Organizacja i taktyka ochrony obiektów Cz.I System bezpieczeństwa obiektu.pdf

i n t e g r a c j a o c h r o n y f i z y c z n e j i t e c h n i c z n e j

Organizacja i taktyka ochrony obiektów

Cz. I. System bezpieczeństwa

obiektu

EDMUND BASAŁYGA

rzyjmując za oczywistą potrzebę integracji ochrony

fizycznej i zabezpieczenia technicznego, proponuję

Czytelnikom blok tematyczny dotyczący organizacji

działalności ochronnej oraz ochrony fizycznej

w obiektach. Zagadnienia te będą przedstawiane pod

kątem ich przydatności dla pracowników zabezpie-

czenia technicznego, szczególnie projektantów i kon-

serwatorów systemów.

Blok ten, opatrzony ogólnym tytułem „Organizacja i

taktyka ochrony obiektów”, będzie zawierać, w różnej

konfiguracji, wybraną problematykę pozatechnicznej

działalności ochronnej w obiektach:

l problemy ogólne l ochrona fizyczna obiektu l zespo-

ły ochronno-interwencyjne l ochrona obiektów w sys-

temie monitoringu l praktyka systemowej (fizyczno-

-technicznej) ochrony obiektów.

Materiały bloku odzwierciedlające poglądy autora,

zgodne oczywiście z obowiązującym prawem, są

oparte na doświadczeniach własnych i innych,

z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań spo-

łecznych. Autor jest daleki od proponowania rozwią-

zań „najlepszych” czy „prawidłowych”, wyrażając

opinię, że takich po prostu nie ma! Jest to tylko okre-

ślone stanowisko w sprawie kompleksowej obsługi

ochronnej obiektów i nic więcej.

Proponowana tematyka może stanowić dla pracow-

ników zabezpieczenia technicznego pomoc w pogłę-

bianiu lub poznawaniu problematyki pozatechnicz-

nej, przydatnej lub niezbędnej w pracy zawodowej.

W miarę potrzeb może być korygowana oraz rozsze-

rzana o materiały innych autorów, do czego gorąco

zachęcam zwłaszcza osoby z doświadczeniem obiek-

towym.

Dla większej przejrzystości tematy cyklu będą przed-

stawiane w formie określonych uogólnień, natomiast

prezentowane rozwiązania należy traktować jako

wariantowe, być może czasem dyskusyjne?!

Dyskutujmy więc! Założeniem cyklu jest bowiem

przekonanie Czytelnika do uwzględniania pozatech-

nicznych aspektów ochrony obiektów!

Zachęcam do zabierania głosu w określonych kwe-

stiach. Pogłębi to rozważaną tematykę i wzbogaci jej

treści, a o to właśnie chodzi i Redakcji, i Czytelnikom

chyba też!

Działalność ochronna to pojęcie pojemne funkcjo-

nalnie, ale umownie można wyróżnić w niej kilka

głównych usług (rys. 1):

Rys. 1

Jak widać na rysunku, a potwierdza to praktyka, żad-

na sfera usług ochronnych nie występuje całkowicie

„autonomicznie”, w czystej postaci. Zawsze ma miej-

sce swoista symbioza z elementami innych usług,

natomiast ochrona informacji i danych osobowych

występuje zawsze, o czym czasami zapominają orga-

nizatorzy i wykonawcy zadań ochronnych!

Ochrona mienia, przy bezsprzecznej podmiotowo-

ści człowieka, jest podstawowym rodzajem działal-

ności ochronnej, natomiast obiekt jest dominują-

cym elementem całej działalności ochronnej. Obiekt

najczęściej jest podmiotem ochrony, w jego grani-

cach może być ponadto realizowana ochrona innych

podmiotów – człowieka, informacji, mienia lub im-

prezy. Ochrona obiektu może być realizowana

w różnych, ustawowo określonych formach – ochro-

ny fizycznej, zabezpieczenia technicznego albo też

systemowo (!) w obu tych formach.

Bez względu na stosowaną formę, skuteczność

ochrony obiektu warunkowana jest głównie pozio-

mem organizacji działań ochronnych. Poziom ów za-

pewnia zaś tylko systemowe zastosowanie całości

środków użytych w obiekcie, określane jako

system bezpieczeństwa obiektu

Pojęcie to funkcjonuje już od pewnego czasu

w branży ochrony, jest jednak różnie interpretowa-

ne, na różny zresztą użytek, niejednokrotnie na po-

graniczu kłamstwa marketingowego.

Dla jasności proponuję, na podstawie materiałów

źródłowych, jednoznacznie określić dwa pojęcia:

nr 6, LISTOPAD – GRUDZIEŃ 2007

SYSTEM (gr. systema – rzecz złożona) – zbiór elementów, two-

rzących uporządkowaną logicznie całość.

System spełnia trzy warunki:

– elementy są powiązane ze sobą funkcjonalnie,

– elementy oddziałują wzajemnie na siebie,

– zmiana zachowania elementu zmienia funkcjonowanie

systemu.

BEZPIECZEŃSTWO – stan gwarantujący, że system pozo-

stanie nienaruszony.

Tak więc warunkami istnienia „systemu bezpieczeństwa”

jest:

– kilka elementów składowych, logiczne uporządkowanych

względem siebie

– wzajemne powiązanie i oddziaływanie elementów na siebie

Finalnym efektem spełnienia powyższych warunków powi-

nien być stan nienaruszalności systemu.

Poglądy na temat elementów składowych systemu bezpie-

czeństwa są w środowisku ochrony nieco zróżnicowane, cho-

ciaż w zasadzie obejmują te same składowe, a różnice sprowa-

dzają się tylko do nazewnictwa.

Na podstawie powyższego, w odniesieniu do ochrony

obiektów można przyjąć definicję:

l Unormowania formalnoprawne, obejmujące specjali-

styczne i wewnętrzne przepisy, normy i ustalenia regulujące

całokształt działalności i funkcjonowania obiektu. Więk-

szość z nich już istnieje i obowiązuje, część należy stworzyć.

Unormowania specjalistyczne przyjmuje się bezwzględnie,

ponieważ najczęściej mają charakter obligatoryjny, a mo-

gą dotyczyć takich problemów, jak:

– wymogi budowlane, przeciwpożarowe, energetyczne, sa-

nitarne, ochrony środowiska,

– zasady przechowywania, użycia i transportu środków nie-

bezpiecznych (toksycznych, promieniotwórczych, wybu-

chowych, łatwopalnych itd.),

– zasady postępowania z urządzeniami niebezpiecznymi

(elektrycznymi, gazowymi, ciśnieniowymi, promienio-

twórczymi, wysokościowymi itd.),

– stosowanie norm specjalistycznych, w tym dotyczących

środków i systemów zabezpieczenia technicznego itd.,

– prace w obiektach chronionych statusem specjalnym

(muzea, zabytki, pomniki przyrody itd.) itp.

Unormowania wewnętrzne o charakterze ogólnym mogą

podlegać określonym modyfikacjom na potrzeby systemu

bezpieczeństwa obiektu, jednakże na podstawie decyzji ad-

ministratora obiektu. Zalicza się do nich m.in.:

– statut,

– regulamin wewnętrzny obiektu (instytucji, firmy),

– przepisy porządkowe i organizacyjne itd.

Unormowania wewnętrzne muszą być uwzględniane w toku

przygotowania i realizacji działań ochronnych, zgodnie

z obowiązującym w obiekcie stanem prawnym, nie mogą za-

kłócać funkcjonowania obiektu, a jeśli już, to tylko w nie-

zbędnym zakresie i przy akceptacji administratora obiektu.

Na potrzeby systemu bezpieczeństwa mogą być korygowane

już istniejące lub tworzone unormowania, uzgadniane z admi-

nistratorem, np.:

– organizacja funkcjonowania obiektu pod kątem bezpie-

czeństwa (regulaminy, plany, instrukcje, procedury, za-

kresy obowiązków itd.),

– kompetencje, zadania i zakres odpowiedzialności okre-

ślonych osób funkcyjnych i działów w zakresie bezpie-

czeństwa.

Powyższe unormowania formalnoprawne stanowią podsta-

wę do działań organizacyjnych w zakresie systemu bezpie-

czeństwa. Bez nich nie można realizować praktycznych za-

biegów organizacyjnych.

l działania logistyczne (planistyczno-organizatorskie),

czyli uzgodnienie i wcielenie w życie trybu funkcjonowania

obiektu i zachowań ludzi w zakresie bezpieczeństwa, a tak-

że ich bieżącą korektę. W ramach tych działań, na podstawie

analizy zagrożeń, unormowań prawnych i wymogów funk-

cjonalnych obiektu, określa się koncepcję systemu bezpie-

czeństwa oraz opracowuje jego dokumentację.

Podstawowym dokumentem systemu bezpieczeństwa jest

Plan ochrony z załącznikami. Praktyka dowodzi, że powi-

nien on być w każdym chronionym obiekcie, bez względu

na jego status! Plan ochrony obowiązkowo powinien zawie-

rać dokumenty zabezpieczenia technicznego obiektu, w za-

kresie i formie potrzebnej dla użytkowników. Dokumenty

te muszą być dostosowane do poziomu i możliwości użyt-

kowników. Jeśli trzeba, to powinny być „proste jak budowa

cepa”. Niestety, często w praktyce podrzuca się użytkowni-

kom dokumenty projektowe albo instrukcję, często obcoję-

System bezpieczeństwa obiektu

Całość działań, sił i środków, użytych według jednolitej

koncepcji, dla zapewnienia stanu nienaruszalności obiektu.

Uściślając, powyższa definicja określa trzy elementy obiek-

towego systemu bezpieczeństwa:

– zabiegi organizacyjne (organizacja)

– zabezpieczenia techniczne (technika)

– działania ludzi (człowiek)

Podstawą użycia powyższych elementów muszą być ogólnie

obowiązujące unormowania prawne!

Rys. 2

Należy pamiętać, że zgodnie z definicją wszystkie trzy ele-

menty muszą być użyte systemowo i według jednolitej, spój-

nej wewnętrznie koncepcji! Dopiero spełnienie tego warun-

ku tworzy system bezpieczeństwa obiektu!

Poszczególne elementy systemu bezpieczeństwa w każdym

obiekcie są zróżnicowane, stosownie do jego charakteru oraz

potrzeb i wymogów administratora, ale można określić ich

podstawowe składniki.

w Zabiegi organizacyjne to podstawowy, najbardziej rozbu-

dowany i najważniejszy element systemu bezpieczeństwa

obiektu. Obejmują trzy główne grupy problemowe:

nr 6, LISTOPAD – GRUDZIEŃ 2007

i n t e g r a c j a o c h r o n y

– okresowe analizy funkcjonowania systemu bezpieczeń-

stwa i jego efektywności oraz dokonywanie niezbędnych

korekt itd.

Zabiegi organizacyjne są niezmiernie ważnym elementem

systemu bezpieczeństwa, wiążącym ten system w jedną

spójną całość. Są realizowane nieprzerwanie już od mo-

mentu dokonania wiążących uzgodnień ze zleceniodawcą,

oczywiście z różnym natężeniem i w różnym zakresie.

W praktyce one właśnie decydują o jakości systemu bezpie-

czeństwa i efektach jego funkcjonowania!

Jeśli w pełni realizuje się wszystkie ustalenia organizacyjno-

funkcjonalne, to można przyjąć, że obiekt jest bezpieczny

na poziomie zadowalającym!

Zabezpieczenia techniczne stanowią kolejny element syste-

mu bezpieczeństwa obiektu i obejmują wszystkie środki

techniczne użyte systemowo dla bezpieczeństwa obiektu.

Środki te ustawowo * dzielą się na 2 grupy:

• środki mechaniczne • środki elektroniczne.

W branży przyjmuje się jeszcze trzecią grupę – środki bu-

dowlane, w praktyce także pełniące funkcje ochronne.

Powyższy podział ustawowy jest pewnym uproszczeniem,

ponieważ następuje coraz większa symbioza mechaniki

i elektroniki w zakresie zabezpieczeń, ale jeszcze ustawo-

wo obowiązuje. Szczegółowe rozważania pozostawiam

jednakże specjalistom w tej dziedzinie, sygnalizując tylko

problem w kontekście rozpatrywanego systemu bezpie-

czeństwa obiektu.

Działania ludzi to element bardzo złożony, ponieważ obej-

muje nie tylko „ochroniarzy”, jak często błędnie się przyj-

muje, lecz i inne osoby lub grupy osób. Cóż więc należy ro-

zumieć pod hasłowym pojęciem „ludzie”? – nic innego, jak

wszystkie osoby, związane w jakikolwiek sposób z proble-

mami bezpieczeństwa w obiekcie.

A w praktyce można je podzielić na trzy grupy:

Grupa pierwsza – osoby związane bezpośrednio z ochro-

ną i zabezpieczeniem obiektu:

– pracownicy ochrony fizycznej,

– załogi ochronno-interwencyjne,

– konserwatorzy środków zabezpieczenia technicznego,

– obsługi punktów dyspozytorskich w systemie monitorin-

gu (w obiekcie i poza nim!),

– konwojenci i inkasenci,

– dozór niekwalifikowany – dozorcy, portierzy, obsługa par-

kingowa itp.

Pracownicy ci uczestniczą w realizacji zadań ochronnych

bezpośrednio, doraźnie (w miarę potrzeb) lub okresowo.

Zakres zadań i stopień zaangażowania poszczególnych spe-

cjalistów są dość zróżnicowane.

Znaczącą rolę w systemie bezpieczeństwa obiektu spełniają,

a przynajmniej powinni, pracownicy ochrony fizycznej. Ich

zakres zadań ochronnych zawiera często obsługę technicz-

nych środków zabezpieczenia, np. elementy systemu alar-

mowego, kontroli ruchu czy dozoru wizyjnego. Nie jest to

oczywiście pełna obsługa techniczna czy serwisowa, lecz

eksploatacyjna. Ale i do tej funkcji powinni zostać rzetelnie

przygotowani przez kompetentnych specjalistów! Przy bar-

dziej wyrafinowanych środkach i systemach technicznych

pracownicy ochrony muszą spełniać wyższe kryteria przygo-

towania do ich obsługi. To również rola pracowników za-

bezpieczenia technicznego, w ich zresztą interesie, aby po-

ziom ogólny tych osób był naprawdę wyższy i umożliwiał ich

zyczne i problem z głowy. Pracownicy ochrony, tym bardziej

personel obiektu mający te środki obsługiwać, nie rozu-

mieją tych dokumentów, a instrukcje zamontowanego

sprzętu są dla nich absolutnie niestrawne.

Zarówno koncepcja, jak i dokumentacja powinny być

uzgodnione z administratorem obiektu. Bez tego nie należy

podejmować żadnych działań organizatorskich, nie mówiąc

już o realizacji zadań ochronnych.

Zakres działań planistyczno-organizatorskich jest uzależnio-

ny od charakteru obiektu i planowanych zadań ochronnych.

Nie sposób wymienić wszystkich, jako że wynikają one

z ww. uwarunkowań, ale przykładowo mogą to być:

– charakterystyka zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych,

– określenie priorytetów i celów systemowych działań

ochronnych,

– określenie stref funkcjonalnych w obiekcie i zasady dostępu

do nich,

– rozmieszczenie ludzi i mienia,

– zasady organizacji ruchu ludzi, pojazdów, mienia i informacji

oraz tryb kontroli tego ruchu,

– system i procedury ewakuacji ludzi i mienia wraz z oznako-

waniem i powiadamianiem,

– zasady działania osób z zewnątrz (podwykonawcy, zaopatrze-

nie, obsługa socjalna, serwisy, kooperacja itd.),

– zabezpieczenie dokumentów, nośników informacji, łączno-

ści i ważnych elementów technicznych,

– wyposażenie i zasady wykorzystania środków ochrony

ppoż. i sanitarnych,

– techniczne środki zabezpieczenia oraz zasady i sposób ich

wykorzystania przez personel i ochronę fizyczną,

– problematyka ochrony fizycznej,

– zasady współdziałania (ochrona fizyczna, personel, siły

zewnętrzne),

– zasady i procedury postępowania ochrony oraz personelu

obiektu w różnych sytuacjach,

– informowanie i doskonalenie w zakresie bezpieczeństwa

(ogłoszenia, instruktaże, szkolenia zwarte, symulacje,

ćwiczenia itd.),

– kontrola funkcjonowania oraz korekta systemu bezpie-

czeństwa w obiekcie itp., itd.

Tryb i sposób realizacji działań planistyczno-organizatorskich

zależy w dużej mierze od uzgodnień z administratorem

obiektu oraz możliwości, fachowości i chęci organizatora

systemu.

l praktyczne działania uczestników systemu bezpie-

czeństwa dotyczą i organizatora systemu, i jego uczestni-

ków, a obejmują całokształt czynności realizowanych po

uruchomieniu systemu. Zalicza się do nich m.in.:

– kierowanie funkcjonowaniem systemu bezpieczeństwa

i nadzór nad ich wykonawstwem,

– planowe i doraźne doskonalenie czynności i działań

w określonych sytuacjach związanych z bezpieczeństwem,

– planowe i doraźne kontrole elementów systemu bezpie-

czeństwa,

– nieplanowe, prewencyjne korekty elementów systemu

bezpieczeństwa w celu uniknięcia rutyny oraz utrudnienia

rozpoznania i naruszenia systemu,

nr 6, LISTOPAD – GRUDZIEŃ 2007

właściwe przygotowanie! Tak więc znów ma miejsce okre-

ślona systemowa integracja techniki z ochroną fizyczną, nie

ostatnia zresztą!

Działania ochrony fizycznej obiektu często wspierają załogi

ochronno-interwencyjne, czy to na wezwanie z obiektu, czy

też działające w systemie monitorowania. Ich kontakt ze

środkami zabezpieczenia technicznego jest najczęściej ogra-

niczony tylko do kontroli stanu określonej grupy dostęp-

nych im środków technicznych. Najczęściej wg prostych

kryteriów – działa/nie działa, uszkodzony/nieuszkodzony

itp. Mimo wszystko wymusza to jednak określony poziom

znajomości tych środków i oceny ich stanu.

Obsługa centrum monitorowania natomiast to swoista ary-

stokracja ochrony fizycznej i, co gorsza, część z nich na-

prawdę w to wierzy! Operatorzy centrów powinni być pod

szczególną opieką i nadzorem specjalistycznym pracowni-

ków zabezpieczenia technicznego średniego i wyższego

szczebla! Od operatorów bowiem zależą efekty pracy pozo-

stałych osób zaangażowanych w bezpieczeństwo obiektów

podłączonych do centrum. A wiadomo, że może ich być bar-

dzo dużo, a centrum może jeszcze dodatkowo „obsługiwać”

również konwoje.

Podstawą działania centrum są środki i systemy będące do-

meną pionu zabezpieczeń technicznych, stąd odpowiedzial-

ność pracowników tego pionu za poziom techniki w cen-

trum i fachowość jego obsługi. Jeśli zostawi się obsługę cen-

trum samym sobie, nie powinny nikogo dziwić amatorszczy-

zna i błędy obsługi oraz podwyższona awaryjność techniki.

Jest to kolejna sfera koniecznej integracji wszystkich ele-

mentów systemu bezpieczeństwa obiektu. Wszystkich, po-

nieważ współdziałanie elementu technicznego i ochrony fi-

zycznej w centrum monitorowania trzeba zorganizować (za-

planować, wdrożyć, kontrolować i korygować!).

Konserwatorzy środków zabezpieczenia uczestniczą w sys-

temie marginalnie, dokonując okresowych kontroli ich

sprawności i usuwając ewentualne usterki. Co nie znaczy, że

nie powinni przy każdym pobycie w obiekcie proceduralnie

udzielić instruktażu ochronie fizycznej w zakresie obsługi-

wanej przez nich techniki zabezpieczeń oraz wysłuchać ich

uwag, pytań, a nawet narzekań! Przecież dla konserwatora

to ważne informacje o praktycznym funkcjonowaniu za-

montowanych środków i pewnego rodzaju własne doskona-

lenie. Żeby się tylko chciało!

Również konwojenci i inkasenci marginalnie wykorzystują

środki technicznego zabezpieczenia. Mimo to przy wprowa-

dzaniu nowych środków i dla początkujących konwojentów

bezwzględnie należy zapewnić współdziałanie z pionem

technicznym, zarówno dla działań wdrożeniowych, jak i in-

struktaży technicznych. Nie wspominam o przeglądach

sprzętu oraz jego konserwacji i naprawach lub wymianie.

Grupa druga – siły specjalistyczne działające w systemie

bezpieczeństwa obiektu wg potrzeb:

– policja,

– straż miejska,

– państwowa straż pożarna,

– wszelkie służby pomocy medycznej,

– służby doraźnej pomocy specjalistycznej (gazowej, wodo-

ciągowej, energetycznej itp.),

– inne siły specjalistyczne wg potrzeb.

Siły specjalistyczne uczestniczą w systemie bezpieczeństwa

tylko interwencyjnie, w przypadku zagrożeń, lub prewencyj-

nie, w formie kontroli specjalistycznych (głównie policja

i PSP). Muszą być uwzględniane w tworzonym systemie bez-

pieczeństwa, m.in. poprzez udokumentowane uzgodnienia

zagrożeń, specjalistycznych zasad działania obiektu, współ-

działania, procedur działania w różnych sytuacjach, kontak-

tów i łączności itd. Mimo wielu unormowań prawnych

w praktyce zapomina się o tym. Winę za to ponoszą formal-

nie administratorzy obiektów, ale praktycznie jest to także

„działka” specjalistów ochrony osób i mienia. Im za to płacą!

Grupa trzecia – inni współuczestnicy systemu bezpie-

czeństwa:

– personel obiektu,

– pracownicy zabezpieczający funkcjonowanie obiektu,

– osoby współpracujące z obiektem doraźnie lub okresowo

(zaopatrzenie, serwis, usługi socjalne itd.).

Ta grupa osób uczestniczy w systemie bezpieczeństwa

w zakresie działań (zachowań) prewencyjnych i ratunkowo-

ewakuacyjnych. Często jednak pracownicy obiektu korzy-

stają z techniki zabezpieczeń, a nawet obsługują ją. Sami się

tego nie nauczą! Znów powstaje konieczność systemowego

przygotowania personelu do tych prostych, ale bardzo waż-

nych czynności.

Nie jest to łatwe zadanie, znając stosunek pracowników

obiektów do środków zabezpieczenia, nawet w bankach

czy obiektach podlegających obowiązkowej ochronie.

Opór jest jeszcze większy w przypadku funkcjonowania

w obiekcie ochrony fizycznej, mającej załatwiać wszystkie

problemy związane z bezpieczeństwem. Tylko wspólne

działania „fizycznych” i „techników” może skutecznie prze-

łamać ten opór i uzmysłowić personelowi potrzeby obiek-

towego bezpieczeństwa i jego w nim udział. Tak więc pro-

jektant czy konserwator muszą wejść w rolę pedagoga, i to

pedagoga „osób specjalnej troski”. Nie jest to proste, dlate-

go ucieka się od tego – często tracą na tym i chroniony

obiekt, i firma ochrony, i sam „techniczny” zmuszony do

ponadplanowych, irytujących wizyt w obiekcie.

Znów dopadła nas więc konieczność współdziałania dwóch

podstawowych pionów w ramach systemu bezpieczeństwa

obiektu, z korzyścią dla wszystkich uczestników tego systemu.

Skrótowo zarysowany problem systemu bezpieczeństwa sta-

nowi podstawę do wyeksponowania znaczącej roli pracow-

ników zabezpieczenia technicznego w jego tworzeniu,

wdrażaniu i utrzymywaniu na określonym poziomie. Ich ro-

la bowiem absolutnie nie może kończyć się na przekazaniu

„za podpisem” określonych środków czy systemów, jak to

często jest w praktyce (tak, tak Szanowni Czytelnicy!).

Projektant i konserwator środków zabezpieczenia techniczne-

go powinni być stałym partnerem organizatora systemu bez-

pieczeństwa lub zarządzającego nim i nawet ambicjonalnie

czuć się odpowiedzialnym za to, co zaprojektował lub konser-

wuje. Chyba że się za to wstydzą, a to już inny problem! Ale

powyższe rozważania kieruję tylko do osób szanujących swą

ciekawą pracę i biorących za nią odpowiedzialność!

Może kogoś będą śmieszyć te niemodne dzisiaj słowa, ale to

już problem tych, których one śmieszą.

* Ustawa o ochronie osób i mienia z dnia 22 sierpnia 1997 r.

(tekst jednolity Dz.U. Nr 145/05, poz. 1221)

nr 6, LISTOPAD – GRUDZIEŃ 2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: