historia wychowania.doc

1158- Uniwersytet Boloński otrzymał prawa z rąk cesarza Fryderyka I Barbarossy

1364- Kazimierz Wielki wydał przywilej fundacyjny Akademii Krakowskiej

789- Karol Wielki wziął pod opiekę państwa scriptoria klasztorne i zarządził, aby klasztory przyjmowały uczniów w cel nauczania pisma, psałterza, kalendarza, śpiewu kościelnego („ Powszechne napomnienie w sprawie pielęgnowania nauki”)

Casa giocosa- szkoła jako dom rozrywki, założenie Vittorino da Feltre- uczył tu dobrych manier, odpowiedniego poruszania i wyrażania. Starał się wychować człowieka dobrego

Jezuickie Ratio Studiorum- prawo szkolne jezuitów wydane w 1599 roku, miało ogromny wpływ na rozwój edukacji i nauki w XVI wiecznej Europie. Po odkryciu nowych lądów, przyczyniło się także do rozwinięcia ośrodków uniwersyteckich w Azji i obu Amerykach. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, jaki model wychowawczy i edukacyjny zawarty w Ratio Studiorum pomaga dzisiejszym instytucjom wychowawczym zmierzyć się z wyzwaniami współczesności.

Gimnazja luterańskie w Polsce- Pierwszą na pol. ziemiach szkołą innowierczą było zał. 1535 gimnazjum w Elblągu, o orientacji luterańskiej (Elbląskie Gimnazjum Akademickie); wysoki poziom osiągnęły także gimnazja luterańskie w Gdańsku i Toruniu (Gdańskie Gimnazjum Akademickie, Toruńskie Gimnazjum Akademickie); ponadto luteranie mieli gimnazja w Wilnie, Bojanowie i Wschowie, od 1656 również w Lesznie (przejęte po braciach czeskich).

Gimnazja kalwińskie w Polsce- Najwcześniejszą szkołą kalwińską była zał. 1551 w Pińczowie szkoła elementarna, 1558 zreorganizowana i podniesiona do rangi gimnazjum przez P. Statoriusa; 1559–86 działała jako ośr. ariański; kalwini utrzymywali ponadto szkoły w Kiejdanach na Litwie, w Krakowie, Dubiecku, Secyminie, Łańcucie, Okszy, Chmielniku, Bychawie, Turobinie, Kocku, Bełżycach i — wspólnie z braćmi czeskimi — szkoły w Poznaniu, Ostrogu, Łobżenicy, Barcinie, Koźminku i Lesznie (1636–41 rektorem był J.Á. Komenský).

Akademia Lubrańskiego- szkoła wyższa założona w 1518 przez biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego. Pierwszym rektorem był Jan ze Stobnicy. Za czasów dziekana Hegendorfera niższy wydział – humanistyczny dzielił się na szkoły – odpowiedniki klas (licząc od najniższej):

·         szkoła gramatyczna – nauka podstaw gramatyki, stylistyki, etymologii łacińskiej i greckiej (była to jedyna szkoła, w której nauczanie greki wpisane było do oficjalnego programu nauczania; język ten uznawany był za wstęp do czytania pism heretyckich)

·         szkoła retoryczna – retoryka, historia powszechna i geografia

·         szkoła matematyczna – arytmetyka, astronomia, astrologia, objaśnianie kalendarza, muzyka i śpiew

·         szkoła filozofii

·         szkoła logiki

·         szkoła jurystyczna – prawo rzymskie i kościelne

Następnie kandydaci do stanu duchownego przechodzili na wydział wyższy – teologiczny.

Akademia Krakowska- W 1364 r. z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska, pierwszy w Polsce i drugi po praskim uniwersytet w Europie Środkowej. Na mocy królewskiego aktu fundacyjnego utworzono 11 katedr (8 prawniczych, 2 medyczne i 1 sztuk wyzwolonych). Kontrolę nad uczelnią sprawował kanclerz państwa.Śmierć króla w 1370 r. i brak zainteresowania Akademią ze strony jego następcy Ludwika Węgierskiego spowodowało, że uczelnia zaniechała swojej działalności. Utworzenie nowego wydziału Akademii Krakowskiej, 9 IV 1420. Nauczanie wznowiono w 1400 r. dzięki finansowemu wsparciu królowej Jadwigi, która w testamencie zapisała krakowskiej akademii swój majątek osobisty. Uczelnia cieszyła się dużą popularnością wśród mieszczaństwa krakowskiego i śląskiego; coraz liczniej do Akademii wstępowała również szlachta. Wybitnymi wychowankami byli m.in.: M. Kopernik, J. Kochanowski.

1.        Proszę opisać wpływ reformacji na przemiany szkolnictwa (szkoły luterańskie, kalwińskie i inne innowiercze).

Szkoły luterańskie
Szkoły Luterańskie działały głównie na Pomorzu i w Wielkopolsce. Do najstarszych należało Gimnazjum w Elblągu, założone w 1535 r. Największy rozkwit osiągnęło pod koniec XVI w. za rektoratu Michała Myliusa, który podniósł na wysoki poziom naukę języka łacińskiego i greckiego oraz naukę retoryki i dialektyki. Sława szkoły sięgała daleko poza granice Polski. Wśród uczniów obok Polaków uczyli się Niemcy, Węgrzy, Anglicy, Szkoci i Szwedzi. Drugą szkołą było Gimnazjum w Gdańsku, zreformowane w 1558 r. wg wzorów programów Filipa Melanchtona. W początkowym okresie szkoła przepojona była luterańskim duchem religijnym. Otwarła się szerzej, także na inne wyznania, dopiero w 1580 r., kiedy ówczesny rektor Jakub Fabricius dodał do 4 klas jeszcze 2 nowe o charakterze akademickim obejmujące naukę matematyki, filozofii, prawa, historii, medycyny i teologii. Wprowadzono także naukę języka polskiego (w formie lektoratu). Dzięki tym katedrom Gimnazjum w krótkim czasie zyskało wielki rozgłos. Ujemnym skutkiem reformy Fabriciusa było zachowanie nauki teologii (religii) na wszystkich kierunkach kształcenia. Podyktowane to było obawą przed próbami nawróceni przez jezuitów Gdańska na katolicyzm.
Dzięki gimnazjum, w XVII i XVIII wieku, na dość wysokim poziomie stanęła gdańska medycyna, m.in. powstało Collegium Medium, pierwsza na ziemiach polskich organizacja naukowa lekarzy.

Szkoły kalwińskie
Obok szkolnictwa luterańskiego również bardzo dynamicznie rozwijało się szkolnictwo kalwińskie. Pierwszą szkołą kalwińską było Gimnazjum w Pińczowie, utworzone w 1551 r. kosztem Oleśnickich. Na wysoki poziom podniósł je Piotr Statorius, francuz, przysłany do Polski przez kalwinów genewskich. Był wychowankiem szkoły w Lozannie i starał się przeszczepić tu wzory szwajcarskie. W ogłoszonym ?Urządzeniu Gimnazjum Pińczowskiego? ważne miejsce wyznaczył językowi polskiemu, jako pomocniczemu do nauki łaciny i religii. Sam szybko nauczył się języka polskiego i ułożył nawet pierwszą jego ?Gramatykę? dla cudzoziemców (1568) i sam uczestniczył w tłumaczeniu na język polski słynnej ?Biblii Radziwiłłowskiej?, dokonanej przez nauczycieli pińczowskich. Warto dodać, że pierwszy naukowy słownik łacińsko-polski, ułożony został przez tamtejszego nauczyciela Jana Mączyńskiego (1564 r.)
Kalwini posiadali w XVI w. szereg innych szkół. Do najgłośniejszych należały gimnazja w Krakowie, Łańcucie, Bychawie, Kocku, Bełżycach, Chmielniku i Wilnie. Okres ich działalności był krótki. Upadały zwykle ze śmiercią fundatora. Najdłużej utrzymały się: Gimnazjum w Kiejdanach (do 1824 r.) i w Słucku (do 1914 r.).

Szkolnictwo ariańskie
Wyłonione w 1563 r. z kalwińskiego Zboru Małopolskiego radykalne wyznanie braci polskich ? arian, było początkowo pochłonięte całkowicie zjazdami dyskusjami na tematy religijne i społeczne. Gdy jednak ok. 1580 roku zaczęli zabiegać o zdobycie większych wpływów politycznych ? zwrócili się ku pracy oświatowej.
Pierwszą próbę zrealizowania tych zamierzeń podjęła szkoła ariańska w Lenartowie, przekształcona z kalwińskiej w 1588 roku. Jej rektor Wojciech z Kalisza, wykształcony w Gimnazjum Sturma w Strasburgu, nadał jej podobny program i organizację, ale wprowadził wiele własnych innych rozwiązań. Głównym celem nauki szkolnej miała być nie tyle ?mądra i wymowna pobożność?, co próba zaszczepienia wychowankom dobrych i zdrowych obyczajów oraz nauczenie ich pięknego i mądrego przemawiania (retoryki) na tematy społeczne i polityczne. Tak więc, nauka wymowy otrzymać miała treść świecką, a nie religijną. Obok etyki świeckiej w programie szkoły uwzględniono równie ekonomię, która miała uczyć racjonalnego gospodarowania i zarządzania majątkiem. Nad obydwoma tymi przedmiotami dominować miała polityka. Miała ona wyjaśniać zasady życia codziennego i ukazywać różne sposoby zarządzania państwem.
To dostosowanie programu szkoły do postulatów wysuwanych przez szlachtę, stało się główną podstawą jej olbrzymiej popularności. Do Lewartowa ściągać zaczęła młodzież nie tylko z Korony i Litwy, ale także z Rygi i Dorpatu. Niektórzy, aby móc tu się kształcić, porzucali studia nawet w Akademii Krakowskiej. Śmiałą oryginalną zdobyczą szkoły było wprowadzenie nauki retoryki, obok łaciny, języka polskiego i niemieckiego, dbając również o piękno o piękno wypowiedzi i właściwy dobór słów.
Szkoła Lenartowska upadła w 1597 roku wraz ze śmiercią swojego opiekuna Mikołaja Kazimirowskiego, ciesząc się do końca wielką popularnością, tak wśród młodzieży różnowierczej, jak i katolickiej. W 1658 roku Arianie zostali wygnani zostali z Polski.

2.        Proszę opisać zasady działania szkoły antycznej.

RZYM

Już w III w. wzmaga się dążenie wyższych stanów (arystokracji rodowej i finansowej) do zapewnienia swoim dzieciom wykształcenia odpowiadającego ich ambicjom, wspomagającego umiejętności przewodzenia w życiu publicznym i państwowym.
Pragną , by ich dzieci odróżniały się od ogółu obywateli nie tylko zamożnością , ubiorem i
klejnotami, ale także poziomem umysłowym: znajomością języka greckiego i jego literatury
oraz znajomością dialektyki i retoryki.
Dla ich potrzeb greccy nauczyciele zaczęli zakładać płatne szkoły średnie na wzór hellenistczny (wg wskazań Isokratesa).
Uczono w nich: gramatyki greckiej , retoryki, literatury greckiej. Pod koniec okresu republiki ukształtował się ich program, który obejmował siedem sztuk wyzwolonych czyli:
- trivium - gramatykę , retorykę i dialektykę oraz
- quadrivium- arytmetykę , geometrię , astronomię i muzykę
Największy zapał wśród młodzieży budziła retoryka, torująca drogę do kariery
politycznej i adwokackiej.
Teraz rodzi się nowy ideał dobrego mówcy, który jest jednocześnie nosicielem cnót moralnych i obywatelskich; jest on synonimem wszechstronnej wiedzy i głębokiej mądrości.

Pod wpływem konserwatywnych kół arystokracji pragnących zahamować proces hellenizacji Rzymu zaczęło się doskonalenie łaciny, sprzyjanie rozwojowi rodzimej literatury (Cyceron, Horacy, Liwiusz, Owidiusz, Pliniusz, Seneka, Tacyt, Wergiliusz itd.).
Doprowadziło to do powstania szkół retorycznych z językiem łacińskim.
Edukacja i wychowanie w okresie cesarstwa (od 31 pne do 476 ne)
Szkoły elementarne przeniosły się na przedmieścia. Ich liczba stale rosła. Umiejętność
czytania i pisania była bardzo użyteczna. Potrzebna była także w służbie wojskowej.
Mimo to ich nauczyciele nadal mieli bardzo niski status społeczny.
Szkoły średnie, dostępne dla warstw zamożnych, cieszyły się natomiast wielkim
poważaniem, a ich nauczyciele ogólnym uznaniem i szacunkiem.
Do programu nauczania w tych szkołach wprowadzono literaturę łacińską , a poezję
uważano za podstawę wykształcenia średniego i najlepsze przygotowanie do nauki
retoryki.
Teraz zaczynaj powstawać samodzielne szkoły retoryczne (o charakterze zawodowym)
Z nich z kolei wyrastają wyższe szkoły prawnicze, które kształciły biegłych adwokatów,
a nade wszystko dobrych kandydatów do służby urzędniczej.
Studia w szkołach retorycznych rozpoczynały się od opracowywania krótkich wystąpień o charakterze publicznym, na tematy moralne i prawne. W dalszej fazie studiów przystępowano do szczegółowej lektury utworów literackich, głównie poetów greckich i
łacińskich, co sprzyjało pogłębianiu wiedzy ogólnej.
Wnikliwe studia nad literaturą były doskonałą okazją do opanowania przykładów pięknych zwrotów, wyrażeń , metafor. Studia literackie były bardzo użyteczne przy układaniu oryginalnych przemówień na różne tematy.
Zaczynano od mów doradczych, zawierających rozważania - jak należy postąpić w
trudnych sytuacjach politycznych, społecznych, moralnych itd. (gromadzenie i prezentowanie argumentów za i przeciw ). Przechodzono następnie do mów sądowych
oskarżycielskich i obrończych.
Kończono edukację na układaniu różnego typu mów pochwalnych, wysławiających zwykle przesadnie - osoby, albo wydarzenia.
Dyskutowano także na tematy formalne. Ustalano np. jak powinien wygląda wstęp do przemówienia, jak powinno się przedstawiać główny cel wystąpienia itp.
Długość czasu studiów zależała od zdolności ucznia i od umiejętności nauczyciela,
którymi byli często wytrawni adwokaci. Najczęciej trwały około 3 lat i kończyły się ok. 19-
20 roku życia.
Rodzi się nowy ideał wychowawczy. Miejsce dobrego rolnika, obywatela i żołnierza
zajmuje odpowiednio wykształcony urzędnik państwowy: znający biegle łacinę i grekę,
posiadający umiejętność pięknego wypowiadania swoich myśli, znający dobrze prawo i
historię państwa, a także wszystkie bieżące problemy życia publicznego, odznaczający się głęboką kulturą i osobistym wdziękiem, znajomością ludzkiej natury, zdrowym rozsądkiem i dobrą pamięcią , zamiłowaniem do spraw praktycznych, a przede wszystkim określonymi zaletami moralnymi.
To wszystko powodowało, że stosunek cesarzy rzymskich do oświaty, a zwłaszcza
do szkół średnich ogólnych i retorycznych był na ogół bardzo pozytywny.
W całym cesarstwie powstał system szkolnictwa średniego o charakterze instytucji publicznych.
GRECJA

WYCHOWANIE W ATENACH
Ateńczycy, należeli do szczepu jońskiego; przodowali w życiu kulturalnym Hellady.
Odznaczali się nie tylko wielką ruchliwością ekonomiczną i polityczną , ale także talentem i zainteresowaniami umysłowymi oraz niezwykłą wprost aktywnością w życiu kulturalnym i artystycznym.
Obywateli ateńskich nie dzieliły zbyt głębokie różnice stanowe. Ubożsi – ograniczali wychowanie swoich dzieci do wykształcenia elementarnego, a zamożniejsi - zabiegali o zdobycie jak najszerszej wiedzy, by
aktywnie uczestniczyć we wszystkich formach życia społecznego swego państwa. Utarło się nawet przysłowie, że w Atenach, kto nie umie czytać i pływać , tego nie można uważać za człowieka.
Ustrój Aten ustalił Solon (ok. 640-560), wybitny mąż stanu i poeta. Jako pierwszy archont, po wygraniu wojny z Megar w 594 r. pne., przeprowadził ważne reformy społeczno-polityczne, które doprowadziły do osłabienia roli arystokratycznych rodów.
Stworzył radę czterystu , wybieraną z przedstawicieli każdego plemienia, spośród trzech
(lub pięciu) pierwszych klas wolnych obywateli; ustanowił sądy przysięgłych oraz rozszerzył kompetencje ogólnego zgromadzenia (eklezja), co stworzyło podstawę dla stworzenia demokratycznego ustroju państwa.
Rozkwit Aten nastąpił za czasów Peryklesa (ok.500-429), wybitnego wodza i polityka, który określano złotym wiekiem.
Wychowanie, w przeciwieństwie do Sparty, nacechowane było łagodnością . Dzieci do 7 roku życia wychowywane były pod troskliwą opieką matki, nianiek i piastunek. Ojciec zajmował się głównie życiem publicznym i towarzyskim.
Od 7 roku życia chłopiec szedł do szkoły, która była własnością nauczyciela.
Szczególną opiekę nad jego wychowaniem roztaczał pedagog, (pais = prowadz , ago = chłopiec), wybrany przez ojca zaufany niewolnik. Jego obowiązkiem było prowadzenie chłopca do szkoły, jak również kształcenie jego obyczajów (przy stole, na ulicy), w razie potrzeby miał prawo karania go, używając rózgi.
Pierwsze 7 lat wypełniało tzw. wykształcenie muzyczne, a ściślej kształcenie elementarne, poetyckie i właściwe wychowanie muzyczne. Nauczycielami byli zwykle dwaj nauczyciele: gramatysta i lutnista.
Nauczanie było mechaniczne, oparte wyłącznie na metodzie pamięciowej, wspomaganej rózgą . Samodzielnego myślenia nie uczono. Przykrości towarzyszące nauce podnosiły w oczach wychowanków jej wartość . Mówiono: Kto nie brał kijów, nie otrzymał wychowania.
Nauczyciel był licho płatny. Czynności tej podejmował się więc tylko ten, kto był do tego zmuszony. Poza tym, nauczanie za pieniądze uchodziło za czynność pogardliwą .
Program szkolny obejmował : naukę czytania (stosowano ruchomy alfabet oraz elementarz) oraz lekturę odpowiednio dobranych utworów poetyckich. Elementarzem była długa (czasem nawet 3 metrowa) wstęga papirusu, składająca się z kilkunastu powiązanych ze sobą płatów liści (kollemat). Był on zwykle własnością nauczyciela.
Do nauki pisania służyły drewniane tabliczki, powleczone woskiem; używano też tabliczek z kamienia łupkowego, albo ceramicznych skorupek (ostrak). Rzadko używano zeszytów z drogiego papirusu. Na tabliczkach pokrytych woskiem pisano rylcem, a na ostrakach i papirusie piórem trzcinowym i atramentem.
Z rachunków starano się opanować biegle cztery działania i tabliczkę mnożenia.
Około 10 roku życia chłopiec przechodził do lektury poetów. Uczył się deklamacji.
Najbardziej ceniono te wiersze, które zawierały sentencje moralne (poetę traktowano jako piastuna bożej mądrości ). Najchętniej korzystano z liryk Folicydesa i Solona, z poematów Hezjoda, ale za prawdziwego wychowawcę narodowego uważano Homera. Z jego utworów uczono nie tylko pięknej wymowy i bogatego słownictwa, ale także miłości do ojczyzny i tradycji narodowej.
Równocześnie z nauką czytania poezji lutnista zaczynał kształcenie chłopca w muzyce, uczył gry (akompaniamentu) na 7-strunnej lutni. Sądzono, że muzyka przyczynia się do budzenia szlachetnych uczuć , łagodzi namiętności i daje możliwość przyjemnego i estetycznego wytchnienia.
Około 14 roku życia ster kształcenia przechodził w ręce pedotriby, nauczyciela gimnastyki. Odtąd, nie rozstając się z poezją i lutnią , chłopiec coraz więcej czasu spędzał na ćwiczeniach gimnastycznych,
w palestrze (na boisku), odda jąc się różnym grom i zabawom ruchowym: zabawie w obręcz, grze w piłkę.
Od ok. 18 roku życia, przez dwa lata każdy Ateńczyk odbywał efebię , nadzorowaną przez urzędnika państwowego - sofronistę . Teraz ćwiczenia odbywały się w specjalnych obiektach, tzw. gimnazjach będących własnością nauczyciela - gimnazjarchy, albo miasta.
Ponieważ ćwiczenia tam uprawiane miały charakter wojskowy, przy ich układaniu uczestniczyli zwykle wojskowi dowódcy.
Pierwszy rok - upływał skoszarowanym w Pireusie efebom, na wojskowej musztrze, na wprawianiu się we władaniu bronią ( łukiem, dzidą i dyskiem) i na pełnieniu honorowych straży w czasie państwowych uroczystości.
Drugi rok - polegał na uczeniu się życia obozowego, na ćwiczeniu się w służbie polowej, na marszach, na strażowaniu przygranicznych warowni i spełnianiu czynności „milicjantów”.
Przeszedłszy efebię , młody Ateńczyk zostawał obywatelem i odtąd swe siły fizyczne i duchowe miał oddawać na usługi swej ojczyźnie.
Po klęsce Aten pod Cheroneą (338), ścisłą pieczę nad efebią przejęło państwo, a po upadku Macedonii, efebia stała się po prostu płatną wyższą szkołą wychowania fizycznego.