5
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
Zagadnienia ogólne
1. Pojęcie prawa międzynarodowego
1.1. Definicja
1.2. Prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne
2. Funkcje prawa międzynarodowego
3. Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego
3.1. Brak ustawodawcy w tworzeniu prawa międzynarodowego
3.2. Brak zorganizowanego aparatu przymusu
3.3. Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego
3.4. Brak hierarchii źródeł i norm prawa międzynarodowego
4. Prawo międzynarodowe a prawo krajowe
4.1. Dualizm i monizm
4.2. Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
4.3. Stosowanie prawa międzynarodowego w porządku prawnym Polski
Prawo międzynarodowe to zespół norm regulujących wzajemne stosunki pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego, tzn. ogólne stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i nie podlegającymi wspólnej władzy państwowej podmiotami
2.1. Regulowanie stosunków zewnętrznych państw
o ustalanie ogólnych zasad postępowania państw we wzajemnych stosunkach, np. zasada nieagresji, zasada pokojowego rozwiązywania sporów
o regulowanie konkretnych stosunków między państwami, np. podjęcie zobowiązań sojuszniczych, udzielanie pomocy gospodarczej
o regulowanie spraw zasięgu władzy terytorialnej poszczególnych państw poprzez ustalanie granic
o ustalanie reguł postępowania na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności
2.2. Oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw
o zapewnienie skuteczności norm prawa międzynarodowego
o zasady postępowania w stosunku do cudzoziemców
o standardy i metody postępowania, np. w dziedzinie ochrony środowiska, czy praw człowieka
o w stosunkach międzynarodowych nie ma ustawodawcy na wzór ustawodawcy
wewnątrzpaństwowego; nie istnieje ponadpaństwowy organ międzynarodowy powołany do tworzenia prawa wiążącego dla państw
o prawo międzynarodowe jest tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami;
podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego w stosunku do określonego państwa musi być jego zgoda (zawieranie umów międzynarodowych lub stosowanie określonej praktykę, która przekształca się w zwyczaj
o wniosek: tworzenie prawa międzynarodowego jest niesformalizowane i zdecentralizowane
o w prawie międzynarodowym przymus istnieje, jakkolwiek jest on realizowany w innych formach niż w prawie wewnętrznym
o każde państwo indywidualnie bądź wspólnie z innymi państwami może występować w niezbędnych przypadkach w obronie naruszonego prawa, stosując wobec państw naruszających prawo różne środki przymusu, dopuszczalne i uznane przez prawo międzynarodowe
o instytucją międzynarodową dysponującą prawem stosowania przymusu (sankcji) jest ONZ; może ona za pośrednictwem RB zastosować takie środki wobec państwa, które dopuściło się zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub aktów agresji
o kompetencja sądów międzynarodowych musi zawsze opierać się na zgodzie państw; państwo może z góry wyrazić zgodę na poddanie wszystkich swoich sporów lub określonej ich kategorii sądowi międzynarodowemu lub arbitrażowemu
o z chwilą gdy kompetencja sądu międzynarodowego (stałego lub arbitrażowego) zostanie w konkretnym przypadku uznana, jego wyrok jest bezwzględnie wiążący
o art. 38 Statutu MTS
o normy prawa międzynarodowego mają w zasadzie jednakową moc wiążącą; ich wzajemny stosunek opiera się na zasadach lex specialis derogat legi generali oraz lex posterior derogat legi priori; pewną hierarchią jest istnienie norm o charakterze ius cogens, które nie mogą być uchylone w stosunkach między stronami; normą o charakterze nadrzędnym jest Karta NZ (art. 103)
Dualizm (H. Triepel, D. Anzilotti) - prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są odmiennymi i niezależnymi od siebie systemami prawnymi, które nie mają punktów stycznych; nie istnieje możliwości stosowania prawa międzynarodowego jako takiego wewnątrz państwa; aby prawo to mogło być zastosowane wewnątrz państwa musi zostać przekształcone w prawo wewnętrzne, tzn. ulec transformacji/recepcji (metoda recepcyjna) poprzez odpowiedni akt parlamentu - dwuetapowa procedura: 1) ratyfikacja, 2) dodatkowa ustawa implementacyjna
Monizm (H. Kelsen, A. Verdros) - prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, z tym że przeważnie przyjmuje się, iż hierarchicznie prawo wewnętrzne podporządkowane jest prawu międzynarodowemu; traktaty nabywają status prawa wewnętrznego po ich ratyfikacji i publikacji w dzienniku promulgacyjnym (metoda pozarecepcyjna) – nie wyklucza się inkorporacji w przypadku tzw. norm niesamowykonalnych; norma prawa międzynarodowego jest samowykonalna gdy:
1) jest jasna i precyzyjna
2) jest bezwarunkowa (nie pozostawia państwu swobody działania)
3) jest zupełna (nie wymaga dla swojego wykonania normy prawa krajowego)
o pacta sunt servanda jako jedna z podstawowych zasad prawa międzynarodowego
o każde państwo ma obowiązek stworzyć u siebie instytucję faktyczną i prawną, w której zobowiązania międzynarodowe będą mogły być przestrzegane i wykonywane
o państwo nie może powołać się na swoje ustawodawstwo wewnętrzne dla uzasadnienia uchylenia się od wykonywania zobowiązań międzynarodowych (art. 27 KWPT)
o prawo międzynarodowe nie przesądza, w jaki sposób poszczególne państwa mają zapewnić przestrzeganie i wykonywanie zobowiązań międzynarodowych na swych terytoriach
o państwa mają w zasadzie swobodę wyboru sposobu dostosowania prawa wewnętrznego do swych zobowiązań międzynarodowych - decyduje o tym prawo wewnętrzne, często normy konstytucyjne
o art. 9 Konstytucji:
Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego
- obowiązek ten spoczywa na rządzie, parlamencie, sądach i dotyczy stosowania prawa krajowego, jego tworzenia i interpretacji w zgodzie z prawem międzynarodowym
o rodzaje umów międzynarodowych: ratyfikowane i zawierane w trybie innym niż ratyfikacja (w trybie prostym i zatwierdzane przez RM) - art. 87 ust. 1 Konstytucji: Źródłami powszechnie obwiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia
o rodzaje ratyfikowanych umów międzynarodowych: za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie - art. 89 ust 1 i 2 Konstytucji:
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
o członkowstwo Polski w UE
art. 90 Konstytucji:
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
art. 91 ust. 3 Konstytucji:
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami
o przesłanki bezpośredniego stosowania umów międzynarodowym w prawie polskim - art. 91 ust 1. Konstytucji: Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy
o kolizja umów międzynarodowych z ustawami – art. 91 ust. 2 Konstytucji: Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
o w systemie prawa polskiego umowa międzynarodowa traktowana jest w stosunku do ustawy lub innego aktu normatywnego jako lex specjalis – w konkretnych przypadkach stosowana jest przed prawem wewnętrznym
zarabiasz