Herodot- Dzieje I-IV.pdf

KSIĘGA PIERWSZA

KLIO

Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swych badań,

żeby ani dzieje ludzkie z biegiem czasu nie zatarły się w pa-

mięci, ani wielkie i podziwu godne dzieła, jakich bądź Helle-

nowie, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa,

między innymi szczególnie wyjaśniając, dlaczego oni na-

wzajem z sobą wojowali.

Znawcy dziejów wśród Persów utrzymują, że Fenicja-

nie winni byli tej niezgody. Oni to bowiem przybyli od tak

zwanego Morza Czerwonego nad nasze morze 1 i osiedlili się

w krainie, którą jeszcze teraz zamieszkują; zaraz też puścili się

w dalekie podróże morskie; wywożąc zaś towary egipskie

i asyryjskie, dotarli do różnych stron, między innymi także do

Argos. Argos w owym czasie górowało pod każdym względem

nad miastami kraju, który teraz nazywa się Helladą. Przybyli

więc Fenicjanie do tego Argos i wyłożyli swój towar. Na piąty

czy szósty dzień, kiedy już prawie wszystko wyprzedali, przy-

szła nad morze wraz z wielu innymi niewiastami królewna,

której było na imię, jak to zgodnie również Hellenowie podają,

Io, córa Inachosa. Stanęły przy rufie okrętu i kupowały to-

wary, jakie im najbardziej przypadły do serca, a wtedy Feni-

cjanie porozumieli się z sobą i napadli na nie. Większość ko-

biet umknęła, Io jednak i jeszcze inne zostały porwane. Feni-

cjanie wrzucili je na okręt i odpłynęli do Egiptu.

1 Śródziemne

W ten sposób według opowiadania Persów, nie Hellenów,

przybyła Io do Egiptu i to była pierwsza krzywda. Następnie

kilku Hellenów (imion ich nie umieją Persowie podać) wylą-

dowało w fenickim Tyros i porwało stamtąd królewską córkę,

Europę. Byli to zapewne Kreteńczycy. — Tak zatem od-

płacono tamtym równą tylko miarką, ale później Hellenowie

stali się sprawcami drugiej krzywdy. Popłynęli bowiem na

długim okręcie* do kolchidzkiej Aja nad rzeką Fasis i po za-

łatwieniu innych spraw, które były celem ich podróży, porwali

córkę królewską, Medeę. Król Kolchów wysłał herolda do

Hellady, żądając odszkodowania za porwanie i zwrotu córki;

Hellenowie jednak odpowiedzieli, że skoro nie otrzymali od-

szkodowania za uprowadzenie Iony z Argos, i oni go nie

dadzą.

Potem za drugiej generacji, jak mówią Persowie, Aleksan-

der, syn Priama, który słyszał o tych zdarzeniach, zapragnął

zdobyć sobie małżonkę w Helladzie drogą porwania, licząc na

pewno, że odszkodowania nie da, skoro i tamci go nie dają. Tak

tedy porwał on Helenę, a Hellenowie postanowili naprzód

wysłać posłów i zażądać wydania Heleny jako też odszkodo-

wania za jej porwanie. Ale Trojanie na to przytaczali im po-

rwanie Medei: że sami odszkodowania nie dali ani na żądanie

Kolchów jej nie zwrócili, a teraz chcą, żeby inni dawali im

odszkodowanie.

Aż dotąd więc były tylko wzajemne uprowadzenia, teraz je-

dnak Hellenowie w wysokim stopniu zawinili: oni bowiem

wprzód wyprawili się na Azję niż Azjaci na Europę. Zdaniem

Persów, porywać niewiasty jest czynem ludzi niesprawiedli-

wych, ale z powodu porwanych zawzięcie uprawiać dzieło

zemsty mogą tylko nierozumni; rozsądni ludzie zgoła nie

troszczą się o porwane kobiety: boć przecie to jasne, że gdyby

same nie chciały, nie zostałyby uprowadzone. Oni więc, Azja-

ci — powiadają Persowie — z porywania niewiast nic sobie

nie robili. Hellenowie zaś z powodu lacedemońskiej kobiety

zebrali wielkie wojsko, a potem przybyli do Azji i obalili po-

tęgę Priama. Od tego czasu Persowie zawsze myśleli, że to, co

helleńskie, jest im wrogie. Persowie bowiem Azję i zamieszku-

jące ją ludy barbarzyńskie uważają za swoje, Europę zaś i ży-

wioł helleński za coś odrębnego.

Tak opowiadają Persowie o przebiegu zdarzeń i w zdobyciu

Troi doszukują się początku swej nieprzyjaźni z Hellenami.

