ELEMENTY PRAWA KARNEGO I WIEDZY O WYKROCZENIACH
Sprawca-czyn-ofiara-sprawca
Nauki penalne – prawo – karne
Nauki prawa karnego
Nauki procesu karnego
Kryminalistyka, kryminologia, wiktymologia, psychologia kryminalistyczna, socjologia kryminalistyczna, nauki cwasi penalne: medycyna, psychiatria sądowa.
Przestępstwo – czyn indywidualny człowieka, zachowanie niezgodne z prawem.
Przestępczość – zjawisko społeczne, ogół czynów przestępczych na jakimś terenie.
Kodeks karny – indywidualne zachowania ludzkie
06.06.1997r. (vacacio legis ) obowiązuje od 01.01.1998r.
nowelizacje dotyczące stanu faktycznego 3 części:
- ogólna
- szczegółowa
- wojskowa
Norma prawa karnego składa się z 2-ch elementów:
- dyspozycja (stan faktyczny – przestępstwo)
- sankcja (to co grozi za zachowanie)
Problemy ogólne – (kategorie przestępstw) zasady odpowiedzialności karnej, problematyka winy, ograniczenie odpowiedzialności karnej, środek kary, kara recydywa.
Część szczególna – poszczególne rodzaje przestępstw, konkretyzuje część ogolną.
Część wojskowa – przestępstwa popełnione przez wojsko.
System karny – wiele gałęzi karnych KC, KK KR itd.
Zasady stabilności systemu prawa.
1. prawo nie działa wstecz
2. nie ma przestępstwa bez prawa
3. nie ma kary bez winy
Wina - podstawowa kategoria prawa karnego
Czyn – to działanie i zaniechanie działania. Kk art. 1
Zachowanie musi być obwarowane sankcją karną.
Kk art. 1 § 2 znikoma społeczna szkodliwość czynu.
Kk – czyn na terenie RP to także ambasady, statki itp.
Przestępstwa:
- zbrodnie (czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 lat)
- występek (grzywna powyżej 30 stawek dziennych, kary ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności przekraczająca 1 miesiąc).
Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.
Występek także, nieumyślnie jeżeli ustawa tak stanowi.
6 rodzajów rzeczywistości kryminalnej
1. przestępstwa rzeczywiście dokonane
2. przestępstwa zgłoszone (zarejestrowane)
3. przestępstwa stwierdzone
4. przestępstwa osądzone
5. przestępcy skazani
6. przestępcy osadzeni.
30.10.2005
WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZALNOŚCI KARNEJ
Podstawą odpowiedzialności człowieka jest bezprawność czynu i wina
Ø Bezprawność – pewne zachowania są penalizowane – człowiek ponosi odpowiedzialność
Ø Wina – tyle co zarzucalność albo naganność. To stosunek psychiczny sprawcy do czynu – chce czy nie - albo godzą się na przestępstwo.
Ø Obrona konieczna – nie popełnia przestępstwa kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni i bezprawny zamach
- mam prawo bronić się jeśli ktoś mnie atakuje
- obrona konieczna to obrona skuteczna
Ø Przymus fizyczny:
- przemoc fizyczna
- przemoc psychiczna
- zamach musi być rzeczywisty a nie urojony, musi stwarzać realne niebezpieczeństwo (obojętnie czy umyślny czy też nie)
- bójka i pobicie znosi obronę konieczną – wszyscy są sprawcami i wszyscy mogą być ofiarami.
Ø Policjant – funkcjonariusz publiczny – nie może korzystać z obrony koniecznej
Ø Bezpośredniość zamachu – ma to do siebie, że musi być początek i koniec.
Ø Samoistne działanie człowieka – każdy ma prawo się bronić (cecha obrony koniecznej).
Ø EX ANTE – przed zamachem dokonuje się oceny a nie EX POST - można już nie żyć.
Ø Minimum gwarancji skuteczności – trzeba stosować przy obronie koniecznej.
Ø Par. 2 art. 25 – przekroczenie granic obrony koniecznej:
- eksces intensywny polega na tym, że zastosowaliśmy obronę niewspółmierną do niebezpieczeństwa zamachu (np. pilnik – pistolet)
- eksces ekstensywny – obrona przedwczesna lub spóźniona, działanie nie pokrywa się ze zdarzeniem.
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub może od niej odstąpić.Sąd odstępuje od wymierzenia kary jeżeli przekroczenie obrony koniecznej było wynikiem strachu (moich procesów psychicznych), ni kontroluje swojego stanu działania.
Czynnik emocjonalny – przykrywa rozum (zła ocena sytuacji).
Jeżeli sąd odstępuje od wykonania kary to nie znaczy, że nie jest to przestępstwo.
Sąd może odstąpić od kary jeżeli:
- stopień przekonania jest niski;
- mamy do czynienia z kumulacją okoliczności łagodzących;
Mamy do czynienia z recydywistą;
Trudno było określic sytuację;
Warunki atmosferyczne.
