Strategia rozwoju obrotu bezgotówkowego.pdf

(1796 KB) Pobierz
Microsoft Word - Projekt Strategii_rozwoju_obrotu_bezgotówkowego_w_Polsce-wersja przekazana do MF.doc
Narodowy Bank Polski
Związek Banków Polskich
Koalicja na Rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności
Strategia rozwoju
obrotu bezgotówkowego
w Polsce
na lata 2009-2013
(projekt)
luty 2009 roku
155531459.171.png 155531459.182.png 155531459.193.png 155531459.204.png 155531459.001.png 155531459.012.png 155531459.023.png 155531459.034.png 155531459.045.png 155531459.056.png 155531459.067.png 155531459.078.png 155531459.089.png 155531459.100.png 155531459.111.png 155531459.122.png 155531459.133.png 155531459.134.png 155531459.135.png 155531459.136.png 155531459.137.png 155531459.138.png 155531459.139.png 155531459.140.png 155531459.141.png 155531459.142.png 155531459.143.png 155531459.144.png 155531459.145.png 155531459.146.png 155531459.147.png 155531459.148.png 155531459.149.png 155531459.150.png 155531459.151.png 155531459.152.png 155531459.153.png 155531459.154.png 155531459.155.png 155531459.156.png 155531459.157.png 155531459.158.png 155531459.159.png 155531459.160.png 155531459.161.png 155531459.162.png 155531459.163.png 155531459.164.png 155531459.165.png 155531459.166.png 155531459.167.png 155531459.168.png 155531459.169.png 155531459.170.png 155531459.172.png 155531459.173.png 155531459.174.png 155531459.175.png 155531459.176.png 155531459.177.png 155531459.178.png 155531459.179.png 155531459.180.png 155531459.181.png 155531459.183.png 155531459.184.png 155531459.185.png 155531459.186.png 155531459.187.png 155531459.188.png 155531459.189.png 155531459.190.png 155531459.191.png 155531459.192.png 155531459.194.png 155531459.195.png 155531459.196.png 155531459.197.png 155531459.198.png 155531459.199.png 155531459.200.png 155531459.201.png 155531459.202.png 155531459.203.png 155531459.205.png 155531459.206.png 155531459.207.png 155531459.208.png 155531459.209.png 155531459.210.png 155531459.211.png 155531459.212.png 155531459.213.png 155531459.214.png 155531459.002.png 155531459.003.png 155531459.004.png 155531459.005.png 155531459.006.png 155531459.007.png 155531459.008.png 155531459.009.png 155531459.010.png 155531459.011.png 155531459.013.png 155531459.014.png 155531459.015.png 155531459.016.png 155531459.017.png 155531459.018.png 155531459.019.png 155531459.020.png 155531459.021.png 155531459.022.png 155531459.024.png 155531459.025.png 155531459.026.png 155531459.027.png 155531459.028.png 155531459.029.png 155531459.030.png 155531459.031.png 155531459.032.png 155531459.033.png 155531459.035.png 155531459.036.png 155531459.037.png 155531459.038.png 155531459.039.png 155531459.040.png 155531459.041.png 155531459.042.png 155531459.043.png 155531459.044.png 155531459.046.png 155531459.047.png 155531459.048.png 155531459.049.png 155531459.050.png 155531459.051.png 155531459.052.png 155531459.053.png 155531459.054.png 155531459.055.png 155531459.057.png 155531459.058.png 155531459.059.png 155531459.060.png 155531459.061.png 155531459.062.png 155531459.063.png 155531459.064.png 155531459.065.png 155531459.066.png 155531459.068.png 155531459.069.png 155531459.070.png 155531459.071.png 155531459.072.png 155531459.073.png 155531459.074.png 155531459.075.png 155531459.076.png 155531459.077.png 155531459.079.png 155531459.080.png 155531459.081.png 155531459.082.png 155531459.083.png 155531459.084.png 155531459.085.png 155531459.086.png 155531459.087.png 155531459.088.png 155531459.090.png 155531459.091.png 155531459.092.png 155531459.093.png 155531459.094.png 155531459.095.png 155531459.096.png 155531459.097.png 155531459.098.png 155531459.099.png 155531459.101.png 155531459.102.png 155531459.103.png 155531459.104.png 155531459.105.png 155531459.106.png 155531459.107.png 155531459.108.png 155531459.109.png 155531459.110.png 155531459.112.png 155531459.113.png 155531459.114.png 155531459.115.png 155531459.116.png 155531459.117.png 155531459.118.png 155531459.119.png 155531459.120.png 155531459.121.png 155531459.123.png 155531459.124.png 155531459.125.png 155531459.126.png 155531459.127.png 155531459.128.png 155531459.129.png 155531459.130.png 155531459.131.png 155531459.132.png
Spis treści
Wstęp ………………………………………………………………………………………..6
1. Charakterystyka obrotu gotówkowego i bezgotówkowego ……………….. 9
1.1 Definicja obrotu bezgotówkowego i gotówkowego ………………………………………….. 9
1.2 Rodzaje płatności bezgotówkowych i gotówkowych ………………………………. 11
1.3 Gotówkowe i bezgotówkowe instrumenty płatnicze ………………………………. 13
1.4 Mierniki obrotu bezgotówkowego i gotówkowego ………………………………… 14
2 Diagnoza stanu obrotu bezgotówkowego i gotówkowego w Polsce ……. 16
2.1 Regulacje prawne dotyczące obrotu bezgotówkowego i gotówkowego w Polsce ... 16
2.2 Infrastruktura polskiego systemu płatniczego …………………………………….. 20
2.2.1 Instytucje świadczące usługi płatnicze ……………………………………………... 20
2.2.2 Placówki instytucji świadczących usługi płatnicze ……………………………….. 22
2.2.3 Systemy płatności ………………………………………………………………….. 24
2.2.4 Systemy autoryzacji i rozliczeń …………………….……………………………… 26
2.2.5 Urządzenia akceptujące elektroniczne instrumenty płatnicze ……………………… 26
2.2.6 Bankomaty …………………………………………………………………………. 28
2.3 Sposoby dokonywania płatności w Polsce …………………………………….…… 31
2.3.1 Płatności dokonywane przez konsumentów ………………………………... ………32
2.3.2 Płatności dokonywane przez przedsiębiorstwa ……………………………………... 36
2.3.3 Płatności dokonywane przez instytucje publiczne ………………………………….. 37
2.4 Wykorzystywanie gotówki do dokonywania płatności w Polsce …………………. 38
2.4.1 Podmioty zaangażowane w obrót gotówkowy………………………………………. 38
2.4.2 Podstawowe sposoby pozyskiwania gotówki i dokonywania nią płatności ………... 40
2.4.3 Liczba płatności gotówkowych w Polsce i porównanie z innymi krajami Unii
Europejskiej ……………………………………………………………………….. 41
2.4.4 Wartość i udział gotówki w agregatach podaży pieniądza w Polsce i porównanie
z innymi krajami Unii Europejskiej .………………………………………………. 42
2.4.5 Przesłanki dokonywania płatności w drodze gotówkowej ………………………… 43
2.4.6 Koszty obrotu gotówkowego……………………………………………………….. 44
2.5 Rachunki bankowe …………………………………………………………………. 48
2.5.1 Liczba rachunków bankowych w Polsce i porównanie z innymi krajami Unii
Europejskiej ………………………………………………………………………… 48
2.5.2 Przesłanki posiadania i braku posiadania rachunków bankowych………………….. 50
2.5.3 Rachunki bankowe z dostępem przez Internet……………………………………… 51
2.5.4 Koszty posiadania rachunku bankowego…………………………………………… 53
2.5.5 Posiadanie rachunku bankowego a problem wykluczenia finansowego…..………. 54
2.6 Wykorzystywanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych w Polsce .............. 55
2.6.1 Polecenie przelewu …………………………………………………………………. 55
2.6.2 Polecenie zapłaty ……………………………………………………………………. 57
2.6.3 Karty płatnicze.……………………………………………………………………… 59
2.6.4 Inne innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze……………………………………. 62
2.7 Przestępstwa i incydenty związane z obrotem gotówkowym i bezgotówkowym …67
3 Aspekty międzynarodowe obrotu bezgotówkowego ………………………. 70
3.1 Działania organów UE i EBC w zakresie obrotu bezgotówkowego ………………. 70
3.2 SEPA ……………………………………………………………………………….. 73
2
3.3 Rozwój obrotu bezgotówkowego jako czynnik zmniejszający koszty przyjęcia
wspólnej waluty euro ……………………………………………………………… 75
3.4 Działania na rzecz rozwoju obrotu bezgotówkowego w innych krajach UE ..……... 78
4 Analiza SWOT obrotu bezgotówkowego …………………………………........ 88
5 Dokumenty powiązane ……………………………………………………. 92
6 Wizja obrotu bezgotówkowego w 2013 r. …………………………………….. 96
7 Cele strategiczne do zrealizowania do 2013 r. ………………………………. 97
7.1 Cel główny - upowszechnienie obrotu bezgotówkowego w Polsce …………………. 97
7.2 Cele szczegółowe ……………………………………………………………………. 99
7.2.1 Cel szczegółowy nr 1 – Zmniejszenie kosztów związanych z obsługą kasową
i obiegiem gotówki …………………………………………………………………… 99
7.2.2 Cel szczegółowy nr 2 - Ograniczenie wykluczenia finansowego …………………... 101
7.2.3 Cel szczegółowy nr 3 – Zwiększenie wykorzystania rachunków bankowych i
bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz zmniejszenie kosztów
bezgotówkowych usług płatniczych ………………………………………………… 102
7.2.4 Cel szczegółowy nr 4 - Rozbudowa infrastruktury związanej z obrotem
bezgotówkowym ……………………………………………………………………103
7.2.5 Cel szczegółowy nr 5 - Pogłębienie wiedzy o obrocie bezgotówkowym oraz
zwiększenie zaufania do usług bankowych ………… ……………………………... 104
7.2.6 Cel szczegółowy nr 6 - Wsparcie realizacji krajowych i międzynarodowych
programów i projektów ……………………………………...……………………... 105
8 Mapa strategii ………………………………………………………………………107
9 Program realizacji celów strategicznych – zakres proponowanych
działań, podmioty odpowiedzialne i harmonogram realizacji działań ..108
9.1 Działanie nr 1: Usunięcie barier regulacyjnych i wprowadzenie niezbędnych zmian
w obowiązujących przepisach prawnych ……………………………………………. 108
9.2 Działanie nr 2: Działania na rzecz zastępowania kasowej obsługi oraz dokonywania
i akceptowania płatności gotówkowych w instytucjach sektora publicznego oraz
w podmiotach gospodarczych, w szczególności u masowych wierzycieli przez
płatności bezgotówkowe ……………………………………………………………...111
9.3 Działanie nr 3: Działania mające na celu ułatwianie warunków funkcjonowania
instrumentów dokonywania płatności o niskiej wartości, w tym kwalifikowanych
jako pieniądz elektroniczny …………………………………………………………. 114
9.4 Działanie nr 4: Podjęcie działań mających na celu otwieranie i prowadzenie
bezpłatnych lub tanich rachunków bankowych i rozpoczęcie korzystania z
bezgotówkowych instrumentów płatniczych wśród osób o niskich dochodach,
należących do kategorii osób starszych (powyżej 65 roku życia), mieszkańców
mniejszych miast i wsi, osób niepełnosprawnych i osób bezrobotnych, a także
wśród młodzieży powyżej 13 roku życia i studentów nieposiadających dotąd
rachunku bankowego …………………………………………………………………117
3
9.5 Działanie nr 5: Zwiększenie funkcjonalności, bezpieczeństwa i zakresu
wykorzystywania rachunków bankowych, kart płatniczych oraz innych
bezgotówkowych instrumentów płatniczych ………………………………………... 119
9.6 Działanie nr 6: Standaryzowanie i promowanie bankowości elektronicznej,
dokonywania płatności za zakupy w Internecie oraz innowacyjnych
instrumentów płatniczych …………………………………………………………… 122
9.7 Działanie nr 7: Zintensyfikowanie działań mających na celu upowszechnienie
polecenia zapłaty jako efektywnej metody regulowania płatności masowych ……… 125
9.8 Działanie nr 8: Wypracowanie wspólnych standardów funkcjonowania kart miejskich
oraz działania na rzecz rozwoju bezgotówkowego dokonywania mikropłatności
w samorządach lokalnych ………………………………………………………….... 128
9.9 Działanie nr 9: Dostosowanie polityki cenowej banków za usługi związane z obrotem
bezgotówkowym do zwiększonej liczby osób i podmiotów korzystających z tych
usług …………………………………………………………………………………. 130
9.10 Działanie nr 10 : Zmiana struktury opłat interchange dla szczególnych rodzajów
akceptantów i płatności oraz dostosowanie tych opłat docelowo do poziomu
średniego w Unii Europejskiej ………………………………………………………..132
9.11 Działanie nr 11: Rozwój infrastruktury bankowej i płatniczej (m.in. bankomatów,
terminali POS, Internetu), umożliwiającej powszechne dokonywanie płatności
bezgotówkowych, w szczególności w instytucjach publicznych oraz placówkach
handlowo – usługowych z dominującą rolą mikropłatności oraz w mniejszych
miejscowościach ……………………………………………………………………...134
9.12 Działanie nr 12: Zwiększenie bezpieczeństwa i zakresu funkcjonalności bankomatów
oraz umożliwienie bezpłatnego z nich korzystania przez klientów każdego
z banków …………………………………………………………………………….. 137
9.13 Działanie nr 13 : Rozwój terminali samoobsługowych pozwalających na dokonanie
płatności w lokalach banków z dostępem przez 24 godziny (na wzór
bankomatów) ………………………………………………………………………… 140
9.14 Działanie nr 14: Działania edukacyjne i promocyjne w zakresie obrotu
bezgotówkowego skierowane do: dzieci, młodzieży i studentów, nauczycieli,
społeczeństwa, osób starszych, osób niepełnosprawnych, osób o niskich dochodach
lub bezrobotnych, przedstawicieli samorządów lokalnych i regionalnych izb
obrachunkowych, pracowników banków, świadczeniodawców (pracodawców),
sprzedawców/akceptantów bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz
poszerzenie wiedzy wśród klientów banków na temat praw w zakresie
bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz bankowych usług
płatniczych……………………………………………………………….…………... 142
9.15 Działanie nr 15: Budowanie zaufania do gospodarki elektronicznej, bankowości
elektronicznej i zakupów przez Internet oraz poszerzenie grona osób
wykorzystujących Internet dla dokonywania płatności ………………………………145
9.16 Działanie nr 16: Działania banków mające na celu upraszczanie procedur bankowych
oraz bardziej przyjazne podejście bankowców do klienta, budowanie stałej relacji
z klientem, pozyskiwanie zaufania i jego pogłębianie ………………………………. 147
9.17 Działanie nr 17: Przeprowadzenie pogłębionych badań w zakresie obrotu
bezgotówkowego i upublicznienie ich wyników ……………………………………. 151
9.18 Działanie nr 18 : Uwzględnienie działań mających na celu zwiększenie obrotu
bezgotówkowego w krajowym planie przygotowania do przystąpienia Polski
do strefy euro …………………………………………………………………………153
9.19 Działanie nr 19: Wypracowanie efektywnych i bezpiecznych instrumentów
bezgotówkowych oraz przygotowanie odpowiedniej infrastruktury płatniczej dla
4
dokonywania wszelkiego rodzaju płatności przez kibiców uczestniczących
w EURO 2012 ……………………………………………………………………….. 154
9.20 Działanie nr 20 : Kontynuowanie prac mających na celu wprowadzenie standardów
SEPA w sektorze bankowym …………………………………………………………156
10 System monitorowania i zarządzania realizacją strategii ………………..159
Załącznik nr 1 – Synteza opracowania Obrót bezgotówkowy – zalety i korzyści
wynikające z jego upowszechnienia
Załącznik nr 2 - Lista osób, które wzięły udział w przygotowaniu Strategii
5
Zgłoś jeśli naruszono regulamin