8
Gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne
TEMAT: Złość, agresja, przemoc
Cel:
uświadomienie sobie różnic między złością, agresją i przemocą
poznanie form przemocy szkolnej oraz skutków dla jej ofiar
Do przeprowadzenia zajęć potrzebne będą ci: duże arkusze szarego papieru ( 3-5 szt.), kolorowe mazaki, małe przylepne karteczki, arkusze "Złość, agresja, czy przemoc?" dla każdego ucznia
Co to jest złość, agresja i przemoc?
Powiedz, że na dzisiejszych zajęciach będziecie zajmować się różnymi formami przemocy w szkole. Rozpocznij od stwierdzenia, że istnieją różne tego typu zjawiska, które może być trudno od siebie odróżnić. Te zjawiska to: złość, agresja i przemoc. To ćwiczenie ma pomóc je lepiej rozpoznawać.
Rozdaj uczniomarkusze "Złość, agresja, czy przemoc?" i poproś o ich indywidualne wypełnienie. Zaproponuj im następnie dobranie się w grupy, omówienie i porównanie udzielonych odpowiedzi oraz sformułowanie przez każdą grupę definicji złości, agresji i przemocy. Po zaprezentowaniu przez grupy wyników swojej pracy możecie zapisać w widocznym miejscu wszystkie lub wybrane definicje.
Arkusz "Złość, agresja, czy przemoc?"
Wypełnij arkusz, zaznaczając obok każdego zachowania czy jest to złość, agresja, czy też przemoc.
· Cała klasa wyśmiewa się z Basi.
· Dwaj koledzy z tej samej klasy biją się na przerwie.
· Dziecko krzyczy i tupie nogami, gdy mama nie chce mu kupić zabawki.
· Starsi chłopcy sprzedający w szkolnym sklepiku wydają maluchom za mało reszty.
· Grupa osób wysyła Renacie niemiłe sms-y.
· Krzysiek umyślnie zniszczył plecak kolegi.
· Koledzy nie pozwalają Jarkowi wieszać kurtki w szatni, mówiąc że ona śmierdzi.
· Hania była tak zdenerwowana, że kilka razy uderzyła ręką w stół.
· Koleżanki od dawna ignorują Martę, udając że nie słyszą, co do nich mówi.
· Marcin pokazał koledze obraźliwy gest.
· Bożena dostała jedynkę i ze złości rozbolał ją brzuch.
· Rafał zrobił koledze zdjęcie, gdy ten przebierał się na w-f i umieścił je w Internecie.
· Ala w złości obraziła koleżankę, mówiąc niemiłe rzeczy o jej rodzicach.
Informacja dla nauczyciela
Złość to emocja (uczucie). Jest związana z mobilizacją energii i pojawia się zazwyczaj w sytuacjach, w których napotykamy na przeszkodę (szeroko rozumianą) w osiągnięciu ważnego dla nas celu. Przeżywają ją wszyscy i nie mamy wpływu na jej pojawienie się. Dlatego złoszczenie się nie jest samo w sobie ani złe, ani dobre. Możemy mieć natomiast wpływ na to, co robimy, gdy czujemy złość.
Agresję definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody - fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliżonych możliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja jest często, lecz nie zawsze, sposobem wyrażania złości. W szczególnych warunkach agresja może przeradzać się w przemoc.
Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).
Formy przemocy
Poproś uczniów o wypisanie na małych karteczkach rożnych form przemocy, z jakimi spotykają się w szkole (jeden rodzaj na jednej kartce). Zbierzcie karteczki i uporządkujcie je wspólnie (np. metodą "słoneczka"). Zróbcie listę zatytułowaną "Formy przemocy w naszej szkole", na pierwszych miejscach której znajdą się te zachowania, które podało najwięcej osób i stanowiące wobec tego największy problem. Możesz zapytać uczniów, jak ich zdaniem dochodzi do takich sytuacji?
Jakie są (mogą być) konsekwencje takiego wydarzenia dla wszystkich jego uczestników (ofiary, sprawcy, świadków)?
Formy przemocy szkolnej to:
· Bezpośrednia przemoc fizyczna - bicie, kopanie, plucie popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności, przezywanie, wyśmiewanie
· Bezpośrednia przemoc słowna i niewerbalna - dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw (również poprzez sms-y i Internet), pokazywanie nieprzyzwoitych gestów
· Pośrednie formy przemocy - namawianie innych do ataków fizycznych lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z grupy
Co pomaga, a co przeszkadza przemocy w naszej szkole?
Zaproponuj, aby uczniowie podzielili się na dwie grupy. Jedna z nich spróbuje odpowiedzieć na pytanie: Co w naszej szkole pomaga przemocy? (np. brak reakcji, bierna postawa świadków, brak nauczycieli na dyżurach, ignorowanie informacji o negatywnych zachowaniach), druga natomiast na pytanie: Co w naszej szkole przeszkadza przemocy? (np. życzliwy stosunek nauczycieli do uczniów, skrzynka informacji o agresji i przemocy, zajęcia profilaktyczne dla uczniów). Obie grupy zapisują swoje ustalenia na dużych arkuszach papieru.
Zakończcie zajęcia rozwieszeniem powstałych plakatów i prezentacją pracy grup Na podsumowanie zapytaj, jakie wnioski mają z tej pracy uczniowie.
Można wymienić następujące grupy czynników ryzyka eskalacji przemocy w szkole:
1. Niewłaściwy system norm m.in.:
- sprzeczność koncepcji wychowania i postępowania
- normy preferujące użycie siły
- nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące
2. Brak reakcji na zachowania agresywne m. n.:
- brak reakcji na drobne wykroczenia typu wagary, spóźnienia, graffiti
- brak reakcji ze strony nauczycieli na zachowania agresywne uczniów, bagatelizowanie ich
- konflikty długo pozostają nierozwiązane, brak skutecznej mediacji
- bierność świadków
3. Czynniki związane z organizacją nauczania m. in.:
- nuda, brak zagospodarowania czasu
- ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, hałas
- brak możliwości relaksu i odprężenia (dla uczniów i nauczycieli)
- mała ilość zajęć pozalekcyjnych zajęć pozalekcyjnych.
4. Czynniki związane z relacjami uczeń - nauczyciel - rodzic m. in.:
- brak autentycznego kontaktu i dialogu miedzy uczniami, nauczycielami i rodzicami
- wysoki poziom frustracji wśród nauczycieli
Ułożenie (na stole, na podłodze) lub przyklejenie na dużym arkuszu odpowiedzi w formie promieni słonecznych, biegnących od centralnego miejsca, które stanowi koło z napisem np. "Formy przemocy". Promienie dłuższe oznaczają, że większa liczba osób podała daną odpowiedź, krótsze - liczba mniejsza lub pojedyncza osoba.Autorzy scenariuszy:Ewa Czemierowska, psycholog
TEMAT: Jak sobie radzić z agresją i przemocą w naszej szkole?
Cel: pogłębienie świadomości sytuacji ofiary i świadka przemocy
wypracowanie sposobów ograniczenia zjawiska przemocy w szkole
Do przeprowadzenia zajęć potrzebne będą ci: duże arkusze szarego papieru ( 3-5 szt.), kolorowe mazaki.
Jak się czuje ofiara przemocy?
Podziel uczniów na grupy. Niech każda z nich wybierze jakąś formę przemocy spośród tych, które podało w poprzednim ćwiczeniu najwięcej osób. Poproś następnie o skoncentrowanie się na osobie, która jest w takiej sytuacji ofiarą przemocy i odpowiedź na następujące pytania:
1. Jak czuje się ofiara przemocy (jakie przeżywa emocje)?
2. Jak się zachowuje, jak próbuje sobie poradzić?
3. Co sobie może myśleć - o sobie, o innych?
4. Czego potrzebuje?
Niech każda grupa zapisze swoje odpowiedzi na dużym arkuszu papieru, zatytułowanym: "Sytuacja ofiary przemocy". Zaprezentujcie i omówcie wszystkie powstałe w ten sposób plakaty. Zwróć szczególną uwagę na różne możliwe skutki, zarówno te bezpośrednie, jak i odległe w czasie.
Ofiary przemocy przeżywają trudne emocje - poczucie poniżenia i upokorzenia, wstyd, lęk, rozpacz i smutek. Długofalowe skutki przemocy dla ofiar to obniżona samoocena i problemy społeczne - trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji.
Ofiary przemocy szkolnej bardzo rzadko mówią dorosłym o swoich problemach. Często mają doświadczenia bagatelizowania ich problemów przez dorosłych ("przezywają cię - nie zwracaj na to uwagi", "nie skarż"). Obawiają się też pogorszenia sytuacji, zemsty ze strony prześladowców. Ponadto przeszkadza im wstyd i poczucie winy - "kozioł ofiarny" jest przekonany, że wina tkwi w nim samym. Długotrwałe podleganie presji agresorów może prowadzić do zaburzeń somatycznych, często bardzo poważnych.
Ofiara przemocy potrzebuje przede wszystkim grupy osób, które dadzą jej wsparcie, akceptację i zrozumienie. Musi odreagować trudne doświadczenia i odbudować poczucie własnej wartości.
Gdy jestem świadkiem agresji i przemocy
Poproś uczniów, aby przypomnieli sobie sytuację, w której byli świadkami agresji lub przemocy w szkole. Na podstawie doświadczeń uczniów stwórzcie wspólny "portret psychologiczny świadka przemocy", zapisując odpowiedzi uczniów na pytania:
1. Jak zachowuje się taka osoba?
2. Co myśli w tej sytuacji?
3. Jakie przeżywa emocje, uczucia?
4. Co mu utrudnia reagowanie? Czego potrzebuje, aby reagować?
Świadek przemocy często nie zdaje sobie sprawy z wagi problemu, który obserwuje, a także przeżywa wiele sprzecznych uczuć i emocji, które utrudniają mu reagowanie. Odczuwa więc z jednej strony współczucie dla ofiary i chęć pomocy, z drugiej strony lęk przed sprawcą i obawę zostania kolejną ofiarą z jego strony. Dodatkowo może go dezorientować niezrozumiałe czasami zachowanie ofiary, która pozornie nie broni się i nie reaguje. Uczniowie, którzy są świadkami agresji i przemocy ze strony swoich kolegów, maja też często negatywne doświadczenia z sytuacji, w których próbowali reagować informując dorosłych, a ci albo bagatelizowali te sygnały, albo też posądzali ich o "skarżenie".
Świadkowie przemocy, którzy nie potrafili się jej skutecznie przeciwstawić, często latami przechowują poczucie winy, niezadowolenie i pretensje do siebie, uczą się też bierności, bezradności i nie reagowania w trudnych sytuacjach.
Aby uczniowie, będący świadkami przemocy, mogli na nią skutecznie reagować, potrzebują przede wszystkim pomocy, wsparcia i zapewnienia bezpieczeństwa ze strony dorosłych.
Co możemy zrobić, by w naszej szkole nie było przemocy?
Podziel uczniów losowo na pięć grup. Zaproponuj, aby każda z grup zastanowiła się nad tym, co mogą zrobić osoby, należące do jednej z grup spotykających się w ich szkole, aby nie było w niej przemocy. Te grupy to:
1. uczniowie
2. nauczyciele
3. dyrekcja
4. pozostali pracownicy szkoły
5. rodzice
Również w sposób losowy wybierzcie to, nad którym z tematów pracują poszczególne grupy.
Po zaprezentowaniu wyników pracy zaproponuj, aby uczniowie przepisali "na czysto" swoje propozycje i ustalili, w jaki sposób wręczą je przedstawicielom grup, nad którymi pracowali. Listy te mogą mieć uroczysty charakter np.; "My, uczniowie klasy IIa, uważamy, że przemoc jest poważnym problemem i dlatego prosimy Was, drodzy nauczyciele (rodzice itp.), żebyście..."
Na zakończenie zaproponuj, aby każdy uczestników zajęć (również prowadzący) w rundce dokończył zdanie:
"Aby w nasze szkole było mniej przemocy, postanawiam."
Możecie spisać także te deklaracje, przechować je, a potem wrócić do nich po jakimś czasie.
Autorzy scenariuszy: Ewa Czemierowska, psycholog
Scenariusz lekcji do przeprowadzenia w klasach IV-VI.
TEMAT: Jak dochodzi do przemocy?
- wzrost świadomości sytuacji psychologicznej ofiary przemocy
- zwiększenie wrażliwości na sytuacje, w których potrzebna jest interwencja
Podziel uczniów na 4-5 osobowe grupy. Czytaj kolejno głośno poszczególne części opowiadania. Po odczytaniu każdej części rozdaj jej tekst wszystkim grupom, wraz z umieszczonymi pod nim pytaniami i poproś, aby uczniowie w grupach na nie odpowiedzieli. Po zaprezentowaniu przez grupy odpowiedzi zapisuj na tablicy lub dużym arkuszu papieru najważniejsze ustalenia (np. uczucia Kasi, możliwości pomocy itp.).
1. W połowie roku szkolnego do klasy VB przyszła nowa uczennica. Kasia nie znała w klasie nikogo i była trochę onieśmielona nową sytuacją. Dlatego, kiedy na przerwie jeden z chłopców zawołał pod jej adresem: "ale grubas", udała, że tego nie słyszy. A poza tym rzeczywiście ważyła nieco za dużo. Inni koledzy i koleżanki usłyszeli to jednak i zaczęli się śmiać.
...
Kaaroollcia