J. Galant uważa, że integracja między przedmiotowa to łączenie treści różnych przedmiotów czynności z nimi związanych w celu przyswojenia, odkrywania, przeżywania i działania oraz w celu powiązania tych elementów w harmonijną całość.
Galant ujmuje integrację jako:
1. Integracja to treściowa spójność zwana KORELACJĄ.
2. Wiązanie treści wielu przedmiotów nazwane inaczej INTEGRACJĄ ROZSZERZONĄ.
3. Czynności typowe dla jednego przedmiotu wprowadza się na innych przedmiotach - INTEGRACJA CZYNNOŚCIOWA.
4. Stworzenie atmosfery emocjonalnej i działaniowej - INTEGRACJA OSOBOWOŚCIOWA.
5. Integracja wychowania i nauczania.
6. Proces dydaktyczno-wychowawczy stanowi coś pośredniego pomiędzy nauczaniem całościowym, a przedmiotowym.
7. Wzbogacenie lekcji i jej uzupełnienie poprzez korelację treści z zakresu innego przedmiotu.
Nauczyciel może wprowadzić wybraną przez siebie formę integracji biorąc pod uwagę następujące kryteria:
· rodzaj zadań realizowanych na lekcjach
· stopień aktywności uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym
· występowanie na zajęciach elementów wielostronnego kształcenia
Integracja to zespalanie, scalenie, tworzenie całości z części, pokazywanie związków między wszystkimi kierunkami, czy zakresami edukacyjnymi oraz ukazywanie nauki jako całości.Korelacja – jednoczesne omawianie wspólnych zagadnień na lekcjach różnych przedmiotów.
Płaszczyzny integracji:1) dziecko i to co się w nim dokonuje jest podstawową płaszczyzną integracji, dlatego nauczanie musi być scalone, nie może być oderwane od dzieci. Dziecko musi poznawać świat w jego dynamice, musi działać aktywnie. Tylko działanie i sytuacje mające lub mogące mieć dla dzieci sens mogą sprzyjać rozwojowi.2) Nauczyciel – integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela. Jest on organizatorem i koordynatorem życia dziecka. On wprowadza dziecko w świat, jest dla niego autorytetem. Dlatego ważny jest styl bycia i komunikacja z klasą. W nauczaniu początkowym należy połączyć model współpracujący z modelem autorytatywnym. Nauczyciel bezwarunkowo musi akceptować osobę ucznia, natomiast tylko warunkowo akceptować zachowanie. Nauczyciel powinien tak stwarzać sytuację, aby dziecko mogło wykazać własną aktywność. Kontakt między nauczycielem i dzieckiem musi być bezpieczny. Dobry nauczyciel musi uruchomić w dziecku wiarę we własne możliwości.3) wspólne poczynanie dziecka i nauczyciela:a) nauczyciel włącza się w linię działania dzieckab) dziecko włącza się w linię działania nauczycielac) oboje konstruują linię działania Linie działań powinny się krzyżować. Strefa najbliższego rozwoju – odpowiada różnicy, jaka istnieje między rzeczywistym rozwojem dziecka, który przebiega dzięki samodzielnemu rozwiązaniu problemów, a wyższym poziomem potencjonalnego rozwoju, przebiegającego dzięki rozwiązywaniu problemów pod kierunkiem ludzi dorosłych lub bardziej kompetentnym rówieśnikiem.4) integracja ofert edukacyjnych, łączenie treści szkolnych z edukacją pozaszkolną, integracja z odwołaniem do sytuacji życiowych 5) integracja zespołu klasowego – prowadzenie zabaw integrujących, wyznaczanie wspólnych działań, częste prace grupowe, mieszanie zespołów, integrowanie rodziców 6) integracja życia społecznego dziecka – szkoły, domu rodzinnego, grupy rówieśniczej7) integracja wszystkich przedmiotów kształcenia
INTEGRACJA A KORELACJA
Integracja – scalanie w jednolitą, spójną całość tworzenie z części całości , to łączenie wszystkich elementów strukturalnych procesu nauczania: treści, celów, metod, środków dydaktycznych i form organizacyjnych.
Scalanie w edukacji to proces polegający na tworzeniu pożądanych struktur obejmujący chantycypowane ( z góry założone) i w rzeczywistości uzyskane elementy strukturalne.
(Jan Grzesiak – Edukacja i dialog - Problemy integracji kultury i edukacji szkolnej.
Nauczanie zintegrowane – holistyczne spojrzenie na świat, treści z różnych ścieżek edukacyjnych przenikają się.
Integracja jest zorientowana na dziecko jako podmiot i indywidualność w określonej klasie (układ pozio)oraz między przedmiotami nauczania w kolejnych klasach.
Integracja wg . Więckowskiego
Pedagogika wczesnoszkolna to sposób nauczania mający na celu pokazywanie związków między wszystkimi kierunkami czy zakresami edukacji i ukazywanie nauki jako całości. Twierdzi , że w aspekcie organizacyjnym integracja polega na przemiennym organizowaniu różnych form aktywności dzieci. Edukacja ma stać się ośrodkiem wielostronnej aktywności dziecka.
Wg . J. Tokarskiego
Integracja to„proces tworzenia się w całość, scalanie się, scalanie czegoś”
Założenia teoretyczne integralnej edukacji wczesnoszkolnej wypracowała J. Walczyna, pionier integracji , której zdaniem jej istota polega na zintegrowaniu 5 kierunków kształcenia:
poznania narzędzi społecznego porozumiewania się przez słowo, liczbę , kształcenie przyrodniczo-technicznego, kształcenia społeczne, artystycznego i technicznego, w którego ramach pod wpływem celowo zorganizowanej działalności dydaktyczno – wychowawczej osobowości ucznia może się wszechstronnie rozwijać, zgodnie z jej właściwościami.
Integracja wychodzi naprzeciw oczekiwaniom dzieci w kl. I-III czyli w wieku 7-10 lat i ich sposobowi postrzegania świata jako całości.
W praktyce polega to na tym, że zajęcia budowane są wokół tematu kluczowego realizowane w ciągu kilku dni. Edukacja nastawiona jest na twórcze myślenie realizowane poprzez metody aktywne np. burza mózgów.
Integracja wiąże się z nauczaniem interdyscyplinarnym – czyli ustalone są bloki tematyczne(przedmiotowe).
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej Jolanta Jargiło
W nauczaniu zintegrowanym w centrum uwagi jest uczeń, a więc :
- jego potrzeby i zainteresowania np., jak chce się uczyć
- jego opory i bariery np. czego nie chce się uczyć
- jego dyskomfort psychiczny i fizyczny np. stres, zmęczenie.
Praca dydaktyczno – wychowawcza powinna integrować zespół klasowy oraz środowisko życia dziecka: szkołę, dom rodzinny i grupę rówieśniczą.
Stwarza to warunki do ujawniania i stymulowania potencjału rozwojowego i to w różnych obszarach aktywności.
Integracja pobudza dziecko do podejmowania takich działań, które wymagają pokonania pewnych trudności ważnych dla jego drogi rozwojowej.
Do każdego tematu dziennego nauczyciel dobiera wszechstronne cele nauczania i wychowania, opierające się na aktualnym programie nauczania.
Obowiązuje zasada ciągłości czasowej (nie przewiduje się przerw międzylekcyjnych, lecz nauczyciel kieruje się koniecznością ukończenia pewnego etapu pracy, wskazaniami higieny pracy umysłowej oraz zmęczeniem i potrzebami dzieci.
Wdrażaniem do samooceny i samokontroli.
Stosowanie jawnej oceny opisowej, ukazującej wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty dydaktyczne, a także jego rozwój fizyczny, emocjonalno – społ.
Twórców pedagogiki wczesnoszkolnej (Więckowski) wypływa z podstawowego faktu,
jakim jest spotkanie dwóch osób: dziecka i nauczyciela.
Integracja w okresie wczesnoszkolnym to inspiracja i pomoc nauczyciela w budzeniu duszy dziecka dożycia bogatego wewnętrznie, do przezywania, działania i komunikowania się
w różnych wspólnotach ludzkich.
KORELACJA
Z pojęciem integracji powiązane jest pojęcie korelacja, powiązane w sensie współzależności określającej kolejność występowania branych pod uwagę do danego celu elementów składowych. Z tego względu słusznie zwraca się uwagę na powiązania wedle relacji
poprzedzania występujące z jednej strony pomiędzy treściami w obrębie jednego i tego samego przedmiotu (tzw. Korelacja wewnętrzna – inaczej wewnątrz -przedmiotowa) a z drugiej strony podkreśla się znaczenie powiązania również według relacji poprzedzania pomiędzy treściami różnych przedmiotów.
Wg. Okonia korelacja w nauczaniu jest to łączenie ze sobą treści należących do różnych przedmiotów nauczania. Tradycyjne rozumienie k. w .n. sprowadza się do synchronizacji w nauczaniu zbliżonych do siebie treści różnych przedmiotów, a więc np. wyprzedzanie lub zbieżność pewnych tematów z historii z odpowiednimi tematami z literatury czy tematów z matematyki z tematami z geografii.
Współczesne rozumienie korelacji polega na merytorycznym wiązaniu ze sobą treści z różnych przedmiotów nauczania i tworzeniu układów integrujących w sobie treści tych przedmiotów.
Kształcenie zintegrowane :
Integracja jest sposobem nauczania mającym na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie ich jako całości . Profesor M. Cackowska przedstawiła koncepcje integracji w nauczaniu początkowym jako całkowita w klasach 0 – I gdzie powinno się zmierzać do całkowitego zacierania granic między przedmiotami gdzie w umysłach dzieci kształtuje się scalony obraz świata oraz częściową w klasach II-III pomagająca na scalaniu treści pokrewnych dwóch lub trzech przedmiotów sokół wspólnego tematu – nauczanie skorelowane. Dzieci w młodszym wieku szkolnym postrzegają świat całościowo . Toteż integralna edukacja wczesnoszkolna powinna ułatwić im poznawanie przedmiotów i zjawisk w całości możliwie wszechstronnie . Powinna ułatwiać poznawanie rzeczywistości tak ze mogą odkrywać związki między poznawanym przedmiotem a jego otoczeniem .w procesie kształcenia integralnego powinno się uwzględniać następujące płaszczyzny integracji :
Integracja treściowa – scalanie treści poznawczych wszystkich przedmiotów wokół wspólnych tematów Integracja metodyczna – integrowanie w procesie kształcenia różnych strategii nauczania Integracja czynnościowa- opiera proces edukacyjny na różnorodnych formach aktywności dzieci Integracja psychiczna –umożliwia jednoczesne oddziaływanie na różne sfery osobowości
W edukacji wczesnoszkolnej elementem integrującym, scalającym różne rodzaje aktywności dzieci, jest język pojmowany w aspekcie semiotycznym, jako system znaków. Znaczy to, że dzieci w ramach różnych rodzajów aktywności poznają różne języki jako systemy znaków. Umożliwiają im one poznanie rodzaju rzeczywistości. Efekty tego poznania wyrażają za pomocą określonych języków: języka mówionego, języka symboli matematycznych, technik plastycznych, języka motoryki, itp.
Zalety nauczania integralnego- ciekawość zajęć- różnorodność wykonywanych zadań przez uczniów- uczniowie mogą sugerować nauczycielowi czym chciałyby się zająć- uczniowie mają więcej czasu na ulubione zajęcia- możliwość pracy z różnymi kolegami z klasy- praca dzieci na zajęciach bez obaw o to, że nie zdążą na czas wykonać zadania- dziecko ma prawo do błędu podczas wykonywania zadania- dzieci mogą pracować bezstresowo- nauczyciel z dziećmi ustala, kiedy będzie odpoczynek- dzieci uczęszczają na zajęcia bez napięć, lęków i obaw- nauczyciele mają większą możliwość przejawiania własnych inicjatyw- nauczyciele nie są krępowani żadnymi ograniczeniami czasowymi- nauczyciele mają większą dowolność podczas planowania, doboru metod i form pracy
Wady nauczania integralnego- ograniczenie kontaktów z pozostałymi rówieśnikami z innych klas- zjawisko izolacji, brak więzi pomiędzy dziećmi z najmłodszych klas- podczas niektórych form pracy może istnieć w klasie zbyt duży hałas, bałagan, zamieszanie - trudności w utrzymaniu dyscypliny- brak metodycznego przygotowania nauczycieli do tej strategii edukacyjnej- mało jest literatury dotyczącej nauczania integralnego i praktycznych rozwiązań- brak podręczników korespondujących z założeniami nauczania integralnego oraz odpowiednich pomocy (np. przykładowych projektów zintegrowanych kart pracy)
Literatura1. Cackowska M. - "Koncepcja integracji w nauczaniu początkowym". Życie Szkoły 4/1994.2. Cackowska M. - "Podstawa programowa dla klas I - IV".3. Duniewska T. - "W trosce o precyzję słowa o nauczaniu łącznym, korelacji i integracji". Życie Szkoły 6/1997.4. Hanisz J. - "Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna". Klasy I - III". 5. Jakowicka M. - "Teoretyczne i praktyczne aspekty integracji w klasach początkowych". Życie Szkoły 10/1995.6. Kujawiński J. - "Zasada systematyczności w integralnej edukacji wczesnoszkolnej". Życie Szkoły 10/1996.
PIERWSZY ETAP EDUKACYJNY KLASY 1-3
Kształcenie na tym etapie jest łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym. Ma ono charakter zintegrowany.
Całość jako integracja międzyprzedmiotowa w klasach 1-3 może występować w różnych postaciach. Przyjmuje się zwykle tylko trzy następujące kryteria rozróżniania form tej integracji :
-rodzaje zadań realizowanych na lekcjach ,
-stopień aktywności uczniów ,
-występowanie na lekcjach czterech elementów wielostronnego kształcenia.
W związku z tym przyjmuje się też trzy podstawowe formy integracji międzyprzedmiotowej : treściową , czynnościową i rozszerzoną.
Całość , czyli integracja treściowa, tj. korelacja , polega na zbieżnym w czasie
i miejscu opracowaniu zbliżonej tematyki różnych przedmiotów oraz na wykorzystaniu na lekcjach wiadomości poznanych uprzednio na lekcjach innych przedmiotów. W procesie dydaktycznym dzięki korelacji wzmacnia się strona poznawcza , niekiedy też strona emocjonalna .
Integracja czynnościowa polega na tym , że czynności typowe dla jednego przedmiotu wprowadza się na lekcjach innych przedmiotów , np. na lekcjach języka polskiego śpiewa się piosenki wyuczone na lekcjach muzyki. Aktywność uczniów jest dużo większa , na lekcjach stwarzane są sytuacje zadaniowe budzące samodzielne pomysły uczniów . Jest na lekcjach więcej przeżyć i działań dzieci.
Integracja rozszerzona polega na wiązaniu na lekcjach treści różnych przedmiotów oraz na tym , że działania dzieci i nauczyciela poza lekcjami są potem wykorzystywane w różny sposób na lekcjach różnych przedmiotów .W działaniach tych jest rozwiązywany jakiś problem wysunięty przez uczniów lub przez nauczyciela , a wymagający aktywności uczniów i nauczyciela. Aktywność uczniów w tej formie jest największa , wszyscy uczniowie w klasie są włączeni do realizacji wspólnego zadania .Budzone są przy tym ich przeżycia , szczególnie uczucia radości i ciekawości.
Uwzględniając predyspozycje i potrzeby dzieci okresu wczesnoszkolnego , główny nacisk powinien być położony na podtrzymanie naturalnego zainteresowania i zaangażowania w własną pracę twórczą oraz zagadnienia plastyczne wyzwolenie pozytywnych motywacji i elementarnej wrażliwości estetycznej.
Najważniejszą formą w wychowaniu plastycznym klas niższych jest wyrażanie własnych emocji , przeżyć i spostrzeżeń za pomocą własnej ekspresji twórczej. Szczególnie tematy związane z własnym światem przeżyć pozwalają dzieciom wybierać i przedstawiać takie przedmioty i postacie , z którymi czują się emocjonalnie związane i które potrafią uplastycznić. Taka swoboda tematyczna trafia do wyobraźni dzieci najszybciej i najtrafniej , pobudza ich zainteresowania i chęć własnej wypowiedzi plastycznej.
Dydaktycznym walorem stosowania form plastycznej aktywności jest możliwość rozwiązywania różnych problemów plastycznych oraz utrwalanie zdobywanych umiejętności w sposób pobudzający wyobraźnię dzieci , wielowarstwowy , wyzwalający autentyczne zainteresowanie.
W nauczaniu zintegrowanym można szeroko wykorzystać aktywność twórczą dzieci . Ich chęć działania pozwala na częste wykorzystywanie elementów plastyki w różnych momentach edukacji zintegrowanej. Najczęściej jest to ściśle związane z korelacją z języka polskiego. dzieci przedstawiają za pomocą kredki , farby czy plasteliny różne postacie , wydarzenia z literatury omawianej na języku polskim. Bardzo chętnie dorysowują swoje jakże ciekawe zakończenia utworów literackich. Omawiany wiersz staje się wyzwaniem plastycznym , daje wyraz odczuciom młodego czytelnika. Tematy związane
z lekturami omawianymi w danej klasie są ćwiczeniem z zakresu myślenia plastycznego , wyobraźni.
Wypowiadanie się ucznia za pomocą środków plastycznych na określone tematy motywowane jest zarówno wiedzą o kształtach , barwach
i innych prostych elementach formy , znajomością i umiejętnością operowania środkami wyrazowymi i technicznymi , jak i zaangażowaniem emocjonalnym oraz przeżyciem osobistym. Uczeń z jednej strony przez działalność plastyczną uczy się obserwować rzeczywistość , ale też jednocześnie korzystając
z zebranego uprzednio materiału obserwacyjnego wypowiada się indywidualnie poprzez pryzmat własnych przeżyć , dając w formie plastycznej wyraz swym odczuciom , dążeniom i marzeniom. Warunkiem autentyczności wypowiedzi jest utożsamianie się z tematem , zaangażowanie i emocjonalne twórcze pobudzenie. Tylko temat bliski , zrozumiały może być dla ucznia atrakcyjny , dzięki czemu akceptowany i zachęcający do podejmowania śmiałych
i oryginalnych rozwiązań plastycznych
Kształcenie i wychowanie plastyczne ma dostarczyć dzieciom relaksu , radości płynącej z samego tworzenia , poczucia własnej wartości i poznania własnych możliwości kreacyjnych.
BORYC