ANALIZA I DOAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNEJ
3 RODZAJE SYSTEMATYCZNYCH DOCIEKAŃ
1-BADANIE (naukowe) czyli systematyczne dociekania mające na celu opisywanie i odkrywanie faktów empirycznych, testowanie hipotezy stwierdzających tego rodzaju fakty lub powiązania między nimi
2-EWALUACJA czyli systematyczne dociekanie które maja na celu ocenę wartości wew. wartości użytkowej lub wartości w sensie ważności (wartości względne)
3-ANALIZA (polityki) czyli systematyczne dociekania mające na celu sformułowanie rekomendacji i zaleceń użytecznych dla praktyki i praktyków.
PODZIAŁ NAUK SPOŁ.
1-TEORETYCZNE dochodzenie do praw i ogólnej treści badanych przedmiotów
2-HISTORYCZNE badają nieodwracalny proces historyczny mają do czynienia z indywidualnymi cechami i wyborem faktów - wartościowaniem
3-PRAKTYCZNE badają zjawiska, dokonywające się pod wpływem świadomej działalności o dążeń ludzkich… Opierając się na zdobyczach 1 i 2 kategorii nauk, nauki praktyczne oceniają zamierzenia i plany ze wzglądu na stawiane cele i ideały
CECHY NAUK SPOŁECZNYCH
1-WIELODYSCYPLINARNOŚĆ
2-WIELOWARSZTATOWOŚĆ
3-PRAKTYCNOŚĆ
WIELODYSCYPLINARNOŚĆ oznacza że nauki społeczne korzystają z terminologii dorobku teoretycznego i diagnostycznego licznych dziedzin wiedzy wśród których do najważniejszych należą: #ekonomia i polityka gospodarcza #demografia #ekonomia pozytywna i ekonomia normatywna #socjologia i socjotechnika, socjologia stosowana #psychologia i psychoterapia #pedagogika #prawoznawstwo i nauki legislacji #politologia i polityka publiczna #polityka społ. #teoria organizacji i zarządzania. Dorobek ten jest wykorzystywany w takim zakresie jaki wyznacza przedmiot i problematyka badań danej dyscypliny nauki.
WIELODYSCYPLINARNOŚĆ MOŻE OZNACZAĆ
1- INTERDYSCYPLINARNOŚĆ łączenie 2 lub więcej dyscyplin nauk społ., np. socjoekonomia
2- PONADDYSCYPLINARNOŚĆ całościowe ujmowanie problemów badawczych
WIELOWARSZTATOWOŚĆ oznacza że w naukach społ. stosowane są liczne i zróżnicowane metody badawcze. Część z nich jest przeniesiona z innych dyscyplin naukowych (socjologii, demografii, statystyki, społ., ekonomii, pedał., polityki społ.) w część opracowana jest na gruncie danej nauki społ. Są one modyfikowane i przystosowywane do potrzeb badawczych danej dyscypliny naukowej.
WIELOWARSZTATOWOŚĆ JAKO
1- umiejętność stosowania technik badawczych nauk społ.
2- rozumienie wyników zastosowania technik badawczych nauk społ.
3- umiejętność sprowadzania wyników otrzymywanych za pomocą różnych technik
PRAKTYCZNOŚĆ nauka społ. wynika z głównych zadań które polegają na ustaleniu praktycznych zastosowań poznanych praw nauki mających służyć racjonalnemu przekształceniu rzeczywistości. To poszukiwanie racjonalnych rozwiązań jest zawsze powiązane z systemem wartości w imię którego jest podejmowana działalność praktyczna.
DIAGNOZA (z greckiego diagnosis, rozpoznanie, wyróżnienie). Diagnoza społ. to badanie które odpowiadają na pytanie „jak jest” (w społeczeństwie, instytucji, rodzinie). Są one podejmowane z przesłanek społ. (zwykle w odpowiedzi na sytuację problemowa z życiu społ.) i mają cele praktyczne (zastosowanie wiedzy naukowej dla skutecznego przekształcania rzeczywistości)
DIAGNOZA WG H. RADLIŃSKIEJ oznacza rozpoznanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian. Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności która ma wzmocnić daną jednostkę lub grupę nastawić jej wolę pokonania zła oraz dostarczyć pomocy z zew.
POJĘCIU DIAGNOZY NADAJE SIĘ ZRÓŻNICOWANE ZNACZENIE:
1-stosuje się je zarówno wobec badań mających wyłącznie cel naukowy jaki i w stosunku do zbierania i oceny inf. Gromadzonych w toku działań praktycznych
2- pojęcie to przyjmuje różny zakres: szerszy, gdy oznacza wszelkie społ. badania empiryczne w których zbiera się dane szczegółowe porządkuje je i interpretuje w celu odpowiedzi na pytania charakterystyczne dla pytań diagnostycznych (jakie jest? Co to jest? Dlaczego?) oraz węższy gdy oznacza badanie empiryczne dla wybranych dyscyplin społ. nazywanych stosowanymi naukami społ.
3-dignoza społ. jest pojęciem dotyczącym zarówno procesu prowadzenia badań (diagnoza jako proces) jak i oznacza jego wynik (diagnoza jako rezultat)
DIAGNIZA W NAUKACH SPOŁŁECZNYCH (POJĘCIE DIGNOZY SPOŁ.)
To proces badawczy prowadzący do uporządkowanego i całościowego opisu życia społ., dzięki któremu formuje się odpowiedzi na następujące pytania:
- jak jest?
- jaką szerszą klasę zjawisk reprezentuje obserwowany wycinek rzeczywistości?
- w jakiej fazie zmian znajdują się te zjawiska?
- jaka jest geneza obserwowanych zjawisk?
Ze względu na wiodące pytania badawcze (problematykę badań) wyróżnić można w naukach społ. następujące typy badań:
1- diagnostyczne (Jak jest? Z jakiego typu problemami społ. i ich uwarunkowaniami mam do czynienia? Dlaczego nie występują)
2- ewaluacyjne (Jak oceniam realizowane działania i ich wybrane elementy?)
3- historyczne (Jakie problemy społ. występowały w przeszłości? Jak je rozwiązywano?)
4- prognostyczne (W jakim kierunku będą się rozwijały poszczególne dziedziny życia społ.? jakie działania będą potrzebne w przyszłości?)
5- porównawcze (czym różnią się, a pod jakim względem systemy (podsystemy)? Jak można wyjaśnić te różnice i podobieństwa?)
DIAGNOZOWANIE Jest związana tylko z procesem, obejmuje tylko te etapy gdzie zbiera się dane i przeprowadza ich analizę.
DIAGNOZA I DIAGNOZOWANIE – ZAKRES I RELACJE POJĘĆ
{ DIAGNOZA } P
N { } R
A { diagnoza jako PROCES diagnoza jak REZULTAT } A
U { } K
K { prowadzenie badań wyniki badań } T
A { } Y
{ zbieranie i analiza danych, diagnozowanie } K
} A
DIAGNOZA SPOŁ. W SZEROKIM UJĘCIU
Oznacza wszelkie empiryczne badania stanu społeczeństwa i przebiegających w nim procesów polegających na:
# gromadzenie danych szczegółowych
# porządkowanie
# interpretowanie
Przedmiot badań w tym ujęciu jest bardzo szeroko zakreślony i jednocześnie pojęcie diagnozy społ. obejmuje wszystkie etapy procesu badawczego w empirycznych naukach społ.
PROCES BADAWCZY
To całościowy schemat działań które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy.
Składa się z 7 podstawowych etapów:
1- problem ← badawczy lub/i praktyczny
2- hipotezy
3- plan badawczy ← koncepcja badania
4- pomiar
5- zbieranie danych
6- analiza danych (ilościowe, jakościowe) ← diagnozowanie
7- uogólnienie (generalizowanie)
DIAGNOZA SPOŁ W SZERSZYM UJĘCIU to typ badań charakterystyczny dla praktycznych nauk społ. Mianem diagnozy społ. określa się w tym przypadku rozpoznanie zdarzeń i sytuacji społ. ze względu na ich dotkliwość i potrzebę
ETAPY DIAGNOZY WH A. PODGÓRECKIEGO
1- OPIS zestawienie danych empirycznych przydatnych w postępowaniu celowościowym
2- OCENA zestawienie ocen wynikających z uzyskanych danych
3- KONKLUCJA stwierdzenie potrzeby lub jej braku podjęcia działania
4- TŁUMACZENIE genetyczne i przyczynowe wytłumaczenie stwierdzonego stanu rzeczy
5- POSTULOWANIE zobrazowanie stanów rzeczy które maja być realizowane, zreformowane lub usunięte
6- STAWIANIE HIPOTEZ określenie związku przyczynowo-skutkowego między projektem a oczekiwana zmianą
DIGNOZA SPOŁ. W WĘŻSZYM UJĘCIU w tak rozumianej diagnozie społ. proces badawczy zaczyn się od sformułowania problemu praktycznego (coś nas niepokoi, coś wymaga zmiany, pragniemy poznać przyczyny, istotę, przebieg niepokojących nas zjawisk). Zamyka go natomiast etap formułowania wniosków będących twierdzeniem o różnym stopniu ogólności oraz praktycznych wskazówek i zaleceń.
TYPY DIAGNOZY (DIAGNOZY CZASTKOWE)
1- diagnoza klasyfikacyjna- odpowiada na pytanie z jakiego typu problemem mamy do czynienia?
2- diagnoza genetyczna- jakie są przyczyny obserwowanych zjawisk?
3- diagnoza znaczenia- czy i jakie znaczenie maja dane zjawiska dla funkcjonowania danego systemu?
4- diagnoza fazy- na jakim etapie jest dany problem? Jak zawansowany jest badany problem?
5- diagnoza prognostyczna- przewidywania dalszych zmian badanego stanu rzeczy PYTANIE CZY TO JEST DIAGNOZA?
RODZAJE BADAŃ DIAGNIOSTYCZNYCH
1- ze względu na charakter gromadzonych danych
Badania ilościowe – dążą do uchwycenia skali badanych zjawisk i procesów oraz statystycznych zależności między nimi
Badania jakościowe – służą poznawaniu mechanizmów rządowych wyborami życiowymi ludzi, sposobami zaspokojenia potrzeb przez poszczególnych ludzi, rodziny, czy społ. lokalnej, poznawaniu przesłanek i form społecznej samoorganizacji itp.
2- ze względu na podejście
Badania przekrojowe (statyczne) – mają na celu poznanie jakiegoś stanu w określonym czasie. Pytania problematyki badawczej maja charakter synchroniczny, a dotyczy np. cech jednostki i zbiorowości oraz prawidłowości rządzących ich współwystępowaniem. Zbieranie danych służących udzieleniu odpowiedzi na te pytania odbywa się w wyniku jednorazowego pomiaru interesujących nas cech i właściwości.
Badania dynamiczne – służą poznaniu procesów czyli rozpoznaniu kierunku i etapu zmian badanych cech i stanów. Pytamy wówczas o zmienność interesujących nas cech w określonym czasie, o istnienie wyraźnego kierunku tych przemian i o ewentualne prawidłowości rządzące tymi zmianami. Chodzi tu nie tylko o „upływ czasu” ale też o stwierdzenie jakie czynniki społ., demograficzne, ekonomiczne i psychiczne przyspieszają, spowalniają lub stabilizują interesujące nas procesy. Są 2 metody takich badań: 1- analiza szeregów czasowych 2- badania panelowe
Badanie panelowe – pewna liczba osób lub innych jednostek badawczych zostaje przynajmniej dwukrotnie w pewnym odstępie czasu poddana pomiarom ze względu na tę sama cechę. Badanie to jest rodzajem analizy trendu. Jego celem jest uchwycenie dynamiki określonych zmian. Jednostkami badawczymi nie musza być osoby, mogą nimi być również gminy, kluby sportowe lub zakłady pracy itd. Równie dobrze może chodzić o Zach., o status. Jednostkami badawczymi nie musza być osoby, mogą nimi być również gminy, kluby sportowe lub zakłady pracy. Przedmiotem badań będą wówczas cechy grupowe
3- ze względu na sposób doboru badanych obiektów
# badania całościowe (badamy wszystkie osoby, instytucje tworzące interesująca nas populacje czy zbiór
# badania na próbach badawczych (odbieramy losowo lub celowo tylko niektóre obiekty które reprezentują szerszy zbiór)
# badania monograficzne (całościowe, badanie wybranego środowiska społ., instytucji itp)
MIEJSCE DIAGNOZY W PRAKTYCZNYM DZIŁANIU
Diagnoza
↓
Cele
Program
Plan
Realizacja (prowadzenie działań) ← diagnoza etapowa
Kontrola efektów ← postdignoza (ewaluacja końcowa)
UWARUNKOWANIA DIAGNOZY SPOŁ.
1- wartości i interesy
2- metody i techniki badawcze
Metody zbierania danych:
* techniki obserwacyjne (obserwacja, eksperyment)
* badania sondażowe (ankieta, wywiad kwestionariuszowy)
* wtórna analiza danych (badania na podstawie spisów, dokumentów urzędowych)
* badania jakościowe (analiza dokumentów osobistych, obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny)
METODY BADAWCZE # metoda (sposób postępowania)
# metoda danej nauki (powtarzalne sposoby rozwiązywania typowych dla danej dyscypliny naukowej)
# metody badawcze (zbieranie, opracowanie, analiza i interpretacja)
# techniki badawcze (zbieranie danych empirycznych)
# algorytmy przetwarzania danych (statystyka społ.)
ŹRÓDŁA DANYCH WYKORZYTYWANE W DIAGNIZIE
1- sprawozdanie i inne dokumenty
2- zbiory danych statystycznych dotyczących społ., gospodarki, sytuacji demograficznej
3- wypowiedzi korespondentów ankiet i wywiadów (dane pierwotne i wtórne)
4- obserwacja (o różnym poziomie standaryzacji)
5- przekazy informacyjne (przekazy medialne, ulotki, informatorzy)
6- dokumenty osobiste (szczególnie pamiętniki)
WSKAŹNIKI SPOŁECZNE
Wskaźnik – cecha zdarzenia lub zjawiska na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością lub określonym prawdopodobieństwem że zachodzi zjawisko które nas interesuje. W statystyce oznacza liczbę wyrażającą wzajemny stosunek 2 wielkości statystycznych
Miernik – ilościowa charakterystyka jakiegoś zjawiska społ. zwykle liczba wyrażająca wzajemny stosunek 2 wielkości
Wskaźnikami społ. - są dane ilościowe uzyskane z badań socjologicznych oraz mierniki statystyczne zjawisk i procesów ekonomicznych, demograficznych i społ., obliczane na podstawie danych ilościowych pochodzących ze spisów, sprawozdań, rejestrów itd.
SPECYFICZNE TYPY BADAŃ W POLITYCE
1- badania budżetów gospodarstw domowych
2- badania budżetów czasu
3- badania aktywności ekonomicznej ludności
4- badania opinii społ. i sondaże
5- wtórna analiza danych – także: spisy ludności, sprawozdania, dokumenty urzędowe
6- inne metody stosowane w ped. społ. i pracy socjalnej #lustracje społ. # wywiad środow.
BADANIA DEMOGRAFICZNE istotna cechą demografii jako dyscypliny naukowej jest to że: #zmierza ona do ustalenia prawidłowości zjawisk ludnościowych w określonych warunkach historycznych lub kontekście politycznym, ekonomiczno-społ. i kulturowym #ważny element metody badawczej stanowi analiza ilościowa, właściwa badaniom zjawisk masowych.
Podstawowym instrumentem analizy demograficznej jest zbiór technik statycznych.
Problemy badawcze rozpatrywane na gruncie demografii SA najczęściej wyrażane za pomocą mierzalnych kategorii.
Pomiar określonej kategorii demograficznej polega na bezpośrednim zsumowaniu faktów czy zdarzeń.
Podstawowe badania demograficzne wykorzystują źródła danych tworzone i utrzymywane przez statystykę państwową. Źródła te maja charakter powszechny i generują dane o charakterze bieżącym lub systematycznym.
