Anna Bakota, śr.11:45, dr B. Galas
„Pedagogika społeczna” red. Ewa Marynowicz-Hetka, „Socjologia rodziny” Zbigniew Tyszka
Rodzina
- Środowisko życia większości ludzi
- Integralna część społeczeństwa i jego najmniejsza i podstawowa komórka
- Najważniejsza grupa społ., w której człowiek przychodzi na świat i łączą go z nią wielorakie związki do końca życia
- Stosunki między członkami rodziny prowadzą z reguły do trwałej więzi społ., zespalającej ją w zwartą całość
- Przewaga więzi osobistych
- Dla dzieci podstawowe i naturalne środowisko wychowawcze
- W niej dziecko uczy się po raz pierwszy norm postępowania i jest wdrażane do funkcjonowania w czekających je rolach społecznych
- Grupa: mała i pierwotna, środowisko i system edukacyjny, instytucja socjalizacyjno-wychowawcza i wspólnota emocjonalno-kulturowa
- Środowisko wychowawcze, w którym tkwią potencjalne siły społeczne jako źródło jej rozwoju
- Instytucja wychowania naturalnego, w której wychowuje się przez uczestnictwo w różnych sytuacjach życiowych; są też elementy wychowania zamierzonego, planowego i celowego
- W centrum zainteresowań PS znajduje się pomyślność rodziny, wraz z najbliższym kręgiem społ. i instytucji jej służących (S. Kawula)
- PS bada instytucjonalnie stwierdzone zaburzenia w wydolności wychowawczej rodzin, w celu korekcji ich środowiska
- Pedagog społ. trafia do rodzin za pośrednictwem instytucji pomocy rodzinom
- Cele, do których zmierza życie i działalność rodziny, oraz zadania, które ona pełni, zaspokajając potrzeby jej członków i całego społ. (F. Adamski)
- Podstawowe funkcje: biologiczno-opiekuńcza, kulturalno-towarzyska, ekonomiczna i wychowawcza (S. Kawula)
- Każda rodzina pełni je na różnym poziomie i w różnym zakresie (współczesna rodzina – utrudnienia, a i tak nadal musi je pełnić)
- Opieka – zaspokajanie potrzeb, dóbr materialnych i duchowych
- Główne zainteresowania PS – funkcja opiekuńczo-wychowawcza:
· Sfera materialna i zdrowotna: zapewnienie warunków niezbędnych do rozwoju fizycznego (żywienie, higiena, mieszkanie, wypoczynek)
· Sfera psychiczna i emocjonalna: uczenie kultury wyrażania uczuć, rozumienia innych, współdziałania
· Sfera rozwoju intelektualnego: stwarzanie sytuacji wzbogacających wiedzę, warunki do nauki, rozwijanie zainteresowań, motywacji do nauki
· Sfera dziedzictwa kulturowego: świat wartości, normy współżycia społ., postawy patriotyczne
· Sfera wdrażania do pracy: poczucie odpowiedzialności, działania w zespołach
· Sfera przygotowania do samodzielnego życia w rodzinie i społ.
Rodzina mała
Wyróżnia się kilka stadiów rozwojowych rodziny:
1. Okres narzeczeństwa / okres „chodzenia ze sobą”
- potrzeba posiadania bliskich ludzi
- nacisk społeczny wzoru zakładania rodziny po osiągnięciu dojrzałości
- w niektórych społeczeństwach przekonanie od podniesieniu własnego statusu społecznego poprzez założenie rodziny
- romantyczna miłość
- w tradycyjnym ujęciu – oficjalna umowa, że para zamierza po jakimś czasie wstąpić w związek małżeński; ustalano wysokość posagu i sprawy majątkowe
- zerwanie nie było sprawą prostą – restrykcje obyczajowe, czasem materialne odszkodowanie na rzecz niedoszłej małżonki (za sprawiony zawód i „straty moralne”)
- współcześnie – zredukowana postać (czasem bardziej rozwinięta forma, np. w środowisku chłopów polskich), ustna umowa między partnerami, informacja dla najbliższej rodziny, nieformalne narzeczeństwo (brak instytucjonalnego potwierdzenia)
- wybór partnera: w społ. feudalnych i kapitalistycznych – ważny status społeczny i majątkowy; wybór współmałżonka z wyraźnie niższej sfery był nazywany mezaliansem
- w społ. socjalistycznych motywy wyboru współmałżonka mają charakter bardziej psychologiczno-osobisty
- skromne zabezpieczenie materialne i poziom wykształcenia też są ważne
- psychosocjologowie: dobór na zasadzie podobnych cech, podobieństwo społeczne i kulturalne
- niezgodności kulturowo-osobowościowe, wynikające często z różnic pochodzenia społecznego lub przynależności do różnych środowisk, mogą wywoływać konflikty rodzinne
2. Małżeństwo przeddzietne
- wzajemne dopasowywanie się małżonków
- poznawanie się
- organizacja domu, miejsca zamieszkania
- większość funkcji właściwych pełnej rodzinie
3. Pierwsze dziecko, aż do czasu dorośnięcia dziecka, kiedy ono się usamodzielnia, zamieszkując oddzielnie, lub zakładając własną rodzinę
- do instytucji małżeństwa dołącza się rodzicielstwo
- zmiana organizacji życia, dochodzą obowiązki rodzicielskie
- współcześnie, gdy możemy regulować urodziny, istotną rolę odgrywa potrzeba ojcostwa i macierzyństwa
4. Odchodzenie dzieci z rodziny, aż do ostatniego dziecka
- współcześnie – na tym etapie rzadko są małe dzieci, bo różnica wieku między rodzeństwem nie jest zwykle duża; dziecko dorosłe odchodzi, drugie jest co najmniej w wieku dorastania
- opiekę fizyczną nad dzieckiem rodzice mają już dawno za sobą
- rodzice mają więcej czasu dla siebie, możliwość zacieśniania więzi małżeńskiej
5. Małżeństwo odłączone od dzieci
- koniec odpowiedzialności za dzieci
- poczucie osamotnienia u rodziców, utrata codziennych kontaktów z dziećmi
- podtrzymywanie styczności i więzi emocjonalnej z usamodzielnionymi dziećmi i ich rodzinami; dziadkowie zaspokajają potrzebę kontaktów emocjonalnych, czują się związani z młodym pokoleniem, służąc radą i pomocą
- zapowiedź zbliżającej się starości
- Na charakter rodziny wpływa typ społeczności lokalnej związanej z miejscowością, do której rodzina należy
- Typy miejscowości: wieś, miasteczko, miasto, duże miasto, miejscowości strefy podmiejskiej (Hillery, analizując społeczności lokalne)
1. Wieś
· Klasyczna spójna społ. lok.
· Duża spójność wewnętrzna, ścisły związek między rodzinami
· Rodzina to podstawowa instytucja, społeczność rodzin
· Tradycyjna wieś odizolowana od wpływów ogólnokrajowych bywa zachowawcza, konserwatywna
· Społ. „zamknięta”, w której funkcjonują rodziny „otwarte” – sprawy wewnątrzrodzinne są dostępne innym, mała prywatność
2. Miasteczko (kilkutysięczne)
· Ustabilizowane społecznie
· W Polsce częściowo rolnicze
· Rodzina niewiele odbiegająca od wiejskich wzorów
· Związek między rodzinami – luźniejszy
· Związek z szerszym światem – wyraźniejszy
3. Miasto (powyżej 100 tys.)
· Przeciwieństwo tradycyjnego środowiska wiejskiego
· Znaczne zróżnicowanie zawodowe i klasowo-warstwowe ludności
· Anonimowość
· Kontrola formalna, urzędowa
· Mimo to większy zakres wolności
· „Rzeczowe” kontakty międzyludzkie – załatwianie różnych spraw, kontakty służbowe
· Przewaga grup wtórnych, zorganizowanych (np. personel w pracy), nad pierwotnymi, powstałymi spontanicznie (np. krąg sąsiedzki)
· Dominacja rodziny małej, nieprodukcyjnej, niezależnej od szerszej sieci krewnych
· W „otwartej” społeczności wielkomiejskiej – „zamknięte” rodziny, zajęte swoimi sprawami i intymnością
fikandor