System prawa
System prawa (system prawny) – termin wieloznaczny z zakresu teorii prawa, oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów. Można mówić o systemie prawnym poszczególnych państw, systemie określonej gałęzi prawa czy systemie źródeł prawa.
System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów.
Pojęciem szerszym od systemu prawnego jest porządek prawny, obejmujący również ogół aktów stosowania prawa, oraz układ organów i instytucji związanych z obiegiem prawnym.
Obowiązujący w Rzeczypospolitej Polskiej system prawny dzieli się na gałęzie, które obejmują kompleksy norm regulujących określone kategorie stosunków społecznych. Podział systemu prawa na poszczególne gałęzie nie dokonuje się z mocy jednorazowej i świadomej decyzji prawodawcy lecz jest rezultatem procesu historycznego oraz ewolucji prawa. Ogół norm należących do danej gałęzi prawa np. prawa cywilnego nazywany jest systemem określonej gałęzi prawa, np. system prawa cywilnego.
Prawo administracyjne to gałąź prawa obejmująca zespół norm o charakterze materialnym, mocy powszechnie obowiązującej, regulujących sytuację prawną podmiotów prawnie niepodporządkowanych organom administracji publicznej. Normy te oddziałują zarówno bezpośrednio poprzez ustanawianie w nich obowiązków i uprawnień, których realizacja podlega kontroli organów administracji publicznej jak i pośrednio przez stosowanie norm w drodze decyzji administracyjnej organu.
Jedną z charakterystycznych cech norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu jego wykonania.
Prawo administracyjne reguluje działalność organów administracyjnych.
Administrację publiczną tworzą wszystkie instytucje i urzędy, których zadaniem jest bezpośrednie, praktyczne zarządzanie różnymi dziedzinami życia społecznego.
Organy administracji państwowej można podzielić na:
1. Naczelne
2. Centralne oraz
3. Terenowe organy rządowej administracji ogólnej i administracji specjalnej.
Administracja rządowa realizuje zadania na poziomie centralnym i terenowym. Ma strukturę hierarchiczną. Na czele administracji centralnej stoi prezes RM.
Tworzą ją organy naczelne i centralne oraz administracje ministerstw i urzędy centralne kierowane odpowiednio przez ministrów i kierowników urzędów centralnych.
Z kolei terenowa administracja rządowa dzieli się na administrację zespoloną (podlega wył wojewodzie) i niezespoloną (podlega centr. Org).
Źródłem prawa administracyjnego jest sam akt, w którym zawarte są normy prawne.
Podział źródeł prawa – różne kryteria najistotniejsze z praktycznego punktu widzenia (wg hierarchii:
1. Konstytucja2. Ustawa3. Akty normatywne z mocą ustawy4. Umowy międzynarodowe5. Rozporządzenia6. Akty prawa miejscowego (gminnego)
7. Akty prawa wewnętrznego- zarządzenia, uchwały, okólniki
Akty prawa miejscowego są stanowione przez:
wojewodów, organy administracji niezespolonej oraz przez organy jednostek samorządu terytorialnego na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie. Akty te są wydawane z uwagi na zróżnicowanie kraju i brak możliwości wydawania optymalnych przepisów, dostosowanych do wymagań lokalnych na szczeblu centralnym.
Akty prawa miejscowego dzielą się na:
Stanowione przez organy administracji rządowej:
Wydawane przez wojewodę:
Rozporządzenia wykonawczeRozporządzenia porządkowe
Wydawane przez organy administracji niezależnej Stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego:
Przepisy prawa miejscowego wydawane przez: Radę gminy
Radę powiatu
Sejmik województwa
Przepisy prawa miejscowego porządkowe wydane przez:
Radę gminy
Radę powiatu a w sprawach nie cierpiących zwłoki przez:
Zarząd gminy Zarząd powiatu
Zwykle wchodzą w życie z chwila ogłoszenia przez rozplakatowania, w środkach masowego przekazu lub w sposób zwyczajowo przyjęty.
Akt administracyjny to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej, załatwiające konkretną sprawę i skierowane do określonego adresata.- jest wydawane przez organ adm. państwowej, niekiedy także przez inny organ państwa, lub jednostkę wyposażoną w prawo wydawania aktów adm.- Są to w większości przypadków decyzje.
Decyzja – to jednostronne rozstrzygniecie organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązującej normy prawnej dla indywidualnie określonego podmiotu i konkretnej sprawy, podjęte przez ten organ w sferze stosunków zewnętrznych (wg NSA).
Decyzja może występować pod różnymi nazwami, np. zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji.
Koncesja – to akt, w którym następuje przeniesienie na określony podmiot uprawnienia do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej produkcyjnej bądź usługowej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję.
Licencja – jest to taki akt admin. w drodze którego zezwala się indywidualnemu podmiotowi na korzystanie z określonych praw, bądź wykonywania określonej działalności związanej z koniecznością legitymowania się określoną wiedzą lub umiejętnościami.
Zezwolenie , pozwolenie – jest to akt w drodze którego uprawnia się konkretnego adresata do prowadzenia działalności gospodarczej bądź dokonania określonej czynności, bądź używania jakiegoś sprzętu bądź urządzenia. Zezwolenie nie nadaje nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje.
Administracja rządowa składa się z organów naczelnych i centralnych.
Organy naczelne to przede wszystkim Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzący w skład Rady Ministrów, obsługiwani przez urzędy, zwane ministerstwami. Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa.
Organy centralne to organy jednoosobowe noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor (np. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego), kierownik, dyrektor generalny, dyrektor. Przepisy prawa określają je jako centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane, których właściwość obejmuje teren całego państwa. Obsługiwane są przez urzędy, a ich podstawowym zadaniem jest wykonywanie prawa. Należą do nich także komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez przewodniczących. Centralne organy administracji rządowej podlegają Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim ministrom, które to organy sprawują nad nimi nadzór.
Wojewoda to: Przedstawiciel rządu w województwie, jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, jest organem nadzoru nad jednostkami podziału administracyjnego(np.gminy, powiaty, rada wojewódzka)Reprezentant Skarbu PaństwaPowoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Zmiana rządu powoduje zmianę na stanowiskach wojewodów.
Administracja zespolona jest elementem rządowej administracji terenowej. Obejmuje ona wszystkie organy administracji państwowej podległe bezpośrednio wojewodzie. Są to między innymi: I i II wicewojewoda, zespolone służby, inspekcje i straż wojewódzka, dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego
Administracja niezespolona w Polsce jest częścią administracji rządowej w terenie, nie jest podległa wojewodzie tylko bezpośrednio organom centralnym administracji, tak jak to jest w przypadku np. Woj. Insp Nadzoru Budowlanego podlega Głównemu INB (czy. urzędu skarbowego, czy urzędu celnego). Organami administracji niezespolonej są terenowe organy aministracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi, a także kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa.
Funkcje adm.publicznej mogą być zlecone organizacjom społecznym, fundacjom, państ. jedn. organizac, komunalnym jedn .organiz. nie będącymi organami adm. rządowej bądź samorządu teryt. Zlecenie funkcji z zakresu adm.publ. następuje gdy przepisy prawa powierzają lub zezwalają na powierzenie określonym podmiotom nie będącym org.adm.publ. wykonywanie zadań tej admin. Do takich org. społ. Realizujących zadania adm.publ. należą: np. OSPoż. PCK,
Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne (jako zadania własne) służące zaspakajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej.
Ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi pod względem legalności. Organami nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów, Wojewodowie.
Charakterystyczne elementy władzy samorządowej:- samodzielność finansowa,- wyłączność realizacji zadań własnych samorządu,- odrębna od państwa struktura organizacyjna.- Oddzielna osobowość prawna.
Do decyzji wydawanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego stosuje się kodeks postępowania administracyjnego ,który jako organ drugiej instancji ustanawia (wojewodę w sprawach z zakresu zadań zleconych lub Samorządowe Kolegium Odwoławcze w sprawach z zakresu zadań własnych).
Od decyzji ostatecznej przysługuje zaś skarga do Sądu administracyjnego
5
claudiazielono