Bogini dzikiej i wolnej przyrody, władczyni lasów i gajów. Również bogini łowów. W kontekście porównawczym za bardzo prawdopodobne uznać można to, iż w zależności od miejsca kultu jest to siostra Leli, jej inne oblicze lub jasne oblicze Marzanny. Według niektórych przekazów po odejściu Marzanny to ukwiecona Dziewanna powraca wraz procesją do wsi. Szczególną cześć oddają jej dziewczęta i kobiety zamężne poprzez ofiarowanie wieńców w czas Nocy Świętojańskiej. Wspominają o tym Jan Długosz i Marcin z Urzędowa, a dodatkowa wskazówka to pieśń ludowa o Hannie i legenda o dziewczynie imieniem Sobótka: obie związane z czasem nocy sobótkowej (więcej informacji o Sobótce zostaje przytoczone w rozszerzonym opisie Jana Sobótkowego). Dziewanna to również bogini wiosny, podobnie jak Lela tożsama z Wenus, tu jednak jako Gwiazda Wieczorna. W wierzeniach polskich Gwiazda Wieczorna to opiekunka bydła i dzikich zwierząt (jak Dziewanna). Gwiazda Wieczorna to także siostra lub narzeczona Księżyca, w Polsce zwana także Gwiazdą Księżyca, Wilczą Gwiazdą, Wielką Gwiazdą, kojarzona z początkiem soboty/wigilii. Roślina poświęcona tej bogini to dziewanna - światłolubny kwiat o właściwościach leczniczych, także rozjaśniających włosy, określana w polskich wierzeniach ludowych jako warkoczyki Matki Boskiej. Ususzone dziewanny palone były w Noc Świętojańską, skąd ludowe nazwy tej rośliny to gorzykwiat, gorzygrot i królewska świeca.
Źródła historyczne:- Roczniki Długosza 1455 (Dziewanna - Diana, bogini polowania, lasów).- Marcin z Urzędowa (1500-1573) opisuje żywy obrzęd ku czci Dziewanny.- Kronika Miechowity 1521. - Marcin i Joachim Bielscy 1564-1597.- Gwagnin i Stryjkowski 1564-1582.
Powiązania:- Podanie o Dziwicy, łużyckiej bogini lasu i polowania (Kolberg, Podgórscy).- Kwitnące dziewanny w wierzeniach ludowych to warkoczyki Matki Boskiej.- Lalka przynoszona z lasu jako Dziewanna, bogini Wiosny (J.Frazer).- Po wyniesieniu Marzanny przynoszono do wsi Dziewannę (J.Lompa) (Maik? Gaik?).- Pierwotna nazwa rośliny "dziewanna" to również "divizna".- Rdzeń "diva/deva" oznacza istotę boską, również potencjalnie niebezpieczną.- "Dziewa" to wolna, niezaślubiona dziewczyna.- Div/Divina to stan dzikości, dzika zwierzyna łowna, nie zaszczepione drzewko.- Bogini w sanskrycie to Deva, w łac. Dea stąd rzymska Diana i celt. Divona-Devona. - W innych krajach słowiańskich jako Dziwica lub Divica.- Analogia do Artemidy i jasnego wcielenia Hekate (jak Marzanna - Dziewanna).- Analogia Demeter i Persefony (L.Kolankiewicz, A.Szyjewski).- Staroczeska Diva jest innym imieniem Łady.- Gwiazda Wieczorna zwana także Wilczą Gwiazdą lub Gwiazdą Księżyca (por. Leliwa) to opiekunka dzikich zwierząt (odpowiada Dziewannie), zapowiada także wigilię/sobotę (J.Bartmiński).
anty-Kasandra