Co do Iony zaś, nie zgadzają się z Persami Fenicjanie. Twier-

dzą bowiem, że nie drogą porwania zawieźli ją do Egiptu, lecz

że w Argos miała ona stosunek z kapitanem okrętu, a kiedy

zauważyła, że jest brzemienna, z obawy, żeby jej sprawka nie

wyszła na jaw przed rodzicami, sama dobrowolnie z Fenicja-

nami odpłynęła. Tak tedy mówią Persowie, a tak Fenicjanie.

Ja zaś nie chcę tu rozstrzygać, czy rzecz miała się tak, czy ina-

czej; o kim jednak z pewnością wiem, że pierwszy zawinił

przeciw Hellenom, tego wskażę*, a potem pójdę dalej w swo-

im opowiadaniu, kolej no przechodząc zarówno małe, jak i wiel-

kie „miasta ludzi" *. Wszak wiele z tych, co były w dawnych

czasach wielkie, stało się małymi, a te, które w moich czasach

są wielkie, dawniej były małe. Wiedząc zatem, że szczęście

ludzkie nigdy nie jest trwałe, wspomnę na równi o jednych

i o drugich.

K r e z u s był z rodu Lidyjczykiem, synem Alyattesa, wład-

cą ludów z tej strony rzeki Halys*, która płynie od południa

na północ między Syryjczykami* a Paflagonami i uchodzi do

tak zwanego Pontu Euksyńskiego 1 . Ten Krezus był pierw-

szym, o ile wiemy, z barbarzyńców, który jednych Hellenów

podbił i zmusił do płacenia haraczu, a z innymi zawarł przy-

jaźń. Podbił on Jonów, Eolów i Dorów w Azji, a przyjaźń

zawarł z Lacedemończykami. Przed panowaniem Krezusa

wszyscy Hellenowie byli wolni. Przedsięwzięta bowiem prze-

ciw Jonii wyprawa Kimmeriów*, wcześniejsza od Krezusowej,

nie doprowadziła do podboju miast, lecz tylko do zagonnego

ich rabunku.

Władza królewska, która przedtem należała do Heraklidów *,

przeszła w taki sposób na rodzinę Krezusa, czyli na tzw. Mer-

1 Morza Czarnego

mnadów: Kandaules, którego Hellenowie nazywają Myr-

silosem, król sardyjski, pochodził od Alkajosa syna Herakle-

sa. Mianowicie Agron syn Ninosa syna Belosa, syna Alkajo-

sa, był pierwszym Heraklidą, który został królem w Sardes,

a Kandaules, syn Myrsosa — ostatnim. Ci, co królowali w tym

kraju przed Agronem, pochodzili od Lydosa, syna Atysa *,

od którego cały ten lud został nazwany lidyjskim, bo

przedtem nazywał się m a j o ń s k i m *. Władzę poruczoną im

przez tych Atydów posiedli na mocy wyroczni Heraklidzi. Po-

chodzili oni od niewolnicy Jardanosa * i od Heraklesa, a pa-

nowali w ciągu dwudziestu dwóch pokoleń przez pięćset pięć

lat, tak że zawsze syn otrzymywał rządy z rąk ojca — aż do

Kandaulesa, syna Myrsosa.

Otóż ten Kandaules był tak bardzo rozmiłowany w swej

małżonce, że sądził, iż posiada najpiękniejszą ze wszystkich

kobiet. A miał wśród swoich kopijników niejakiego Gigesa,

syna Daskylosa, który cieszył się jego szczególną łaską. Poru-

czał mu ważniejsze sprawy państwowe, a urodę swej żony

sławił przed nim ponad wszelką miarę. Po upływie niedługie-

go czasu (miało bowiem wedle przeznaczenia spotkać Kandau-

lesa nieszczęście) odezwał się do Gigesa w te słowa: — Gigesie,

zdaje mi się, że ty nie wierzysz w to, co ci opowiadam o wdzię-

kach mojej żony, ponieważ uszy ludzi są bardziej niedowie-

rzające niż ich oczy; dlatego staraj się ujrzeć ją nagą. — Ten

jednak wydał okrzyk zgrozy i rzekł: — Panie, co za niero-

zumne wyrzekłeś słowo, każąc mi moją panią oglądać nagą!

W chwili gdy niewiasta zdejmie szatę, zdejmuje też wstyd

z siebie. Od dawna już wynaleźli ludzie mądre powiedzenia,

z których należy czerpać naukę. A jedno z nich brzmi: „Niech

każdy swego patrzy!" Ja chętnie wierzę, że ona jest najpięk-

niejszą ze wszystkich kobiet, a ciebie proszę, abyś nie żądał

ode mnie rzeczy nieprzystojnych.

Takimi słowy bronił się Giges przed żądaniem króla, w oba-

wie, że z tego wyniknie dlań jakieś nieszczęście. Ale ten od-

powiedział: — Nabierz otuchy, Gigesie, i nie lękaj się, że ja

tak mówię, aby cię tylko wystawić na próbę, ani się nie bój,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: