Masaż w pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym.docx

Masaż w pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym

informacje zebrane z różnych źródeł

Masaż klasyczny w pracy z dzieckiem z głęboką niepełnosprawnością intelektualną
 
  
WSTĘP
Człowiek jest istotą, u której zdolność percepcji świata zewnętrznego rozwinęła się w największym i najbardziej zróżnicowanym stopniu. Zdolność ta byłaby niemożliwa bez specyficznych organów percepcji, takich jak: uszy, oczy, skóra. Ostatni z nich, tj. skóra, oraz mięśnie i stawy składają się na tzw. percepcję somatyczną. Ciało postrzega samo siebie, postrzega również swoje ruch, ale zwłaszcza wszystko to co je dotyka. Doświadczanie dotyku jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy, i ostatnim, które tracimy. Skóra więc staje się najbardziej wrażliwym kanałem sensorycznym, jaki posiadamy. Jest powierzchniowo największym receptorem naszego ciała, mogącym rejestrować bardzo różnorodne naciski, bodźce; przyjmować informacje i stymulacje. Stanowi więc nieodłączny element kontaktu dotykowego.
Skóra i nierozłączny z nią dotyk, są więc dla naszego rozwoju szczególnie ważne.
1.      Układ dotykowy, wrażliwość dotykowa, obronność dotykowa jako podstawa komunikacyjna i percepcyjna dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną.
 
Tradycyjnie uważa się, że człowiek posiada pięć zmysłów: dotykowy, oraz powonienia, smaku, wzroku i słuchu. Każdy narząd zmysłu jest wyspecjalizowaną strukturą, składającą się z jednej lub więcej komórek receptorowych i tkanki dodatkowej. Większość receptorów są to komórki nerwowe, których neuryty biegną bezpośrednio do centralnego układu nerwowego, względnie łączą się synaptycznie z jednym lub więcej neuronami skojarzeniowymi, które z kolei łączą się z centralnym układem nerwowym.
Stryktury dodatkowe (które modyfikują i określają naturę bodźca) to tzw. mechanoreceptory. Mechanoreceptory skóry są wrażliwe na rozciąganie, ściskanie, skręcanie wywierane na tkankę skóry, oraz dodatkowo zapewniają informacje o kształcie, fakturze, ciężarze i proporcjach obiektów dotykanych przez skórę.
Informacje płynące z ciała poprzez skórę docierają głównie do dwóch obszarów mózgu: ruchowego i czuciowego. Obszary te zwanę są obszarem czuciowo – ruchowym kory mózgowej, a układ – skóra, mięśnie i stawy, który dostarcza mu informacji – zmysłowym układem czuciowo – dotykowym.
Do obszaru kory ruchowej mózgu należy odpowiedzialność za ruch każdego najmniejszego nawet mięśnia naszego ciała, zwłaszcza dłoni i ust.
Kora czuciowa z kolei odbiera wrażenia temperatury, bólu i prioprioceptywne (płynące  z wnętrza ciała informacje o jego położeniu w ruchu i statyce).
Receptory czuciowe można podzielić na dwie grupy:
a)      wielokomórkowe, tzw kapsułki lub ciałka, oraz
b)      wolne zakończenia nerwowe, które rozgałęziają się na kształt drzewek.
 
Ad.a)
Zakończenia „kapsułkowe” i ciałka to:
-         ciałka PACINIEGO – leżą w głębszej warstwie skóry i informują one mózg o tym, co i z jaką siłą naciska na nie z zewnątrz, dostarczają informacji związanych z kurczeniem i rozkurczaniem się ścięgien podczas ruchu, są też receptorami wibracji;
-         ciałka MEISSNERA – zlokalizowane płyciej – w opuszkach palców, podeszwach stóp, języku i wargach – odpowiadają za wzmożoną wrażliwość wymienionych okolic ciała. Reagują na lekkie bodźce dotykowe.
 
Ad.b)
W wolne zakończenia nerwowe szczególnie bogate są okolice pokryte włosami i włoskami. Owłosione części ciała są znacznie bardziej czułe na delikatny dotyk czy muśnięcie, niż gładkie, bezwłose.
Reasumując: struktury umiejscowione w skórze i na jej powierzchni odbierają wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku; nacisku, wibracji, ciepła, zimna, bólu i przesyłają te informacje do mózgu. Wrażenia czuciowe docierają tam z całej skóry i biegną do niemal wszystkich jego obszarów i poziomów. Świadomość tego procesu stanowi podstawę do terapii. Dotyk staje się niezmiernie ważny w opanowywaniu przez ucznia umiejętności sensoryczno – motorycznych oraz praksji (zdolność planowania ruchów). Ma taż duży wpływ na rozwój wzroku i do pewnego stopnia – słuchu.
 
            OBRONNOŚĆ  DOTYKOWA
 
Często, zwłaszcza u dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, zauważamy negatywną reakcję na bodźce dotykowe. Gdy kontakt dotykowy nie jest lubiany, możemy mieć do czynienia z tzw. obronnością dotykową. Reakcja dziecka polega na dążeniu do odcięcia się, ucieczki od drażniącego bodźca. Ma ona różne nasilenie – od niewielkiego poczucia dyskomfortu po przytłaczający lęk. Wraz z obronnością dotykową często występuje też nadpobudliwość i zaburzenia koncentracji uwagi.
            Oto typowe symptomy obronności dotykowej:
1)      Głowa: niechęć do mycia, czesania, szczotkowania włosów;
2)      Twarz i okolica oralna: nie lubi mycia twarzy, szczotkowania zębów, ujawnia nadwrażliwość na pewne pokarmy, smaki, zapachy.
3)      Ręce: dziecko unika lepkich i ziarnistych materiałów, faktur (piasek, klej) lub miękkich i puszystych (maskotki), bądź ostrych, chropowatych. Nie lubi brać przedmiotów do ręki, może trzymać długopis lub sztućce ledwie końcami palców.
4)      Stopy: dziecko nie lubi chodzenia boso, po piasku, trawie.
5)      Odzież: dziecko nie lubi metek ubraniowych, szorstkich, obcisłych tkanin. Preferuje długie rękawy nawet w gorące dni.
6)      Ciało: dziecko nie lubi powiewu wiatru na mokrym ciele, podczas pływania czy kąpieli.
7)      Uczucia: dziecko woli inicjować pocałunki lub uściski, nie lubi niespodziewanego dotknięcia czy przytulenia.
8)      Nadwrażliwość dotykowa jest najbardziej widoczna w obrębie twarzy, ust, szyi i na podeszwie stóp.
 
Ogólne wskazania terapeutyczne:
1)      Bodźce czuciowe muszą być starannie wyselekcjonowane, a ich liczba stopniowo i z rozwagą zwiększana.
2)      Ucisk jest lepiej tolerowany aniżeli lekkie, delikatne dotykanie. Zaczynamy od mocnego i zdecydowanego głaskania niedrapiącą szczoteczką, ręcznikiem lub gąbką i stosujemy je na ręce, dłonie, nogi i stopy, nie dłużej niż 10 – 20 sek.
3)      Jeżeli dziecko jest już dostatecznie duże, powinno się je zachęcać do samodzielnego używania szczoteczki. Osoba z obronnością dotykową lepiej toleruje samodzielne dotykanie, aniżeli bodźce dotykowe dostarczane jej przez kogoś innego.
4)      W procesie „odwrażliwiania” okolice ust, głowy i szyi uwzględniamy na końcu, zaś gdy zauważymy postępy w terapii – stopniowo podejmujemy eksperymenty z innymi materiałami.
 
   
2.      Masaż klasyczny – wiadomości podstawowe.
 
Masaż klasyczny jest to takie zastosowanie klasycznych technik masażu, których celem będzie uzyskanie efektu terapeutycznego z uwzględnieniem istniejących u chorego warunków anatomicznych i fizjopatologicznych (Prochowicz 1991 „Podstawy masażu leczniczego”, Warszawa PZWL).

Celem  masażu klasycznego jest zadziałanie na układ ruchu (mięśnie, stawy), na skórę, tkankę łączną, tkankę tłuszczową, zakończenia nerwowe, układ krwionośny i chłonny; ale też zadziałanie na emocje i psychikę dziecka. Stąd, jak wskazuje definicja, musimy brać pod uwagę warunki anatomiczne i fizjopatologiczne naszego „małego pacjenta”, a zatem wszystko to, co może spowodować, iż działanie terapeutyczne nie będzie skuteczne lub też przyniesie odwrotny skutek. Składają się na to indywidualne cechy każdego dziecka, dzięki którym będziemy wiedzieli, jakie techniki zastosować, do jakich części ciała, z jaką intensywnością i jak długo.

            Mechanizm działania masażu jest bardzo skomplikowany i można go podzielić na działanie lokalne (miejscowe), oraz na działanie centralne (ogólne).
            Działanie lokalne masażu polega na mechanicznym przepłtwie krwi w naczyniach krwionośnych oraz chłonki w naczyniach chłonnych. Należy przyjąć, że operowanie przez masażystę poszczególnymi technikami miejscowo zwiększa przemieszczanie się płynów przez układ naczyniowy. Masażysta masując wytwarza tarcie, podczas którego tworzy się ciepło. Wpływa ono na rozszerzenie naczyń krwionośnych a przez to zwiększa przepływ krwi przez mięśnie, przyspiesza dostarczanie substancji odżywczych i jednocześnie wydalając produkty przemiany materii. Masaż wzmaga dopływ tlenu do komórek mięśniowych.
            Działanie centralne masażu polega na pobudzaniu układu nerwowego, który za pomocą ruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu.
            Pełen masaż klasyczny składa się z siedmiu technik i należą do nich: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wibracja, wałkowanie, wyciskanie.

GŁASKANIE

Głaskanie to ruch posuwisty, zawsze w kierunku serca, wykonywany stroną dłoniową ręki masażysty. Głaskanie zawsze zaczyna i kończy każdy masaż, a jako jedyna technika może stanowić rodzaj „przerywnika” między pozostałymi technikami. W terapii dzieci z upośledzeniem umysłowym staje się często techniką o działaniu rozluźniająco – przeciwbólowym.
            W zależności  od powierzchni masowanej głaskanie możemy wykonać:
                       
-         całą powierzchnią dłoniową jednej ręki lub obu,
-         grzbietową strona ręki,
-         grzbietową stroną ręki pierwszego i drugiego szeregu paliczków,
-         ręką ściśniętą w pięść,
-         kłębikiem kciuka lub kłębikiem palca małego,
-         całymi powierzchniami dłoniowymi kciuków.
W przypadku dzieci o większej wrażliwości dotykowej, możemy wykonać głaskanie samymi opuszkami palców.
Sam mechanizm głaskania sprowadza się do uciskania żył i przesuwania słupa krwi żylnej w stronę serca. W opróżnionych żyłach powstaje ujemne ciśnienie i na miejsce krwi żylnej napływa krew tętnicza, powodując szybsze i lepsze odżywienie tkanek. Głaskanie podnosi temperaturę skóry, polepsza jej ukrwienie, wpływa kojąco na ból.
 
            Głaskanie wykonujemy w tempie ok. 25 ruchów na minutę.
 

ROZCIERANIE

Rozcieranie to energiczne i silniejsze wykonywanie kolisto – posuwistych ruchów na masowanej części ciała.
 
Rozcieranie najczęściej wykonujemy:
-         opuszkami palców 2-5 jednej lub obu rąk,
-         opuszką poszczególnych palców z osobna,
-         opuszkami obu kciuków.
Rozcieranie przynosi kilka podstawowych...