Pismo niewidomego dziecka.docx

Pismo niewidomego dziecka:

Rodzice powinni zapoznać się z pismem, którym będzie się posługiwało ich dziecko, jak najszybciej. W historii wypukłego pisma niewidomych można wyróżnić dwa nurty jego rozwoju: pismo liniowe oparte na alfabecie łacińskim i pismo punktowe oparte na systemie innych znaków.

Wypukłe pismo Hauya było oparte na powiększonych literach alfabetu łacińskiego. Wysokość liter dochodziła niejednokrotnie do 22 mm.

Pismo Hauya zostało zmodyfikowane przez Kleina założyciela i dyrektora zakładu dla niewidomych w Wiedniu. Na podstawie obserwacji, że dotyk łatwiej ujmuje i odróżnia wypukłą linię przerywaną niż ciągłą zastosował on w podręcznikach dla niewidomych uczniów druk wypukły oparty na literach wykonanych linią punktową.

Trzecią odmianę wypukłego pisma opartego na alfabecie łacińskim tworzy Moon w 1847 r. w Anglii. Składało się ono z 8 znaków alfabetu łacińskiego o uproszczonym kształcie. W celu ułatwienia niewidomym korespondencji z widzącymi zostało wprowadzone w 1859r pismo płaskie Hebolda, który opracował w tym celu specjalna linijkę. Składała się ona z klatek, w których ołówkiem lub piórem pisało się drukowane litery ogólnie używanym alfabetem.

Genialnym  wynalazcą pisma wypukłego był Ludwik Braille, który utracił wzrok całkowicie w 3 roku życia.

Znak pełny( tworzący), z którego pochodzą wszystkie inne znaki składa się z 6 punktów ułożonych w dwa pionowe szeregi. Całość każdego znaku nie przekracza pola dotyku czubka palca i jest postrzegana jednym aktem dotyku, bez konieczności wykonywania palcem ruchów z dołu do góry.

System pisma Braille’a składa się z 7 serii- 6 po 10 i 1-3 . Dwie pierwsze serie i połowa trzeciej zawierają znaki odpowiadające 25 literom alfabetu łacińskiego, które wspólne wszystkim językom posługującym się tym alfabetem. Druga część serii trzeciej i czwarta zawierają litery charakterystyczne dla danego języka np. ą, ę, ć, ź. Pozostałe serie zawierają znaki interpunkcyjne i inne.

W Polsce teoretyczne podstawy nauki czytania i pisania systemem Braille’a opracowała Grzegorzewska w roku 1927 w rozprawce „ struktura psychiczna czytania wzrokowego i dotykowego” przeprowadziła ona psychologiczną analizę obydwóch składającym się z człony zmysłowego- odróżnienie i rozpoznanie kształtu liter oraz umysłowego ujmowanie treści, czyli rozumienie wyrazów zdań i całych fragmentów tekstu.

U osób rozpoczynających naukę czytania dotykowego ruchy mające na celu przesuwanie dłoni wzdłuż linii wypukłego tekstu udzielają się całemu ramieniu. Gdy nastąpi szybsze ujmowanie znaków, ruchy ograniczają się do przedramienia, które zatacza kręgi, mając łokieć, jako punkt oparcia. Po zapoznaniu się ze znaczkami także lewa ręka zaczyna brać udział w czytaniu, nie osiąga jednak lewa ręka zaczyna brać udział w czytaniu, nie osiąga jednak tej wprawy, co prawa. Udział obydwóch rąk w czytaniu jest różny u poszczególnych osób. Na ogół ręką sprawniejszą jest prawa. Mimo możliwości posługiwania się wszystkimi palcami przy czytania biorą przede wszystkim udział opuszki palca wskazującego i średniego. Dziecko odczytuje literę po literze, wyszukuje dla każdej z nich wartość dźwiękową i dla każdej wykonuje oddzielny akt motoryczny wymawiania. Dopiero na podstawie tych odrębnych aktów psychicznych powstaje dzięki kojarzeni właściwe czytanie wyrazowe.

Litera i sylaba są dla małego dziecka czymś abstrakcyjnym, trudnym do zrozumienia, obcym niebudzącym zainteresowania. Dziecko 6-7 letnie ujmuje zjawisko całościowo i początkowo nie jest zdolne do analizy.

Zgodnie z właściwością synkretycznego spostrzegania należy zacząć naukę od całych zdań, zdanie jest dla dziecka konkretniejsze od wyrazu, a wyraz konkretniejszy od sylaby i litery.

Metodę wyrazową w nauce czytania rozpowszechnił w naszym kraju Falski przyjmując w swoim elementarzu za punkt wyjścia słowo związane z przeżyciami dziecka. W stosowanej metodzie całościowej( globalnej) zgodnie z założeniami psychologicznymi punktem wyjścia są przeżycia dziecka, konkretne obserwacje i spostrzeżenia. Na tej podstawie tworzy się zdania, które następnie dzieli się na wyrazy a potem następuje analiza wyrazu i podział na sylaby i litery.

Dzieci czytając powinny dotykać palcami tego wyrazu, który wymawiają, aby prawidłowo łączyć obrazy: rzeczywisty, myślowy i słowno- symboliczny.

Małe dziecko ucząc się pisania za pomocą tabliczki napotyka 3 problemy:

1 w trakcie wykłuwania trudno mu znaleźć odpowiednie miejsce w polu 6- punktu

2 wykłuwanie wymaga odpowiedniego ustawienia dłoni i dłutka oraz jest czynnością męczącą.

3 litera napisana stanowi odwrotność czytanej.

Nowoczesną i łatwiejszą dla dziecka metodą jest rozpoczynanie nauki pisania na maszynie. Dziecko szybko się uczy kolejności naciskania klawiszy, uzyskując od razu po prawej stronie wypukłe litery i nie musi dokonywać myślowej i dotykowej Moni[pulsacji odwracania liter.

Wprowadzając naukę pisania na maszynie realizuje się podstawową zasadę pedagogiki- wybiera się metodę łatwiejszą dla dziecka, która pomoże szybciej i lepiej uzyskiwać zamierzony efekt.

Trudniejszym problemem jest dobre i trwale opanowanie techniki czytania pisma Braille’a osiągnięcie odpowiedniego tempa i płynności.

Świerczek: urządzenia tyflotechniczne wyposażone w monitory brajlowskie rozszerzają znacznie możliwości niewidomych. Stosowane w szkołach ułatwiają i przyśpieszają proces poznawczy. Służą również, jako narzędzie w pracy.

Dzięki współczesnej technice niewidomi mogą posługiwać się pismem płaskim- czarnym.

Aparatem pozwalającym niewidomym odczytywać pismo płaskiej jest Optacon. Przetwarza on obraz płaski pojedynczej litery na obraz wypukły. Czytający trzyma wskazujący palec jednej ręki na wibracyjnym ekranie dotykowym, utworzonym przez 144 drgające pionowo cieniutkie pręciki i odczytuje kolejne litery. Druga ręka prowadzi wzdłuż linii tekstu miniaturową kamerę, która rejestruje literę po literze przetwarzając ich kształty na impulsy elektryczne wprawiające w drgania pulsatory ekranu wibracyjnego.

Do najważniejszych przyczyn ograniczających tempo czytania należą:

a)      W przypadku czytania Optaconem rozpoznania znaku dokonuje tylko jeden palec, natomiast osoby posługujące się biegle brajlem używają czytanie obu rąk.

b)      W systemie brajla każdy znak jest jedna z 63 kombinacji w ramach 6 punktu, przy czym litery brajlowskie mają bardzo proste kształty. Jeśli chodzi o pismo drukowane to liczba znaków stosowana w różnych dziedzinach nauki jest praktycznie nieograniczona.

c)      Te same litery drukowane mogą być różne, co do kształtu w zależności do kroju czcionki i rodzaju druku.

d)      W czasie odczytywania Optaconem dokonujemy najczęściej powiększenia liter, dlatego nieznaczne ruchy ręki prowadzące kamerę wywołują duże zmiany na ekranie wibracyjnym tzn. zniekształcone litery.

W ostatnich latach zostały opracowane wersje Optaconu mówiącego. Znaki pisma płaskiego przetwarzane są na jednostki mowy. Problemem trudnym do rozwiązania za pomocą maszyny jest przetwarzanie ogromnej różnorodności kształtów litery pisma płaskiego i innych znaków na jednostki płaskie.

OREGOŃSKI PROGRAM REHABILITACJI

Oregoński program rehabilitacji dla dzieci niewidomych i słabo widzących w wieku od 0- 6 lat, pod redakcją Brown, Simmons, Methvin powstał w stanach zjednoczonych w 1978 roku.

Tworzą Ga zadania i 693ćwiczenia. Podstawowym założeniem, na którym oparto opracowanie programy było stwierdzenie, że większość dzieci niewidomych niezależnie od swego inwalidztwa przechodzi kolejno przez te same etapy i sekwencje rozwoju, co dzieci zdrowe.

Zawiera 3 części:

1.       Podręcznik dla konsultantów- użytkowników programu: zawiera przegląd materiałów składających się na program oraz szczegółowe wskazówki dotyczące metod i form uczenia, a także metod oceny postępów.

2.       Inwentarz umiejętności i sprawności: jest metodą oceny służące 3 celom:

* ocena poziomu rozwoju dziecka w zakresie 6 podstawowych dziedzin rozwoju

* wybór właściwych celów i zadań w rehabilitacji dziecka

* ewidencja nabywania przez dziecko nowych umiejętności i sprawności

3.       Zestaw ćwiczeń.

Pokazuje on jedynie orientacyjny wiek rozwojowy w każdej z 6 dziedzin( funkcje poznawcze, język, samodzielność, socjalizacja, mała i duża motoryka) a przede wszystkim pozwala dokładnie określić, które umiejętności i sprawności dziecka ma już opanowane a które wymagają ćwiczenia. Każdej pozycji w inwentarzu opatrzonej kolejnym numerem odpowiada ta sama pozycja i ten sam numer w zestawie ćwiczeń.

Metodą nauczania przyjęta w całym programie jest tzw. Nauczanie preskryptywne( nauczanie na receptę tzn. według szczegółowych recept). Polega ono na rozbijaniu każdej umiejętności na czynności składowo układające się w pewną sekwencję a więc wynikające kolejno jedna z drugiej.  Nauczanie to wymaga, aby po wyborze umiejętności rozbiciu jej na części składowe i wybraniu etapu, którego będziemy się uczyć, ustalić poziom i warunki zachowania, jakie chcemy osiągnąć. Musimy wyznaczyć cel behawioralny. Cel ten jest określeniem wymiernego i dającego się obserwować zachowania, które dziecko będzie demonstrować na końcowym etapie uczenia się i za pomocą, którego wykaże, że opanowało daną umiejętność.

Określając warunki wykonywania zadania należy szczegółowo podać czy i jakiej pomocy udzielić dziecku, w jakiej pozycji i gdzie ma znajdować się dziecko.

Nauczanie preskryptywne wymaga, aby prostym i jasnym językiem rozpisać w kolejnych punktach sposób uczenia. Sposób uczenia musi zawierać następujące składniki:

1.       Miejsce i pozycja, w jakiej dziecko ma być uczone oraz usytuowanie dorosłego względem dziecka

2.       Sygnał, jaki ma być przekazany dziecku, aby wykonało daną czynność

3.       Konsekwencja zachowania dziecka tzn. reakcja dorosłego na prawidłowo wykonane przez dziecko zadanie.

Nauczanie preskryptywne wymaga, aby rodzice przed przystąpieniem do uczenia danej sprawności otrzymali wypełnioną przez konsultanta kartę tygodniowego zapisu postępów dziecka, która zawiera:

1.       Rodzaj i numer ćwiczenia

2.       Nazwę umiejętności- tzn. etapu ćwiczenia, którego uczymy w danym momencie

3.       Cel behawioralny

4.       Sposób uczenia

5.       Sposób zapisywania, czyli określenie, w jakiej formie rodzice mają notować postępy dziecka

6.       Tabelkę z rubrykami do wpisywania postępów dziecka z podziałem na dni tygodnia, pory dnia oraz miejscem na wpisanie wyniku sprawdzianu przeprowadzonego przez konsultanta.

ĆWICZENIA Z ZAKRESU SAMOOGBSŁUGI

Stopniowe wdrażanie małych dzieci do samoobsługi jest procesem wymagającym stymulacji ze strony dorosłych a ze strony dziecka- aktywności i pewnej dojrzałości.  Prace związane z obsługiwaniem wymagają ćwiczeń, bowiem to, co dorosłemu wydaje się proste i łatwe dla dziecka jest złożone i trudne.

Wszystkie sprawności muszą być wyuczone, przy czym ważne jest, kiedy i w jaki sposób zdobędzie je dziecko. Ćwiczenia, bowiem muszą być skorelowane z dojrzałą gotowością do uczenia się. Tempo uczenia się różnych czynności zależy od rozwoju psychoruchowego dziecka, od sposobów wychowania i uczenia oraz od stanu zdrowia dziecka.

W opanowaniu sprawności życiowych wszystkie dzieci przechodzą podobne etapy:

a)      Zdobycie orientacji, do jakiej części ciała należy dana część ubioru lub do czego służy dane narzędzie.

b)      Wyróżnienie części istotnych w strukturze narzędzi i przedmiotów użytkowych. Dziecko niewidome musi uchwycić różnice w wielkości np. otworów w koszuli

c)      Wypracowanie odpowiedniej formuły kinestetycznej tzn. opanowanie głównych elementów ruchu i składania ich w całości ruchowego działania a następnie pewne upłynnienie działania połączone ze stopniowym zanikaniem przyruchów i nadmiernego napięcia w układzie mięśniowym oraz zwiększanie się sprawności działania, by dojść wreszcie do usprawniania i zautomatyzowania czynności.

Dziecko niewidome mając utrudnione naśladownictwo, jedynie pry bardzo bliskim kontakcie z matką, ojcem itd. Może zauważyć jak inni ubierają się sami jak sami się myją i może wówczas zapragnąć obejrzeć dotykowo spróbować jak daną czynność wykonuje.

Dziecko pod koniec okresu przedszkolnego dziecko powinno w pełni samodzielnie wykonywać czynności samoobsługowe nie chcąc by mu w tym pomagano.

Poszczególnych sprawności może dziecko uczyć się metodą prób i błędów, lecz metoda ta jest mało wydajna, bowiem pochłania wiele czasu i energii a nie daje nadzwyczajnych wyników.

W pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym znane są 3 podstawowe sposoby nauczania czynności samoobsługowych:

1.       Wykorzystanie naturalnych sytuacji

2.       Pokaz z objaśnieniem słownym

3.       Specjalne ćwiczenia.

ZABAWY ĆWICZĄCE DUŻĄ MOTORYKĘ

W rozwoju dziecka niewidomego ogromną rolę odgrywają różne rodzaje działalności ruchowej.

Zabawy ruchowe i ćwiczenia gimnastyczne realizują 3 zasadnicze zadania

- stymulują procesy życiowe

- wyrównują niepożądane zjawiska rozwojowe

- adaptują do życia.

Przez optymalna aktywizację działalności dziecka niewidomego w wieku przedszkolnym pobudzamy procesy życiowe warunkujące zdrowie.  Poprzez gimnastykę i zabawy ruchów dzieci dotleniają organizm. Ruch na świeżym powietrzu pobudza krążenie krwi, poprawia przemianą materii wzmacnia aparat mięśniowo- Tuchowy poprawia apetyt wydłuża mięsnie i kości.

Zabawy ruchowe są źródłem radości dla dzieci, dlatego że dają swobodę oraz rozładowują napięcie nerwowe, zaspakajają naturalną potrzebę ruchu, ćwiczą i doskonalą takie elementy jak: chód bieg podskoki rzuty pokonywanie przeszkód wspinanie włażenie równowagę itd.

Zabawa musi być dostosowana do możliwości fizycznych i psychicznych dzieci ich umiejętności wiadomości.

Zabawy ruchowe zawierają wszystkie podstawowe tzw. Naturalne czynności ruchu, które chcemy u dzieci usprawnić i udoskonalić. W związku z tym dzielimy zabawy ruchowe:

- zabawy orientacyjno- porządkowe

- zabawy bieżne

- zabawy z podskokiem i elementem skoku

- zabawy z czworakowaniem i przechodzeniem pod przeszkodą

- zabawy z elementem wspinania się i włażeniem

- zabawy z elementem rzutu otoczenia i celowania

Rozległą i wszechstronną skalą różnorodnych ruchów oraz bogaty materiał specjalnych rodzajów zabaw ćwiczy i wyrabia u dzieci:

1.      Sprawność fizyczną

2.      Orientację w przestrzeni

3.      Cechy osobowości

4.      Procesy umysłowe.

Ćwicząc sprawność fizyczną wyrabiamy u dzieci siłę i wytrwałość. Dzieci lubią zabawy ruchowe z przyborami toteż zabawa połą woreczkami z grochem oraz manipulacja różnego rodzaju przyborami rozwija sprawność manualną rąk, zręczność tak bardzo potrzebną dzieciom niewidomym.

Ważną umiejętnością w osiąganiu samodzielności jest orientacja w przestrzeni. Zabawy ruchowe ćwiczenia gimnastyczne doskonale ćwiczą orientację we własnym cieleni. Lewa strona prawa strona. Pokazując w zabawie ruch naśladowniczy np. lot liścia dostarczamy nie tylko wiadomości, ale ćwiczymy aparat kinestetyczno- ruchowy pamięć kinestetyczną i przestrzenną.

Dzieci niewidome ze względu na brak wzroku pozbawione są obserwacji ruchu i mają trudności w odtwarzaniu go w zabawia.

Zabawy ruchowe ćwiczą i wyrabiają cechy osobowości takie jak: odwaga zaradność cierpliwość wytrwałość umiejętność pokonywania trudności dyscyplina podporządkowanie się samodzielność szybka reakcja na polecenia umiejętność wygrywania i przegrywania. Szczególnie znaczenie mają tu zabawy zespołowe. Uczą one współżycia współdziałania.

Prowadząc różnorodne ćwiczenia i zabawy ruchowe przygotowujemy dziecko niewidome do podjęcia nauki w szkole wyrabiamy tzw. DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ. Podstawą dojrzałości szkolnej jest m. In. Rozumienie mowy. Przez opowiadanie o zabawie wydawanie poleceń i wyjaśnianie uczymy dziecko rozumienia mowy, wzbogacamy jego słownik. Z czasem rozszerzamy zakres wiedzy dziecka o wiadomości z otaczającego je świata.

Zabawy ruchowe ćwiczą również słuch, dotyk kinestezję spostrzegawczość wyobraźnię myślenie.

Ponadto zabawy ćwiczą pojęcia matematyczne i przestrzenne: pod nad na za wysoko nisko mało dużo.

Różnorodne i systematyczne prowadzone zabawy pozwolą dziecku niewidomemu oprócz osiągnięcia lepszej sprawności uniknąć nudy a jednocześnie staną się inspiracją do racjonalnego wykorzystywania czasu wolnego przeznaczonego na działalność dowolną tzw. Czasu, w którym...