Kobos Andrzej - Wielki czarny ptak - Feliks Jasieński.pdf - K - StarszyPan

WIELKI CZARNY PTAK -

FELIKS "MANGGHA" JASIEŃSKI

ANDRZEJ KOBOS

Powiadano o nim, że wyglądał jak wielki czarny ptak.

Porównanie trafne, ale głowę tego ptaka

o nieco drapieżnym profilu

łagodziły czarne skrzydła smutku.

Jadwiga Waydel-Dmochowska

Karol Tichy: Portret Feliksa Jasieńskiego

Panuje dosyć powszechne mniemanie, że Feliks Jasieński pamiętany jest tylko dzięki jego

znakomitej kolekcji sztuki japońskiej, kolekcji która odegrała pionierską rolę w poznaniu

w Polsce dawnej kultury Japonii. To prawda, zasługi Jasieńskiego na tym polu są

ogromne. Jest jednak jeszcze kilka innych powodów dla których Feliks Jasieński pozostaje

jedną z najbardziej zasłużonych postaci dla polskiej kultury, szczególnie dla zachowania

malarskiej twórczości polskiego Modernizmu.

Ewa Miodońska-Brookes we wstępie do przekładu (z francuskiego) obszernego wyboru z

Mangghi Feliksa Jasieńskiego z roku 1901 i fragmentów późniejszej tzw. "polskiej Mangghi"

napisała bardzo trafnie (1):

Niewielu spośród gości muzealnych sal Krakowa, oglądając wystawione w

nich dzieła polskich malarzy (Malczewskiego, Wyspiańskiego,

Podkowińskiego, Pankiewicza, Wyczółkowskiego, Weissa, Boznańskiej,

Ślewińskiego, Stanisławskiego) ma świadomość, że wiele z nich ogląda

dzięki długotrwałemu trudowi kolekcjonerskiemu jednego człowieka, że są

dłużnikami jego pasji, wiedzy, społecznikowskiej postawy, uporu, z jakim

postanowił dać świadectwo wielkości sztuki polskiej swego czasu. Ale także

sztuki w najszerszym jej zasięgu czasowym i przedmiotowym. Świadczą o

tym nie tylko wspaniałe zespoły grafiki polskiej i europejskiej od

Rembrandta, przez Goyę, Odilona Redona, Gaugina po rosyjskie plakaty z

okresu rewolucji, czy zbiory rzemiosła ludowego i artystycznego.

Szczególnie wymowny w tej kolekcji jest jeden z najświetniejszych w

Europie zespołów dzieł sztuki japońskiej (w tym kilka tysięcy wspaniałych

drzeworytów), który stał się doniosłym doświadczeniem artystycznym

inspirującym sztukę polskiego modernizmu i włączającym ją w

ogólnoeuropejskie przemiany na przełomie XIX i XX wieku.

Utagawa Hiroshige: Paw na gałęzi kwitnącej wiśni, ok. 1830

(Centrum "Manggha", Muzeum Narodowe, Kraków)

Olga Boznańska: Portret Feliksa Jasieńskiego, 1907

(Muzeum Narodowe, Kraków)

Niewielu też spośród zainteresowanych sztuką i atmosferą kulturalną tej

epoki pamięta i wiąże z jednym autorem dziesiątki tekstów publikowanych

w wielu polskich czasopismach pomiędzy latami 1900 a 1930, podpisanych

Felix, Globtrotter, Manggha, Szczęsny Dołęga lub po prostu Feliks

Jasieński, tekstów wywołujących wówczas bardzo silny rezonans aprobaty

lub polemiki.

Bardziej trwała niż pamięć o osobie i działalności wybitnego współtwórcy

polskiej kultury przełomu XIX i XX wieku wydaje się wizja postaci oryginała,

nawet dziwaka i prowokatora opinii publicznej, dająca się wpisać w barwny

obraz minionych obyczajów i atmosfery fin-de-sieclowej, wizja będąca

wdzięcznym materiałem dla humorystycznego czy wręcz parodystycznego

portretu Młodej Polski i początków II Rzeczpospolitej."

Kolekcjoner

Urodził sie 8 czerwca 1861 w Grzegórzewicach w zaborze rosyjskim, w zamożnej

rodzinie ziemiańskiej. Błyskotliwie inteligentny, kształcił się w Warszawie, Dorpacie,

Berlinie i Paryżu. Choroba oczu zmieniła jego techniczne zainteresowania, zajął się

muzyką, literaturą, historią sztuki.

Przez kilka lat mieszkał w Paryżu, podróżował na Bliski Wschód, kilkakrotnie bywał

w Londynie. W Paryżu znalazł się pod silnym wpływem braci de Goncourt, wchłaniał

ich Dziennik a z nim ich poglądy na sztukę. Stał się bardzo krytyczny wobec

europejskiej sztuki, dawnej i nowej. Z niezwykłą artystyczną intuicją i pasją zbierał

grafikę europejską, Rembrandta, Dürera, Böcklina, a nade wszystko japońskie

drzeworyty ukiyo-e , a także wyroby z laki, brązy, ceramikę, tkaniny, malowidła i

militaria. Był to bowiem w Europie okres wielkiego zainteresowania sztuką japońską,

która pojawiła się na Zachodzie w połowie XIX wieku i wkrótce potem zaczęła

wywierać znaczny i trwały wpływ na malarzy-impresjonistów. Jasieński wydawał w

antykwariatach i na aukcjach prawie wszystkie, wcale nie małe, fundusze

otrzymywane z rodzinnego domu na naukę.

W roku 1889 Feliks Jasieński powrócił do Warszawy ze swoimi zbiorami w

skrzyniach. Pod pseudominami "Felix," "Globtrotter" i "Manggha" publikował krytyki

literackie, muzyczne i malarskie. Zenon Przesmycki-"Miriam" zamieszczał je w

sławnej Młodopolskiej Chimerze. Jeździł po Królestwie Polskim i Galicji wygłaszał

bezkompromisowe odczyty o modernistycznej sztuce, nie uznające autorytetów.

Przyniosło mu to niechęć, drwiny, wręcz wrogość wielu, ale również i pewną

popularność. W miejscu odczytów impromizował wystawy swoich zbiorów, zaś w

redakcji Chimery miał stałą kameralną wystawę, której eksponaty zmieniał co dwa

tygodnie.

Feliks Jasieński wśród swoich zbiorów sztuki japońskiej, przed 1906

Kobos Andrzej - Wielki czarny ptak - Feliks Jasieński.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: