PAMI�TNIKI CESARZOWEJ KATARZYNY II Przez ni� sam� spisane EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL MAIl: HISTORIAN@Z.PL CZ�SC PIER WSZ� Od roku 1729, w kt�rym si� urodzi�a, do roku 1751 Szcz�cie nie jest tak �lepe, jak si� zazwyczaj s�dzi. Jest ono cz�sto niczym innym, jak tylko skutkiem w�a�ciwych i przemy�lanych przedsi�wzi��, nie dostrze�onych przez t�um, ale przecie� poprzedzaj�cych wydarzenia. Cz�ciej jeszcze jest ono wynikiem przymiot�w osoby, jej charakteru i post�powania. A�eby ukaza� to wyra�niej, u�o�� nast�puj�cy sylogizm: Przes�anka pierwsza � przymioty i charakter druga � post�powanie Wynik� szcz�cie lub nieszcz�cie. A oto dwa uderzaj�ce tego przyk�ady: PIOTR III1 KATARZYNA I 1 Piotr III Fiodorowicz (1728 1762), w�a�c. Karol Ulryk (przed przej�ciem na prawos�awie), cesarz rosyjski w 1762 r. (1761 st. st. syn ksi�cia Holstern-Gottorp Karola Fryderyka i Anny, c�rki Piotra I; po abdykacji zamordowany w Ropszy k. Petersburga (dzi�. Leningrad), prawdopodobnie z inspiracji Katarzny II, swej ma��onki. PIOTR III�JEGO OJCIEC I MA TKA Matka jego, c�rka Piotra I, w dwa miesi�ce po tym, gdy urodzi� si� w niedu�ym holszty�skim miasteczku � Kilonii, zmar�a na suchoty, udr�czona tamecznym �yciem i nieszcz�liwym ma��e�stwem. Ojciec Piotra III, ksi��� Holsztynu Karol Fryderyk3, bratanek Karola XII4, kr�la szwedzkiego, by� ksi���ciem ubogim, s�abym, brzydkim, marnego zdrowia, niskiego wzrostu (prosz� zajrze� do dziennika Bergholza5, w Magazynie Buschinga6). Zmar� w 1739 roku, opiek� za� nad jego synem, licz�cym sobie w�wczas lat blisko jedena�cie, roztoczy� jego kuzyn, ksi��� holszty�ski i biskup Lubeki, Adolf Fryderyk7, kt�ry p�niej na mocy pokoju zawartego w Abo8, 1 Anna Piotrowna (1708�1728); w 1725 r. wysz�a za m�� za Karola Fryderyka, ksi�cia Holstein-Gottorp. 3 Karol Fryderyk (1700�1739), ksi��� Holstein-Gottorp. 4 Karol XII (1682�1718), kr�l Szwecji w 1. 1697�1718. 5 Bergholz von, Fryderyk Wilhelm (1699�1766), dworzanin ksi�cia holszty�skiego Karola Fryderyka, autor �Dziennika" opisuj�cego jego pobyt w Rosji w 1.1721�1725. 6 Busching Antoni Fryderyk, �Magazin fur Historie" und Geographie", Hamburg 1757. 7 Adolf Fryderyk (1710�1771), biskup Lubeki, administrator Holsztynu, kr�l Szwecji w 1.1751�1771. 8 Pok�j w Abo (dzi�. Turku), zawarty w 1743 r., ko�czy� wojn� rosyjsko-szwedzk� 1741�1743. Na mocy jego postanowie� Rosja wycofa�a si� z okupowanej przez siebie Finlandii, zatrzymuj�c jej cze�� po�udniow�, Szwecja za� zgodzi�a si� na ��danie cesarzowej El�biety, by nast�pc� tronu szwedzkiego zosta� Adolf Fryderyk. dzi�ki staraniom cesarzowej El�biety9 wst�pi� na tron szwedzki. G��wnym wychowawc� Piotra III by� wielki marsza�ek jego dworu Brummer10, z pochodzenia Szwed, p�niej wielki szambelan Bergholz, autor wspomnianego powy�ej dziennika, i czterech szambelan�w, spo�r�d kt�rych dwaj, Adlerteld11, kt�ry napisa� histori� Karola XII, i Wachmeister byli Szwedami, za� dwaj pozostali, Wolf i Mardefeldt � Holszty�czykami. Ksi�cia wychowywano jako nast�pc� tronu szwedzkiego. Dw�r jego, zbyt na Holsztyn liczny, dzieli� si� na kilka nienawidz�cych si� nawzajem kotem. Ka�da z kotem usi�owa�a ow�adn�� ksi�ciem, wychowa� go po swojemu i, oczywista, wszczepi� mu odraz� do tych, co byli jej przeciwnikami. M�ody ksi��� z ca�ej duszy nienawidzi� Brummera i me lubi� nikogo ze swego otoczenia, bowiem ludzie ci m�czyli go przymusem. Od dziesi�tego roku �ycia Piotr zdradza� sk�onno�� do pija�stwa Zmuszano go cz�sto do reprezentacji i nie spuszczano z oczu ani we dnie, ani w nocy W dzieci�stwie i pierwszych latach pobytu w Rosji lubi� dw�ch starych kamerdyner�w � Inflantczyka Kramera i Szweda Rumberga. Tego ostatniego przedk�ada� nad wszystkich By� to cz�owiek do�� gburowaty i nieokrzesany � dragon Karola XII Brummer, a zatem i Bergholz, kt�ry na wszystko patrzy� oczami Brummera, byli lud�mi ksi�cia protektora i regenta. Nikt inny nie lubi� tego ksi�cia, a tym mniej jego zaufanych. Gdy cesarzowa El�bieta wst�pi�a na tron rosyjski, pos�a�a szambelana Korfa12 do Holsztynu po siostrze�ca, kt�rego 9 El�bieta Piotrowna (1709�1762/1761 st. st.), c�rka Piotra I cesarzowa rosyjska w 1. 1741�1762 (1761 st. st.) 10 Brummer von, Otto, wielki marsza�ek dworu ksi�cia holszty�skiego Karola Ulryka (p�n. Piotra III). 11 Adlerfeld von, Gustaw (1671�1709), autor Uhistoire militaire de Charles XII, 1740, 1746. Katarzyna II myli�a si� twierdz�c, �e Adlerfeld by� wychowawc� Piotra III, gdy� zgin�� on w bitwie pod Po�taw� na 19 lat przed urodzeniem si� swego rzekomego ucznia. 12 Korf Miko�aj Andriejewicz (1710�1766), szambelan cesarzowej El�biety. ksi��� regent niezw�ocznie wyprawi� w towarzystwie marsza�ka dworu Brummera, szambelana Bergholza i szambelana Deckena (siostrze�ca Brummera). Przyjazd ksi�cia niezwykle ucieszy� cesarzow�. Zaraz potem wyjecha�a ona na koronacj� do Moskwy. �Postanowi�a og�osi� ksi�cia swym nast�pc�, lecz dopiero w�wczas, gdy przejdzie na prawos�awie. Wrogowie marsza�ka dworu Brummera, a mianowicie szambelan dworu hrabia Bestu�ew1 i hrabia Nikita Panin14, kt�ry przez d�ugi czas by� ministrem Rosji w Szwecji, zapewniali, ze gdy si� sta�o wiadome, i� cesarzowa og�osi siostrze�ca nast�pc� rosyjskiego tronu, Brummer na wszelkie sposoby usi�owa� spaczy� serce i umys� swego wychowanka, podczas gdy przedtem dok�ada� stara�, by ukszta�towa� go godnym korony szwedzkiej. Pow�tpiewa�am zawsze jednak w takie okrucie�stwo i s�dzi�em, �e edukacja Piotra wynik�a ze zbiegu nieszcz�liwych okoliczno�ci Opowiem o tym, co widzia�am i s�ysza�am, a co p�niej okaza�o si� przemo�ne w skutkach. Piotra III ujrza�am po raz pierwszy, gdy mia�am jedena�cie lat, w Eutin15, u jego opiekuna ksi�cia biskupa Lubeki16 w kilka miesi�cy po �mierci diuka Karola Fryderyka, ojca Piotra. By�o to w roku 1739. Ksi��� biskup zwo�a� do Eutin wszystkich cz�onk�w rodziny, a�eby przedstawi� im swego 13 Bestu�ew-Riumin Aleksy Piotrowicz (1693�1766), hrabia, polityk i dyplomata rosyjski, rezydent i pose� w Danii, wsp�pracownik cesarzowej El�biety, wicekanclerz, a od 1744 r kanclerz, odsuni�ty od spraw pa�stwowych, aresztowany i zes�any w 1758 r. Z zes�ania powr�ci� po wst�pieniu na tron Katarzyny II w 1762 r By� rzecznikiem zwi�zania Rosji z Angli�, Holandi� i Austri� przeciw Francji, Prusom i Turcji. 14 Panin Nikita Iwanowicz (1718�1783), hrabia, polityk rosyjski, pose� w Danii i Szwecji, aktywny uczestnik przewrotu pa�acowego w 1762 r., kt�ry wyni�s� na tron Katarzyn� II. By� wsp�tw�rc� tzw. �systemu pomocnego", tj. bloku pa�stw Europy pomocnej, w 1. 1763�1781 by� prezydentem Kolegium Spraw Zagranicznych. 15 Eutin � miejscowo�� w Holsztynie. 16 u jego opiekuna � Adolfa Fryderyka, biskupa Lubeki i administratora Holsztynu. wychowanka. Moja babka, matka ksi�cia biskupa , i moja matka18 � jego siostra, przyby�y do Hamburga wraz ze mn�. Mia�am wtedy dziesi�� lat. Byli tam jeszcze ponadto ksi��� Augustyn19 i ksi�niczka Anna 2 , brat i siostra ksi�cia protektora i regenta Holsztynu. Tu us�ysza�am, jak zgromadzeni krewni m�wili pomi�dzy sob�. �e m�ody ksi��� ma sk�onno�� do trunk�w, �e jego przyboczni nie pozwalaj� mu pi� zbyt wiele przy stole, �e jest uparty i wybuchowy, nie lubi swoich dworzan, a zw�aszcza Brummera, �e z usposobienia jest do�� �ywy, ale chorowity i s�abej konstytucji. Rzeczywi�cie cer� mia� blad�, wydawa� si� s�abowity i delikatnej budowy. Od tego dziecka ��dano, by zachowywa�o si� jak cz�owiek doros�y. Ci��y�o mu to i by�o nieustannym przymusem. Sztuczno�� i nieszczero�� z zewn�trznych form zachowania przemieni�y si� w charakter. Wkr�tce po przyje�dzie owego holszty�skiego dworu do Rosji zjawi�o si� tam poselstwo szwedzkie prosz�c cesarzow�, by zezwoli�a swemu siostrze�cowi zosta� nast�pc� tronu szwedzkiego. Jednak�e El�bieta, kt�ra swe zamiary w tym wzgl�dzie oznajmi�a we wst�pnych klauzulach pokoju w Abo, jak to zosta�o ju� wspomniane, odpowiedzia�a Zgromadzeniu Szwedzkiemu, �e siostrzeniec jej odziedziczy tron rosyjski, �e nie odst�puje od wst�pnych klauzul pokoju w Abo, zgodnie z kt�rym nast�pc� tronu szwedzkiego winien zosta� ksi���-regent Holsztynu. Starszy brat ksi�cia regenta21 na kr�tko przed �mierci� Piotra I zar�czony zosta� z cesarzow� El�biet�. Do ma��e�stwa nie dosz�o, gdy� narzeczony zmar� na osp� w kilka tygodni po zar�czynach. Jednak�e cesarzowa El�bieta wspomina�a owego ksi�cia 17 Moja babka � Albertyna Fryderyka, �ona Chrystiana Augusta, biskupa Lubeki. 18 moja matka � Joanna El�bieta (1711�1760), ksi�na Anhalt-Zerbst. 19 August Fryderyk (1711�1785), ksi��� Holsztynu. 20 Anna (1709�1768), ksi�na Holsztynu. 21 Karol August (1706�1727), ksi��� Holsztynu, narzeczony El�biety Piotrownej, p�niejszej cesarzowej rosyjskiej. z wielk� czu�o�ci�, kt�r� okazywa�a te� wszystkim jego krewnym. Tak wi�c Piotr III z�o�ywszy wyznanie- wiary wedle obrz�dku ko�cio�a prawos�awnego og�oszony zosta� nast�pc� El�biety i wielkim ksi�ciem Rosji22. Jego opiekunem duchowym zosta� Symeon Todorski, p�niejszy biskup Pskowa23. Ksi��� zosta� ochrzczony i wychowany wedle zasad niezwykle surowego i wyzbytego tolerancji obrz�dku lutera�skiego. Od dzieci�stwa nie chcia� si� niczego uczy�, ja za� s�ysza�am od jego przybocznych, �e w Kilonii zar�wno w niedziel�, jak w dnie �wi�teczne by�o niezmiernie trudno nak�oni� go, by poszed� do ko�cio�a i wype�ni� pobo�ne obrz�dki, i �e w rozmowach z Symeonem Todorskim zdradza� on zazwyczaj niech�� do religii. Jego Cesarska Wysoko�� podejmowa� sp�r w ka�dym przedmiocie i cz�sto u�ywano jego przybocznych, aby ostudzili te zapa�y i pow�ci�gn�li wielkiego ksi�cia. Wreszcie po wielu nieprzyjemno�ciach podda� si� we wszystkim woli cesarzowej � swej ciotki; jednak�e, b�d� z uprzedzenia, nawyku, albo te� przekory, powt�rzy� kilkakrotnie, �e milej by mu by�o odjecha� do Szwecji, ni� pozosta� w Rosji. Brummer, Bergholz i inni Holszty�czycy pozostali przy nim a� do czasu zawarcia ma��e�stwa. Dla pozoru przydano do ...
bogg