Ø Stan wyższej konieczności:
- uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa
- kolizja dwóch dóbr i dwóch interesów
Ratując dobro wyższego rzędu niszczymy dobro niższego rzędu.
Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności – sąd może złagodzić karę lub od niej odstąpić.
20.11.2005
Kara – reakcja państwa na czyn przestępczy – za odpowiednie zachowanie – sankcja karna.
Funkcje kary
Prewencja specjalna (po wymierzeniu kary i odbyciu skazany nie powinien wrócić na drogę przestępcza) – kara ma zapobiegać recydywie, ma spełniać funkcje prewencji generalnej, ma wpływać na kształtowanie świadomości prawnej człowieka.
Kary za zabójstwo nie odstraszają.
Przestępstwo bójki, pobicia – kary bardzo ciężkie, gwałty- wysokie kary.
KK stosuje zasadę proporcjalności kar.
Kodeks karny - 5 rodzajów kar
1. grzywna
2. ograniczenie wolności
3. pozbawienie wolności
4. 25 lat pozbawienia wolności
5. dożywotnie pozbawienie wolności
Kara grzywny – występuje samoistnie lub łącznie – kara kumulatywna z karą pozbawienia wolności z zawieszeniem.
(grzywna w stawkach dziennych najmniej 10 stawek, najwięcej 369
Kara ograniczonej wolności – nowy element polityki karnej, kara półwolnościowa (dozór kuratora np. nauczyciel, lekarz itp.)
Kara ograniczonej wolności najkrócej 1 miesiąc najdłużej 12 miesięcy (wymierzana jest w miesiącach), ograniczenie tej wolności nie pozwala na zmianę miejsca stałego pobytu art. 34. obowiązku wykonywania pracy jeżeli tak sąd zasądził, obowiązku udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary. Praca może być wykonywana nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem (zatrudnienie od 20 do 40 godz. w stawkach miesięcznych 10-25% wynagrodzenia na rzecz skarbu państwa lub cel społeczny (maksymalnie 480 godz. – 12 miesięcy czasu pracy jeżeli prawo nie przewiduje inaczej.
Kara pozbawienia wolności – alternatywna dla kary śmierci. (1 miesiąc 15 lat – wymierzana w miesiącach i latach) od 1 miesiąca do 15 lat (wymierzana jest w miesiącach i latach)
Kara 25 lat
Dożywocie alternatywa dla kary śmierci.
Kara nadzwyczajna obostrzona nie może przekroczyć 540 stawek dziennych grzywny art. 368. 18 miesięcy (12 miesięcy) albo 15 lat pozbawienia wolności. Wyjątkowo można podwyższyć.
Środki karne – zawierają element dolegliwości – maja charakter kompensacyjny (wyrównanie szkody) zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę.
Uszkodzenie mienia – naprawa szkody.
8 środków kar
- pozbawienie praw publicznych
- zakaz zajmowania określonych stanowisk, zawodu lub prowadzenie określonej działalności gospodarczej
- zakaz prowadzenia pojazdów
- przepadek
- obowiązek naprawy szkody
- nawiązka
- świadczenie pieniężne
- podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Zakaz prowadzenia pojazdów – wykroczenie – jazda po alkoholu
Przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa. Mienie objęte przepadkiem przechodzi na własność państwa z chwilą uprawomocnienia wyroku.
Obowiązek naprawy szkody w całości lub w części np. koszty leczenia.
Nawiązka – wskazana na cel społeczny np. szpital.
W razie wskazania sprawcy za przestępstwo w stanie nietrzeźwości wysokość nawiązki nie może przekroczyć dziesięciokrotności najmniejszego miesięcznego wynagrodzenia.
Podanie wyroku do publicznej wiadomości (np. na słupie w mediach).
Ograniczenie praw rodzicielskich, opiekuńczych.
Recydywa – powrót do przestępstwa.
Trzy rodzaje recydyw.
1. w znaczeniu prawno-karnym
2. rozumienie kryminologiczne
3. rozumienie penitencjarne
1. Znaczenie prawo -karne –recydywa
skazany za przestępstwo umyślne – w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6-ciu miesięcy kary pozbawienia wolności popełni podobne przestępstwo (grupa czynów przestępczych), może zwiększyć karę o połowę (do górnej granicy) – dodaje się też groźne przestępstwa np. morderstwo.
- jeżeli przestępstwo zawodowe (w grupie przestępczej) – podwyższony wymiar kary (przestępstwo terrorystyczne).
2. Recydywiści to około 42% w populacji skazanych.
Recydywa w znaczeniu kryminalistyki to metodyka i przyczyny.
3. Rozumienie penitencjarne
- poddanie sprawcę próbie to próbacja.
Trzy metody
Sąd może:
- sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności nie budzą wątpliwości i postawa sprawcy nie budzi zastrzeżeń. Nie można zastosować, kiedy przestępstwo jest zagrożone karą wolności 3-ch lat.
