Francja powstrzymała wojska Niemieckie: · klęska koncepcji „wojny błyskawicznej” · wojna przyjęła charakter wojny pozycyjnej · olbrzymie straty w ludziach Francuzi w najgorętszym okresie ataków Niemieckich, poprosili Rosję, aby zaatakowała Niemców. Rosjanie ponieśli klęskę w bitwie pod Tannenbergiem. 22-25-09 – bitwa pod Verdun 26-30-08 – Wielkie zwycięstwo wojsk Niemieckich – Paul von Hindenburg(90 tys jeńców Rosyjskich) 29-30.10-początek wojny rosyjsko-tureckiej 8-12.11- Bitwa nad jeziorami mazurskimi, która zakończyła się odwrotem sil rosyjskich, 18.12 –ogłoszenie brytyjskiego protektoratu nad Egiptem
1915	kwiecień-bitwa pod Ypres, Niemcy zastosowali broń masowego rażenia – gaz iperyt maj-sierpień-miała miejsce ofensywa wojsk niemiecko-austriackich na Rosję w wyniku czego wojska te zajęły Rygę, Dynenburg, Pińsk i Czerniowice. Tych ziem Rosja nie odzyskała. Niemcy i Austria chcą aby Polacy wstępowali do wojska. wrzesień-listopad-Anglicy i Francuzi chcieli ataku w Szampani. Front zachodni nie został złamany. Atak ten był nieudany 18.01 – 21 żądań Japonii wobec Chin 23.05-przystąpienie Włoch po stronie Ententy 14.10- Turcja wypowiada wojnę Serbii 14.10 – Bułgaria przystępuje do wojny po stronie państw centralnych 14.12 – umowa między rządem niemieckim, a austro-węgierskim w sprawie podziału Królestwa Polskiego na dwie strefy okupacyjne : niemiecką i austriacką.
1916	Najkrwawszy rok 21.02-początek bitwy o twierdzę Verdun, zginęło ponad mln. ludzi. Ofensywa wojsk niemieckich. Jej zdobycie miałoby ogromne znaczenie militarne i miało zmusić Francję do zawarcia pokoju zanim Anglia zdołałaby przysłać na kontynent milionową armię po wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej 31.05-01.06 – bitwa Jutlandzka na morzu północnym, Anglia vs. Niemcy. Flota niemiecka została zmuszona do ucieczki. Próba Niemiec przerwania blokady prowadzonej przez aliantów nie powiodła się. Niemcy w dalszym ciągu prowadzili działalność niszczycielską okrętami podwodnymi. 04.07-20.09- Ofensywa Brusiłowa, operacja powiodła się Rosjanie zajęli Podkarpacie i zmusili Niemców do przemieszczenia swych sił na froncie zachodnim, 24.06-26.11 – bitwa nad Sommą. Nie przyniosła ona decydujących rozstrzygnięć choć wprowadzenie po raz pierwszy czołgów do akcji przez sprzymierzonych umożliwiło im osiągnięcie kilku sukcesów. Walki nad Sommą ocaliły Verdun. 27.08-Rumunia przystępuje do wojny po stronie aliantów 5.11-akt wydany przez Austro-węgry – mówił o powstaniu Państwa Polskiego. Akt ten miał na celu pozyskanie społeczeństwa Polskiego do walki z Rosją.
1917	1.02 – Niemcy wypowiadają nieograniczoną wojnę podwodną taktyka wilczych stad – niszczyli torpedami okręty 15.03 – obalenie cara w rewolucji lutowej marzec – rewolucja lutowa 6.04 – wypowiedzenie wojny Niemcom przez USA – zatopienie przez Niemcy statku pasażerskiego Luizjana kwiecień 24-30.04–konferencja w Kiethalu, poświęcona mobilizacji sił międzynarodowego ruchu robotniczego do walki przeciwko wojnie imperialistycznej. 14.08-wypowiedzenie wojny Niemcom przez Chiny 3.09-Niemcy zajmują Rygę 7.11-zbrojne powstanie robotników i żołnierzy w Piotrogrodzie. Początek Wielkiej Październikowej Rewolucji Socjalistycznej. Obralenie władzy burżuazji. 03.12.- rozmowy pokojowe z Niemcami i Austro-Węgrami w Brześciu Litewskim listopad/grudzień – zdobycie Gazy i Jaffy przez Anglików i wkroczenie do Jerozolimy
1918	8.01-prezydent USA – Willson ogłasza 14 punktowe orędzie (powołanie Ligi Narodów, opuszczenie całego terytorium rosyjskiego przez obce wojska., oswobodzenie Belgii, poprawienie granicy Włoch, wolność dla narodów Austro-Węgier) , w którym przedstawił warunki przyszłego pokoju. Punkt 13 mówił o stworzeniu niepodległego państwa Polskiego z dostępem do morza 14.01-strajki w zakładach zbrojeniowych we Wiedniu 28.01-strajki w zakłądach zbrojeniowych w Berlinie 20.03-Konferencja w składzie: Poincare, Clemencaus, Lloyd George i Milner) – przekazała naczelnoe dowództwo nad wszystkimi armiami gen. Ferdinandowy Fochowi 21.03-6.04-ofensywa niemiecka 9-29.04-II ofensywa niemiecka we Flandrii, sukces niemiec 7.05-traktat pokojowy z Rumunią przez Niemcy. Austro-Węgry, Bułgarię i Turcję 27.05-3.06-III ofensywa niemiec. Wielkie straty Anglików i Francuzów 9-14.06-IV ofensywa niemiecka w kierunku Compiegne 15-24.06-odwórt Austriaków znad dolnej Piavy (po nieudanej ofensywie) 15.07-5.08- II bitwa nad Marną, wojska francuskie powstrzymały ofensywę niemiecką i przeszły do kontruderzenia 18 lipiec – sierpień – kontrofensywa Focha. O sukcesach aliantów zdecydowało wzrastające wyczerpanie Niemców, rosnąca po stronie aliantów siłą oddziałów i sprzętu bojowego (w związku z przysątpieniem do działań Amerykanów) oraz masowe zastosowanie czołgów 2.08-odwrót Niemców pod Amiens 15-24.09-ofensywa Anglików, Greków, Francuzów, Serbów, Włochów w Macedonii. Klęska wojsk bułgarskich. Przełamanie frontu tureckiego pod Jaffą. Oddziały angielskie wsparte przez Arabów. Zawracie rozejmu z Bułgarią. Ofensywa angielska kanału Sueskiego w kierunku Palsetyny. Turcy opuścili Jerozolimę. 21.10-rewolucja we Wiedniu 29.10-Jugosławianie zdeklarowali rozwiązanie stosunków prawno-państwowych z Austro-Węgrami 31.10-rozejm angielsko-turecki w Mudros. październik-listopad – abdykacja cara bułgarii Ferdynanda I na rzecz następcy tronu Borysa 3.11-kapitulacja austro-węgier, warunki: wprowadzenie demobilizacji, opuszczenie Tyrolu, wycofanie oddziałów niemieckich z austro-węgier w ciągu 15 dni 9.11-rewolucja w Berlinie. 10.11-cesarz Niemiec Wilhelm II uciekł do Holandii 11.11-cesarz austriacki zrzekł się władzy i uciekł do Szwajcarii. Rozpad austro-węgier 11 listopada 1918 został podpisany rozejm Niemiec z państwami Ententy w wagonie kolejowym w Compiègne

Rewolucja lutowa:

Wydarzeniem, które spowodowało nie oczekiwaną przez sztaby państw zachodnich zmianę sytuacji, była rewolucja lutowa -12.03 (18 lutego wg kalendarza rosyjskiego) w Rosji, w wyniku której obalony został carat; zastąpił go Rząd Tymczasowy. Władzę przejęła wprawdzie burżuazja rosyjska, ale mimo wysiłków nie była ona zdolna do kontynuowania wojny w ramach Ententy aż do "zwycięskiego końca", do zdławienia narastającej rewolucji socjalistycznej i utrzymania w ryzach rozpadającej się armii. Zrewolucjonizowane masy żołnierskie żądały pokoju. Rząd Tymczasowy nie zdołał przeprowadzić operacji wojennych na większą skalę.

Istotnym wydarzeniem prócz rewolucji lutowej i październikowej i wyjścia Rosji z wojny było przystąpienie do wojny USA. Do końca 1917 Amerykanie skierowali do Europy ponad 6 dywizji w sile ok. 200.000 żołnierzy. Wydarzenia te przekształciły obraz wojny, zadecydowały o dalszej zmianie stosunku sił oraz wpłynęły na charakter końcowego okresu wojny. Państwa centralne były coraz słabsze, nie miały już możliwości regenerowania sił zbrojnych, wyczerpywały się im zasoby ludzkie, surowcowe i materiałowe.

Rewolucja październikowa:

W dniu 7 listopada (25 października wg kalendarza rosyjskiego) 1917 r. wybuchła w Rosji druga rewolucja. Po szturmie i opanowaniu Pałacu Zimowego w Piotrogrodzie, będącego siedzibą rządu Aleksandra Kiereńskiego, władzę w kraju przejął Ogólnorosyjski Zjazd Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, który proklamował utworzenie Republiki Radzieckiej. Zjazd powołał nowy rząd - Radę Komisarzy Ludowych - pod kierownictwem Włodzimierza Lenina, przewodniczącego partii bolszewickiej. Już w pierwszych dniach swego istnienia rząd radziecki ogłosił deklarację o pokoju i prawie narodów w Rosji do samostanowienia. Było to ze strony Lenina tylko posunięcie taktyczne. Narody mogły ogłaszać niezależność, ale nie mogły tego robić wbrew interesowi klasy robotniczej, która - co oczywiste - chciała żyć w ojczyźnie proletariatu. Wojna z Polską i próba przerzucenia rewolucji do Niemiec były tego najlepszym dowodem. Nastąpiło zawieszenie broni z Niemcami i rozpoczęły się rokowania pokojowe w Brześciu, a 15 grudnia zawarty został rozejm w działaniach wojennych. W Rosji rozpoczął się okres terroru, mordów, zsyłek do obozów koncentracyjnych (łagrów) i rządy tajnej policji politycznej.