Oprócz tego w badaniach demograficznych SA wykorzystywane źródła incydentalne, tworzone na potrzeby „badań specjalnych”.
Część z nich jest również generowana przez statystkę państwową, jednak większość wywodzi się z autonomicznych inspiracji badawczych.
Szczególne znaczenie w demografii maja dane uzyskane z sondaży realizowanych za pomocą technik zapożyczonych z socjologii, z reguły wykorzystujących metodę reprezentacyjną.
Badania demograficzne podejmują z reguły reprezentanci różnych dyscyplin lub badacze mający przygotowanie zawodowe charakterystyczne dla tych dyscyplin np. biologii, ekonomii, statystki, matematyki itd.
Proces badawczy w demografii obejmuje nie tylko opis i systematyzacje zjawisk ludnościowych ale także ich wyjaśnienie.
Współczesna demografia obfituje w teorie podejmujące kwestię przyczynowości,
Analiza demograficzna będąca podstawowym etapem badania (procesu poznawczego) to sposób statystycznego opisu i wnioskowania o zjawiskach ludnościowych na gruncie demografii. Oprócz tradycyjnych klasycznych technik statystycznych operuje modelami zapożyczonymi z innych dyscyplin (głównie z ekonomii) i technikami badania jakościowego zapożyczonymi głównie z socjologii.
Gdy już został ustalony cel badania oraz związane z nim pytania badawcze i hipotezy, typowy zakres analizy demograficznej obejmuje wybór miernika badanego zjawiska, obserwację tego zjawiska i pomiar a następnie identyfikację jego cech strukturalnych.
Poziom zjawisk demograficznych w wyrażeniu realnym jest silnie jednokierunkowo związany z wielkością populacji. Podstawowymi miarami analizy zjawisk demograficznych są miary natężenia zwane współczynnikami.
W celu interpretacji jakościowej analizowanych zjawisk konstruuje się teoretyczne skale dla wartości różnych mierników demograficznych.
ŹRÓDŁA DANYCH
1- REJESTR LUDNOŚCI są to zbiory jednostkowych danych, dotyczące podstawowych faktów demograficznych, wykorzystywane do celów administracyjnych i będące podstawowym źródłem statystyki ludności. Ich cechami są: #obowiązkowość #aktualność #systematyczność #ciągłość rejestracji
Najstarszym jest ewidencja ruchu naturalnego ludności, obejmująca urodzenia, zgony i małżeństwa.
Fakty te są odnotowywane w księgach stanu cywilnego za pośrednictwem aktów urodzeń, zgonów i małżeństw. Uzupełnienie ewidencji ruchu ludności stanowi w niektórych krajach ewidencja ruchu wędrówkowego, odzwierciedlająca fakty zameldowania lub wymeldowania związane z pobytem stałym lub czasowym.
Innym ważnym rodzajem tego źródła statystyki są centralne i lokalne rejestry ludności, zawierające listę nazwisk osób zamieszkujących w danej jednostce administracyjnej i ich adresów wraz z wybranymi cechami demograficzno-społ. (płeć, data i miejsce zamieszkania , stan cywilny, poziom wykształcenia).
Służą one do oceny zarówno stanu jak i dynamiki ludności.
Rejestr ludności z wyjątkiem krajów skandynawskich są stosunkowo nowym źródłem na ogół ustanowionym w XX w. W Polsce odpowiedni centralny rejestr (PESEL) został utworzony w 1986r.
Poprawności danych identyfikacyjnych służy indywidualny numer nadany każdej osobie w momencie narodzin (sporządzenie aktu urodzenia) i niezmienny do końca jej życia.
2- SPIS LUDNOŚCI stanowi podstawowe badanie z zakresu statystyki ludności mające na celu zebranie inf. o jej stanie i strukturze według ustalonych cech demograficznych i społ.-zawodowych, w oznaczonym momencie na określonym terytorium.
Powszechne spisy ludności – obejmujące wszystkich mieszkańców danego terytorium.
Częściowe spisy ludności – ograniczające się do części terytorium lub do niektórych kategorii ludności.
...
spodpowieki