- Można umorzyć, gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym
- Gdy uzgodniono sposób naprawienia szkody, zadośćuczynienia i kara nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności.
- Wyznacza się okres próby od 1 roku do 2-ch lat, warunkowe umorzenie kary. W okresie próby: dozór kuratora, organizacji, naprawienie szkody w części lub w całości. Jeżeli skazany popełniono przestępstwo lub źle się sprawuje w okresie próby sąd podejmie postępowanie.
- warunkowo zawiesić karę, jeżeli nie przekracza 2-ch lat lub karę grzywny (jako karę samoistną), sąd może zawiesić karę by zapobiec ponownemu wstąpieniu na drogę przestępczą przy obiektywnym uwzględnieniu wszystkich czynników. Od 2 do 5 lat – kara pozbawienia wolności - warunkowe zawieszenie kary. Od 1 do 3-cch lat – grzywna jako kara samoistna, kara ograniczenia wolności. Młodociany okres próby od 3 do 5 lat.
Sad może:
- nałożyć obowiązki np.: informowanie sądu lub kuratora o okresie próby. Wykonanie obowiązku ciążącego na tej osobie (picie alkoholu, leczenie, nauka, itp.)
- naprawienie szkody. Jeżeli w okresie próby nastąpi przestępstwo umyślne sąd zarządzi wykonanie kary. Ulega zatarciu w ok. 6 m-cy od zakończenia próby.
Warunkowe zwolnienie.
Skazanego sąd może warunkowo zwolnić, gdy jest pozytywna prognoza kryminalistyczna. Sąd może zwolnić z polowy kary minimum 6 miesięcy przedterminowo.
Recydywistę można zwolnić po odbyciu 2/3 kary i nie wcześniej niż po odbyciu 1 roku.
W przypadku 25 lat – można zwolnić warunkowo po 15 latach, w przypadku dożywocia po 25 latach, chyba że sąd postanowił inaczej.
System Probacji
Kara pozbawienia wolności jest karą drogą. Utrzymanie 1-go więźnia to ok. 2000 zł miesięcznie.
Problem środków alternatywnych (kara grzywny, ograniczenia wolności i system probacji tj. umorzenia postępowania, kary warunkowe i zawieszenie wykonania kary.
Przesłanki do zastosowania probacji:
1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne (szkodliwość społeczna i wina nieznaczna).
2. Okoliczności popełnienia czynu są jasne (przypadek mniejszej wagi).
3. Nigdy nie był karany za przestępstwo umyślne (nie recydywa)
4. Dotychczasowy tryb życia był nienaganny i jest pozytywna prognoza kryminalistyczna.
Warunkowego umorzenia niestosuje się do zagrożonego karą pozbawienia wolności powyżej 3-ch lat.
Pojednanie sprawcy z pokrzywdzonym – okoliczności łagodzące – sąd może dopuscić do umorzenia.
Sąd umarza i ustala okres próby od 1 roku do 2-ch lat (jeżeli w tym czasie zostanie popełnione przestępstwo zostanie zastosowana kara wyższa.
Sąd może oddać pod dozór kuratora, osoby godnej zaufania, organizacji.
Uwzględnia się aspekt ekonomiczny – naprawienie szkody.
Podjęcie umorzonego postępowania – wtedy, gdy skazany dopuszcza się przestępstwa umyślnego, lub nieuregulowanie np. zadośćuczynienia.
Bona fide – dobra wiara
Mala fide – zła wiara
Warunkowe zawieszenie kary (nie przekracza 2-ch lat) przed orzeczeniem kary sąd bierze pod uwagę zachowanie się po dokonaniu przestępstwa.
Zawieszenie na okres próbny:
Od 2 do 5 lat – kara pozbawienia wolności.
Od 1 roku do 3 lat – kara ograniczenia wolności.
Młodociany okres próbny od 3 do 5 lat.
Obowiązki skazanego okres próby.
1. informować sąd o przebiegu kary
2. przeprosić pokrzywdzonego
3. utrzymywanie osób, których pozbawiono możliwości dochodów.
4. powstrzymywanie się od picia alkoholu
5. poddanie się leczeniu
6. powstrzymywanie się od przebywania w pewnych środowiskach (przestępczych)
7. w okresie próby naprawić szkody.
Sąd może zarządzić wykonanie wyroku jeżeli skazany w czasie próby popełni podobne przestępstwo umyślne.
Skrócenie kary ograniczenia wolności.
Przedterminowe zwolnienie: skazany wzorowo się zachowywał podczas odbywania kary ograniczenia wolności, wywiązał się z ciążących obowiązków.
Skazany na karę dożywotniego więzienia, może wyjść po 25 latach więzienia.
Skazany na 25 lat – przedterminowo może być zwolniony po upływie 15 lat.
Instytucja przedawnienia.
- ...
Justyna_k21