Życie i dzieła Awicenny (Adam Aduszkiewicz).pdf

Adam Aduszkiewicz

ŻYCIEIDZIEŁWICENNY

Abu Ali al-Husajn Ibn Abdallah ibn al-Hasan ibn Ali ibn Sina, znanywłaciokiejEuropie

jakowicennaurodiłiw980rwokolicachBucharyMłododpdiłwtymmieciei

ucyłitamKoranuprawapodtawmatematykiiilooiiPóniejobokilooiitudiował

jecemedycynijużwmłodymwiekugdywylecyłpanującegowBucharze Nuha ibn

ManuradynatiiSamanidówdobyłławnakomitego lekarza 1 .

O ile jednak sam uważałmedycynanaukłatwąotyleilooiaokaałaidla

wicenny niepodiewanie trudna W wojej autobiograii napiał "doedłem do

tudiowaniawiedybokiejPrecytałemkiążkatytułowaną"Metaiyka"Nicniej

jednaknieroumiałem IntencjejejautorapootawałydlamnieniejaneDaremnie

cytałemtkiążkcterdiecirayodkoocadokoocaNaucyłemijejnapamidnie

chwytającanijejenuanicelu" 2 . Dopiero kupiony przypadkiem na bazarze komentarz al-

Farabiegowprowadiłgowmylrytotelesa. W autobiografii czytamy: "Natychmiast

odłoniłyipredemnąceledoktórychdążałautorkiążkiponieważnałemjąjużnapa-

midRoradowanytymwydareniemdałemnatpnegodniadużąjałmużnbiednym jako

dikcynienie" 3 .

Wyrazem wdzicnociwyleconegowładcybyłprywilejkorytaniapałacowej

bibliotekiwktórejwicennymógłponad- ctoradkie- diełapiarytarożytnych

Studiowałbardointenywnieigdymiał

osiemnacielatpoiadłcałądotpnawied"W owym czasie - piałjednakpóniej- moje

wiadomociawdicałemgłówniepamicigdydimójumyłjetbardiejdojrały

Nieależnieodtegomojawiedajettaamainiciwniejniemieniło" 4 .

JeliwicwcaietudiówwBuchareuktałtowałiaadnicyrąbwiedywicenny

należałobytamwkaadnaaadniceródławpływówktóreodnaledmożnawcałymjego

dieleWydajeiżenależywkaadnatrytakieródłanagrecko-arabkąwied

1 M.Gogacz, O koniecznoci studiowania metafizyki Awicenny, W: Awicenna, Metafizyka, ATK Warszawa

1973,s.5.

2 Awicenna, Autobiografia, W: Awicenna, Metafizyka, dz. cyt., s. 72.

3 Tamże, s. 72.

4 Tamże73

pryrodnicą i medycną na metaiyk rytotelea odcytaną pre neoplatooką

interpretacjal-Farabiegowrecienareligijnąatmoerdomuwktórymojciecbrata

możerównieżiwicennapryjaliimailitom

Po mierciojcaiupadkuSamanidów wicennapreniółiwroku1010 z Buchary do

ChoremugdienadworeliibnMamunaprebywałowówcawieluwybitnychuconych

muułmaokiegowiatawródnichwielkibur-Bajhan al-Biruni, nazywany przez Carra de

Vaux Leonardem da Vinci XI wieku 5 wGurgandżutolicyChoremuwicennaatrymałi

dwalataażw1012ruliibnMamunajawiłipoełpotżniejegoodeoMahmuda

Gany który apragnął odobid wój dwór ludmi nakomitymi i ażądał odełania

najwybitniejszych uczonych przebywającychwChoremieTegooobliwegoaproenianie

pryjlibuSahlal-MaihiiwicennaUciekałkolejnodoNaaBawaduTuSakan

SamanganuDżudżurmuidalejpoagraniceChoremudoDżordżanuMahmudroełałpo

całym muułmaokim Wchodie cterdieci litów goocych portretami żądając

odełaniaibnSiny

W DżordżanwicennanalałbogategomecenaawoobiebuMuhammadaal-

SiraiegowktóregodomupewiencaprebywałTamteżponałwojegowiernegoucnia

biograaitowaryawdrówekDżuadżaniego.

Z DżordżanwicennawyjechałdoRejuidoHamadanuoddalająciodpoiadłoci

MahmudaWHamadaniepryjąłgotamtejywładcaSamad-Dawlaiwicennaotałjego

wezyrem. Po mierciprotektoraw1201rjegoloodmieniłiiwwynikuintrygdworkich

Awicenna nalałiwwiieniuScliwiepokilkumieiącachudałomuiniegowyjdi

wyjechaddoIahanuPanującytamlaad-Dawla powitałgohonoramiubrammiata.

Pobytnadworeiahaokimbyłdlawicennypełenatyakcjitakżemógłnapiad"na

łużbie u niego pełniłyiwytkiemojepragnieniabepieceotwowielkoddo-

tojeotwopoważanie" 6 Cieąciłakąlaad-Dawlawicennabrałczynny udiałwżyciu

paotwowymjakodoradcawładcyjakirowijałswoje badania naukowe. Zmarłwroku1037

w czasie wyprawy wojennej pod muramiHamadanuTamteżdoditoijegomauoleum 7 .

Awicenna byłbardopłodnympiaremPrecałeżyciepełnepodróżyiprygód

prowadiłbadaniamedycnapryrodniceilologicneiilooicnePiałarównow

pokojniejychokreachżyciajakteżpodcawdrówekTryewoichpracwtymnany

traktat mistyczny "HajiibnJakan"ukoocyłwwiieniu

Sprawa listy dziełniejetjanaSporądeniejejjettymtrudniejeżenajdujeiwiele

łabychpracktórenajpewniejjedyniepodpianojegoimieniemWedługMGogacaa

wikociąuconychmożnaunadiżnajbardiejprawdopodobnajetbibliograiaktórąe-

5 Tamże, s. 72, przypis 6.

6 Awicenna, Ksiga wiedzy, tł. B.Składanek, PWN Warszawa 1974, s. 4.

7 Wiadomoci o życiu Awicenny podaje również J.Bielawski, Życie i dzieła Awicenny, W: Awicenna, praca zbiorowa

pod red. A.Zajączkowskiego, Warszawa 1953. s. 87 - 88.

tawiłGCnawatiiogłoiłpodtytułem"Mu`allaatIbnSina"("Eaidebibliographie

avicennienne")LeCaire1950Podajewniejtytuły276pracwicennyPoatympani

A.M.Goichon w "La distinction de l`easence et de l`existenoe d`apreIbnSina"Pari1937

podaje151pracaYMahdviwyróżnia131pracautentycnychi111wątpliwych

Przypomnijmy jeszcze wiadomociprekaanepreautorówredniowiecnychl-

Bahakipodaje39tytułówdiełwicennyal-Kifti 45, a Ibn Abi Usabija 131 8 .

Według nawatiego dieło wicenny obejmuje prace ilooii ogólnej, logiki,

jykonawtwa poeji iyki pychologii medycyny chemii matematyki muyki

atronomiimetaiykiteodyceiobjanieniaKoranumitykimoralnociekonomiipolityki,

ponadto przepowiednielityiinneWkładoryginalnejitwórcejmyliwicennyw wiele z

tychdiedinprawiaiżmożemygodidiPhilipemHittiktórypiał"Wtymlekaru

ilooieilologuipoecienaukaarabkaoiągnłaapogeumi recmożnanalaławnimwe

ucielenienie" 9 .

Na szczególnąuwagwtymolbrymimdorobkuaługująjednakdwadieławktórych

jakmożnaądidnajpełniejwyraiłigeniuwicennySątoal-Qanun (Kanon) i Kitab asz-

Sia(Kigaudrowienia). "Kanon"todiełomedycneawierającejakpieHittiotatecną

kodyikacjgrecko-arabkiejmylimedycnejDoXVIIwieku"Kanon"byłpodtawąwiedy

medycznej na Zachodzie, a na Wschodzie bywa niekiedyużywanydodi 10 .

"Ksigaudrowienia"jetnatomiatnajoberniejymdiełemilooicnymwicenny

pomylanymjakokompendiumobejmującewykładlogiki, fizyki, metafizyki i matematyki.

Piana pre wiele lat i w różnych warunkach "adiwia głbią opracowania ora

wechtronnocią co jet tym godnieje podkrelenia że jet diełem jednego

cłowieka" 11 .

Poza "Ksigąudrowienia"wicennanapiałjecetryinnekompendiailooicneSą

to: Kitab asz-Nadzat (Kigawybawienia)-biórtreceoiwypiówKigiudrowienia

zredagowany dla potrzeb dydaktycznych; Kitab al-iszarat-wa-t-tabnihat"(Kigawyjanieoi

uwag)któraniemacharakteruytematycnegowykładuaracejjaktaraitowoim

przekłademtytułuoddadMGogacwłanieentencjiuwagiwyjanieoułożonychw

cterechrodiałachdotycącychlogikiiykimetaiykiiwodróżnieniuodpootałych

biorównie matematyki, a mistyki 12 .

Na osobnąuwagaługujecwartytychbiorów"Kigawiedy"wicennanapiałją

niepoarabkujakwikodwoichdiełlecwwoimojcytymjykuperkimPowtała

nażycenielaad-Dawla, którymiałkłopotyeroumieniemarabkichdiełwego

znakomitego minitraStądteżpełnytytuł kigibrmi"Dani-nama-i-Ala-i"("Kigawiedy

8 Informacje o bibliografiach podaj za M.Gogaczem, dz. cyt., s. 56 - 57.

9 Ph. K.Hitti, Dzieje Arabów, PWN Warszawa 1969, s. 305.

10 Tamże, s. 306.

11 B.Składanek, Awicenna uczony renesansu arabskiego, W: Awicenna, Ksiga wiedzy, dz. cyt., s. XXXI.

12 M.Gogacz, dz. cyt., s. 12.

dlala")"Kigawiedy"jetatemniemiernieintereującadlabadacyhitoriiliteratury

perkiejwłacailooicnejjakidlaponaniamyliwicennyjakowłaciwiedrugipo

"Kideudrowienia"ytematycnywykładjegopoglądówilooicnych.

W łaciokiejEuropiediełwicennynanybyłrecjana"Kanon"prełożonywXIIw

preGerardaCremonynatomiatdiełilooicnychjedynie"Kigaudrowienia"aito

niecała 13 . PrzekładalijąDominikGundialvioraIbnDaudpomijająccdmatematycną

oberneragmentylogikiiiykiZnananatomiatipowechniecytanabyłametaiykai

traktatoduyPrekładtychcci"Kigiudrowienia"otałdokonanypredrokiem

1187.

Warto jeszcze dodadżemetaiyka"Kigiwybawienia"prełożonaotałanałacinw

1926rpreNCaramea"Kigawyjanieoiuwag"byłatłumaconanarancukiiwydana

przez J.Forgeta w 1892 r. pt. “LeLivredetheoremeetdeavertissments" oraz w roku 1951

przez A.M.Goichon pt. "Livre des directives et des remarques" 14 .

"Ksigawiedy"otałaprełożonaperkiegonarancukiw1955przez Mahammada

chaneiHenriMaéCała"Kigawiedy"tjlogikametaiykaiiykaotaławydanapo

polkuprePWNw1974rwprekładieperkiegodokonanympreBogdana

Składankaaamametaiykategobiorąwydanabyław1973rprewydawnictwoTK

w prekładiebiorowymrancukiegopodredakcjąMiecyławaGogaca

W 1907 r. ukazałiteżniemieckiprekładcci"KigiUdrowienia" (Das Buch der

Genaung)dokonanypreMHortenaobejmującymetaiykiteologi

13 E.Gilson, Historia filozofii chrzecijaoskiej w wiekach rednich, tł. S.Zalewski, PAX Warszawa 1966, s. 622.

14 Tamże, s. 622.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: