Zwierzeta_Swiata_morswin_pl.pdf

Monety kolekcjonerskie

Narodowy Bank Polski

Monety

kolekcjonerskie

nomina¸

20 z¸

nomina¸

2 z¸

metal

925/1000Ag

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

lustrzany

stempel

zwyk¸y

Srednica

38,61 mm

ærednica

27,00 mm

masa

28,28 g

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

56.000 szt.

wielkoæ emisji (nak¸ad)

800.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej. Pod or¸em oznaczenie roku emisji: 2004, poniýej

napis: Zü 20 Zü. Po bokach ¸ap or¸a wizerunki flagi paÄstwowej.

U gry p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej. Pod or¸em oznaczenie roku emisji: 2004, poniýej napis:

Zü 2 Zü. Po bokach ¸ap or¸a wizerunki flagi paÄstwowej. U gry

p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lew ¸ap or¸a

znak mennicy: .

Rewers: Wizerunki dwch moræwinw. U gry p¸kolem napis:

MORåWIN. U do¸u na tle fragmentu stylizowanej mapy Polski

napis: Phocoena phocoena.

Rewers: Wizerunki dwch moræwinw. U gry i z prawej strony

p¸kolem napis: MORåWIN Phocoena phocoena. U do¸u

fragment stylizowanej mapy Polski.

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Urszula Walerzak

Na boku oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

W dniu 28 stycznia 2004 r. Narodowy

Bank Polski wprowadza do obiegu

monety kolekcjonerskie z serii

ãZwierz«ta æwiataÓ. S to monety

przedstawiajce moræwina, o nomi-

na¸ach:

Moræwin (Phocoena phocoena L.)

przedstawiciel ssakw morskich,

jest jedynym gatunkiem waleni

(Cetacea) wyst«pujcym stale

w Ba¸tyku. Naleýy do z«bowcw

(Odontoceti) podobnie jak delfiny,

orki i kaszaloty. Zamieszkuje przy-

brzeýne rejony mrz i oceanw

w umiarkowanych strefach klima-

tycznych p¸kuli p¸nocnej. ûyje

w niewielkich stadach, liczcych

zwykle 2-3 osobniki. Czasami,

w okresie ýerowania lub podczas

w«drwek migracyjnych moræwiny

skupiaj si« w wi«ksze stada, nawet

do 50 sztuk. Moræwiny s najmniej-

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Urszula Walerzak

¥ 20 z¸ - wykonana stemplem lustrza-

nym w srebrze,

¥ 2 z¸ - wykonana stemplem zwyk¸ym

w stopie CuAl5Zn5Sn1, tzw.

Nordic Gold.

Celem serii jest zaprezentowanie

gatunkw zwierzt zagroýonych

przez rozwijajc si« cywilizacj«.

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy PaÄstwowej SA

w Warszawie.

Ð Zwierz«ta åwiata Ð

Moræwin

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety kolekcjonerskie

szymi waleniami na æwiecie. Ba¸tyckie dorastaj do 170 cm

i ýyj maksymalnie do 15 lat. Do rozrodu przyst«puj w ciep¸ej

porze roku, w wieku 5-6 lat, rodzc jedno m¸ode, zwykle co

dwa lata. Cia¸o moræwinw jest nagie; ubarwienie Ð czarne

na grzbiecie i rozjaæniajce si« do koloru bia¸ego na brzuchu

i w dolnych partiach g¸owy. Wszystkie p¸etwy s czarne.

Nie jest znana dok¸adna liczebnoæ obecnej ba¸tyckiej populacji

moræwinw ani zasi«g jej wyst«powania. Ostatnie dane

z 1994 roku dotyczy¸y jedynie Morza P¸nocnego oraz Cieænin

DuÄskich. Wielkoæ populacji Morza P¸nocnego oszacowano

na ok. 200 tys. osobnikw, Kattegatu Ð ponad 40 tys., a Be¸tw

Ð 6 tys. Rok pniej podj«to prb« uzupe¸nienia danych

nt. Ba¸tyku w¸aæciwego. Oszacowano, ýe w przybrzeýnej strefie

Ba¸tyku Niemiec i po¸udniowej Szwecji ýyje ok. 600 osobnikw.

Najnowsze szwedzkie szacunki mwi o zaledwie 100 osobni-

kach ýyjcych jeszcze w po¸udniowo-zachodnim Ba¸tyku.

natomiast roænie ha¸as wywo¸ywany przez systemy echolokacji,

prac« ærub i silnikw, a takýe detonacje podwodnej amunicji

na wojskowych poligonach. Uýywane w ýegludze, rybo¸wstwie

i wojsku echosondy i sonary dzia¸aj na cz«stotliwoæciach,

na ktrych porozumiewaj te morskie ssaki. Powoduje to, ýe ich

biologiczny system hydrolokacji nie dzia¸a prawid¸owo,

a nawet doznaje trwa¸ych uszkodzeÄ, co sprzyja ich æmiertelnoæci.

Moræwin p¸ywa z szybkoæci 17-22 km/godz. Na powierzchni

pojawia si« zwykle na oko¸o 1-1,5 sekundy w celu wykonania

wydechu i zaczerpni«cia powietrza. Nad wod wida wwczas

niemal wy¸cznie grn powierzchni« g¸owy oraz niewielk

trjktn p¸etw« grzbietow. Gdy ýeruje potrafi przebywa

pod wod kilka minut. W polskich wodach odýywia si« drobnymi

rybami, ýyjcymi w przybrzeýnej strefie morza. Poluje na æledzie,

szproty, ryby babkowate i dobijakowate, czasami takýe na ma¸e

dorsze oraz p¸astugi.

Ochronie moræwinw nadano status najwyýszej koniecznoæci.

S gatunkiem æciæle chronionym w Polsce i w Europie,

m. in. na podstawie Rozporzdzenia Ministra årodowiska

z dn. 26 wrzeænia 2001 r. i ratyfikowanych przez Polsk« porozu-

mieÄ mi«dzynarodowych, w tym Porozumienia ASCOBANS

(Agreement on the Conservation of Small Cetaceans on the

Baltic and North Seas), czyli Porozumienie o ochronie ma¸ych

waleni Ba¸tyku i Morza P¸nocnego.

Przypuszcza si«, ýe wsp¸czeænie zasi«g wyst«powania

ba¸tyckiej populacji moræwinw jest ograniczony do po¸udniowo-

-zachodniego Ba¸tyku, podczas gdy w p¸nocno-wschodniej

cz«æci morza ich obecnoæ odnotowuje si« sporadycznie.

W Polsce moræwiny najcz«æciej wyst«puj w rejonie Zatoki

GdaÄskiej i Puckiej.

Moræwiny ba¸tyckie tworz odizolowan populacj«, prawdopo-

dobnie nie krzyýuj si« z moræwinami ýyjcymi w Cieæninach

DuÄskich i Morzu P¸nocnym.

Mi«dzynarodowa Rada BadaÄ Morza (ICES) w 2000 roku

stwierdzi¸a, ýe liczba aktualnych obserwacji pochodzcych

z Zatoki Puckiej w porwnaniu z nik¸ liczb raportw z innych

rejonw Ba¸tyku czyni Zatok« waýnym miejscem egzystencji

i przetrwania ba¸tyckiej populacji.

Obowizkiem Polski jako strony Porozumienia ASCOBANS jest

mi«dzy innymi ochrona i odpowiedzialne uýytkowanie

akwenw, w ktrych ýyj moræwiny.

Moræwiny rzadko wyst«puj w polskiej strefie Morza Ba¸tyckiego.

O ich bytnoæci w tym rejonie æwiadcz g¸wnie raporty o zna-

lezieniu martwych osobnikw w sieciach lub na brzegu, zwykle

bardzo m¸odych (do 2 lat).

Jesteæmy takýe zobowizani do prowadzenia badaÄ nt. popu-

lacji moræwinw oraz identyfikacji istniejcych i potencjalnych

zagroýeÄ dla tego gatunku. Porozumienie ASCOBANS obliguje

nas takýe do prowadzenia edukacji nt. moræwinw oraz groma-

dzenia danych o zaobserwowanych zwierz«tach i przypadkach

wyrzucenia ich na brzeg. Rybacy powinni otrzymywa informacje

pomocne w meldowaniu o przy¸owach, a takýe dostarczaniu

martwych zwierzt do prac badawczych.

Zagroýenia dla przetrwania ba¸tyckich moræwinw s

niezwykle powaýne. Jeæli nie spadnie ich æmiertelnoæ

w cigu kilkudziesi«ciu lat wygin ca¸kowicie. Najwi«kszym

wsp¸czesnym zagroýeniem dla moræwinw s narz«dzia

rybackie. W Polsce od 1990 roku odnotowano 61 przypadkw

æmiertelnego przy¸owu, ale rzeczywista skala zjawiska jest

duýo wi«ksza. Zarwno moræwiny, jak i inne ssaki morskie

dostajc si« w sieci rybackie trac dost«p do powietrza

atmosferycznego i po kilkunastu minutach si« dusz. W cigu

ostatnich dziesi«ciu lat zdarzy¸y si« tylko dwa przypadki

uratowania przez rybakw ýywego zapltanego w sieci

moræwina.

Wiedza o istnieniu i ýyciu tych ãba¸tyckich delfinwÓ jest w polskim

spo¸eczeÄstwie znikoma, mimo ýe ýy¸y u polskich brzegw

od zarania naszego paÄstwa.

Podobnie jak foki, moræwiny by¸y celem polowaÄ od pocztku

istnienia ludzkiej cywilizacji u brzegw Morza Ba¸tyckiego.

Jeszcze w XVIII i XIX wieku istnieli liczni ¸owcy moræwinw

skupiajcy si« w cechach. Szczeglnie dobrze prosperowali

w Danii. Konfiguracja cieænin i zatok pozwala¸a na zap«dzanie

zwierzt w p¸ytkie miejsca, skd odgrodzone sieciami nie

znajdowa¸y drogi odwrotu. Polowaniem na moræwiny trudnili

si« takýe mieszkaÄcy wybrzeýy po¸udniowego Ba¸tyku.

W przywileju z 1378 r., nadajcym Helowi prawa miejskie,

umieszczono zapis zobowizujcy helan do p¸acenia rocznego

podatku od z¸owionych moræwinw przez kaýd z ¸dek

rybackich.

Jeæli z¸owisz, znajdziesz na brzegu lub zaobserwujesz

u polskich brzegw Ba¸tyku moræwina lub delfina,

zadzwoÄ do Stacji Morskiej Uniwersytetu GdaÄskiego

w Helu. Telefon ratunkowy (24h): 0 Ð 601 88 99 40.

Do zwierzt ýywych przyjeýdýamy natychmiast!

Iwona Kuklik,

Stacja Morska Instytutu Oceanografii

Uniwersytetu GdaÄskiego

Zdecydowanie najwi«kszym zagroýeniem s p¸dryfujce sieci

stosowane w przybrzeýnych po¸owach ryb ¸ososiowatych oraz

denne sieci stawne. Narz«dzia te s przyczyn æmierci ok. 40%

moræwinw gincych w wodach Ba¸tyku. Wykonane z delikat-

nych, cz«sto niemal przezroczystych syntetycznych w¸kien

stanowi dla moræwinw niezauwaýaln i trudn do omini«cia

przeszkod«. Oczka sieci s na tyle duýe, ýe pysk wpadajcego

w sie moræwina zostaje bezpowrotnie w niej uwi«ziony.

Na skutek rozpaczliwych prb uwolnienia si« z pu¸apki, stresu

i przy raptownym deficycie powietrza nieuchronnie powoduje

to jego uduszenie.

W okresie mi«dzywojennym zwierz«ta te uznano za szkodniki,

niszczce rybostan i sieci. Z rybackich statystyk po¸owowych

prowadzonych dla rejonu Zatoki GdaÄskiej do lat 30., kiedy

za zabicie moræwina wyp¸acano nagrody, wynika, ýe popula-

cja tych ssakw by¸a bardzo liczna. Dzi«ki prowadzonej

wwczas ewidencji wyp¸at wiadomo, ýe w latach 1922-1939

w zasi«gu ¸owisk polskich kutrw i ¸odzi ofiar sieci rybackich

pad¸o co najmniej 720 moræwinw.

Kolejnym zagroýeniem dla moræwinw jest zanieczyszczenie

morza, powodujce spadek ich odpornoæci i choroby.

Od lat 50. liczba tych ssakw w Ba¸tyku z niewyjaænionych

przyczyn drastycznie si« zmniejszy¸a. Do dziæ w cigu p¸

wieku odnotowano ich zaledwie ok. 100.

Na powierzchni morza wyranie wzrasta niebezpieczeÄstwo

kolizji moræwinw z coraz wi«ksz liczb szybkich jednostek:

wodolotw, motorwek i wodnych skuterw. Pod wod

Wszystkie monety kolekcjonerskie s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: