00:00:00:www.napiprojekt.pl - nowa jako�� napis�w.|Napisy zosta�y specjalnie dopasowane do Twojej wersji filmu. 00:00:00:movie info: 640x480 29.969fps 310.0 MB|t�umaczenie - shag 00:00:01:Teraz, na NOVA, 00:00:03:prze�yj ekscytuj�c� podr� do �wiata bardziej obcego ni� fantastyka naukowa, 00:00:08:gdzie graj�c dozwolone jest �amanie niekt�rych regu�, 00:00:12:gdzie nowatorski obraz wszech�wiata, popycha ci� ponad granice twoich najdzikszych wyobra�e�. 00:00:17:Oto �wiat z�o�ony z teorii strun, 00:00:21:opisuj�cych ka�d� si�� i wszelk� materi� od atomu poprzez ziemi�, 00:00:26:do ko�ca galaktyk 00:00:29:- od narodzin czasu do ostatecznej chwili - w jednej teorii, 00:00:35:teorii wszystkiego. 00:00:39:Naszym przewodnikiem po tym nowym, wspania�ym �wiecie jest Brian Greene, 00:00:43:poczytny pisarz i fizyk. 00:00:45:I niewa�ne jak cz�sto tu si� zjawiam, 00:00:47:nie wygl�da na to, bym szybko da� rad� przywykn��. 00:00:51:Czy pomo�e nam u�o�y� najwa�niejsze puzzle nowoczesnej fizyki 00:00:56:gdzie nasze pojmowanie uniwersum jest oparte na 2 grupach praw, 00:01:01:kt�re przecz� sobie nawzajem? 00:01:04:Rozwi�zania tej sprzeczno�ci unika� nawet Einstein, 00:01:08:cho� ostatecznie po�wi�ci� jej swoje ostatnie lata. 00:01:11:Po dekadach, mo�emy nareszcie by� na kraw�dzi rozwi�zania. 00:01:20:Rozwi�zaniem s� struny, 00:01:23:male�kie cz�stki wibruj�cej energii niczym struny w wiolonczeli, 00:01:27:kosmiczna symfonia w sercu ca�ej rzeczywisto�ci. 00:01:33:Lecz ma to swoj� cen�: �wiaty r�wnoleg�e i 11 wymiar�w, 00:01:39:z kt�rych wi�kszo�� nigdy nie zobaczycie. 00:01:41:Naprawd� mo�emy �y� w �wiecie z wi�ksz� ilo�ci� wymiar�w ni� dostrzega oko. 00:01:46:Ludzie kt�rzy m�wili, i� istnia�y dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzykni�ci fantastami, 00:01:50:lub wariatami. 00:01:52:Z�udzenie nauki i matematyki, czy te� ostateczna teoria wszystkiego? 00:01:58:Je�li teoria strun zawiedzie w dostarczeniu �wiadectwa swych przewidywa�, 00:02:03:w�wczas nikt nie powinien w to uwierzy�. 00:02:04:Czy to teoria fizyk�w, czy filozof�w? 00:02:08:Jedna rzecz pewna, to �e teoria strun ju� nam pokazuje, i� 00:02:12:uniwersum mo�e by� znacznie bardziej niezwyk�e ni� ka�dy z nas kiedykolwiek my�la�. 00:02:18:Jeszcze tego wieczoru... 00:02:20:niezaprzeczalne poruszenie, kt�re wywo�a�y struny. 00:02:22:Atmosfera by�a napi�ta. 00:02:25:Teoria strun przesz�a swoj� w�asn� rewolucj�... 00:02:27:5 r�nych teorii strun... 00:02:29:...i odkrycie nowego obrazu stanu rzeczy. 00:02:32:By�mo�e �yjemy w tr�j-wymiarowej membranie. 00:02:37:Nasz �wiat mo�e by� niczym kromka chleba. 00:02:40:Uwi�zieni w niewielkim plasterku wszech�wiata o wi�kszej liczbie wymiar�w. 00:02:44:To w�a�ciwie problem. 00:02:46:Obejrzyj teraz "The Elegant Universe". 00:03:04:G��wne finansowanie NOVA jest zapewnione przez Park Foundation. 00:03:10:Doszli�my do 400 pracownik�w w 3 lata. 00:03:14:W Microsofcie, wasz potencja� zainspiowa� nas by stworzy� oprogramowanie zdolne pom�c wam to osi�gn��. 00:03:21:Wasz potencja�, nasza pasja. 00:03:27:Nauka: otrzymali�my szkielet, kt�ra pomo�e uczyni� bezprzewodow� komunikacj� coraz pewniejsz�. 00:03:34:Sprint jest dumny z pomagania NOVA. 00:03:39:Finansowanie Elegant Universe jest zapewnione przez fundacj� Alfreda P. Sloan, 00:03:45:by poprawi� publiczne zrozumienie nauki i technologii. 00:03:50:I przez "National Science Foundation", Ameryka inwestuje w przysz�o��. 00:03:57:Dodatkowe pieni�dze p�yn� z Volkswagen of America. 00:04:14:I z George D. Smith Fund, 00:04:19:�ywi�ce nauk� i bezpiecze�stwo. 00:04:22:G��wne finansowanie NOVA jest r�wnie� zapewnione przez Corporation for Public Broadcasting, 00:04:27:i widz�w, takich jak ty. Dzi�ki. 00:04:44:"WITAMY W 11-STYM WYMIARZE" 00:04:56:Wyobra�my sobie, �e jeste�my zdolni kontrolowa� przestrze� i czas. 00:05:07:Rozmach rzeczy, kt�re mogliby�my zrobi� by�by zdumiewaj�cy. 00:05:12:By�bym zdolny przej�� st�d... 00:05:16:tutaj... 00:05:19:i tutaj... 00:05:23:tutaj... 00:05:27:i zn�w tu wr�cz natychmiast. 00:05:30:W tym momencie my�limy, �e taka podr� by�aby niemo�liwa. 00:05:34:I prawdopodobnie tak jest. 00:05:36:Lecz w ci�gu ostatnich kilku lat, 00:05:38:nasze wyobra�enia o prawdziwej naturze czasu i przestrzeni przesz�y troch� zmian. 00:05:44:A sprawy z pogranicza fantastyki naukowej, wydaj� si� teraz nie a� tak naci�gane. 00:05:49:Wszystko to dzi�ki rewolucji w fizyce, zwanej "teori� strun", 00:05:53:kt�ra oferuje ca�kiem now� perspektyw� zasad dzia�ania �wiata. 00:05:58:Teoria strun utrzymuje obietnic� o mo�liwo�ci zrozumienia pyta� 00:06:02:dlaczego �wiat zachowuje si� w okre�lony spos�b, pocz�wszy od samych podstaw. 00:06:06:Teoria strun jest Dzikim Zachodem fizyki. 00:06:11:To teren teoretycznej fizyki, tak radykalnie innej od wszystkiego co by�o przedtem. 00:06:18:Nowatorska teoria zaczyna si� prostym za�o�eniem: 00:06:22:�e wszystko na �wiecie, Ziemia, te budynki, 00:06:26:nawet si�y jak grawitacja, czy elektryczno��, 00:06:29:s� stworzone z nieprawdopodobnie cienkich, wibruj�cych kosmyk�w energii zwanych "strunami". 00:06:35:Mimo swej wielko�ci, struny zmieniaj� ca�e nasze wyobra�enie o wszech�wiecie, 00:06:41:zw�aszcza nasze pojmowanie natury przestrzeni. 00:06:47:By zobaczy� o co chodzi, pomniejszmy wpierw ca�� przestrze� do w�a�ciwej wielko�ci. 00:06:54:Wyobra�my sobie, �e ca�y �wiat zawiera si� nigdzie indziej tylko w moim rodzimym miejscu, Manhattanie. 00:07:01:Od teraz, jedna dzielnica Nowego Jorku odpowiada za ca�� struktur� przestrzeni. 00:07:08:I na zach�t�, wyobra�my sobie r�wnie�, �e jestem CEO sporej korporacji z biurami na Wall Street. 00:07:15:A skoro czas to pieni�dz, musz� znale�� najszybsz� tras� z mego mieszkania, 00:07:18:z g�rnego Manhattanu do mych biur na dolnym Manhattanie. 00:07:25:Obecnie wiemy, �e najkr�tszy dystans mi�dzy dwoma punktami to linia prosta, 00:07:29:wi�c nawet gdyby nie by�o �adnych kork�w, wci�� zabiera troch� czasu, by pokona� 00:07:34:taki kr�tki odcinek w naszym wyimaginowanym Manhattanie. 00:07:40:Poruszaj�c si� wci�� szybciej i szybciej, mo�emy redukowa� czas podr�y. 00:07:44:Lecz skoro nic nie potrafi porusza� si� szybciej ni� pr�dko�� �wiat�a, 00:07:47:jest dok�adny limit czasu, kt�ry mo�emy oszcz�dzi� w drodze. 00:07:58:Te Uniwersum Manhattanu pasuje do starej, klasycznej wizji przestrzeni, 00:08:03:zasadniczo to p�aska siatka, statyczna i niezmienna. 00:08:09:Ale odk�d Albert Einstein przyjrza� si� strukturze przestrzeni, 00:08:12:dojrza� co� zupe�nie innego. 00:08:16:Stwierdzi�, �e przestrze� nie jest statyczna, potrafi si� zniekszta�ca� i rozci�ga�. 00:08:22:I mog� istnie� niezwyk�e elementy przestrzeni zwane tunelami czasoprzestrzennymi (wormholes). 00:08:28:Chodzi o most, lub tunel, kt�ry ��czy odleg�e rejony przestrzeni, 00:08:33:w efekcie, kosmiczny skr�t. 00:08:40:W tym �wiecie, m�j skok czasowy by�by marzeniem ka�dego Nowojorczyka. 00:08:47:Ale jest haczyk: 00:08:49:by stworzy� tunel czasoprzestrzenny nale�y rozpru�, lub wydrze� dziur� w strukturze przestrzennej. 00:08:56:Lecz czy struktur� przestrzeni faktycznie mo�na rozpru�? 00:08:59:Czy ten pierwszy krok w formowaniu tunelu w rzeczywisto�ci ma miejsce? 00:09:03:C�, nie spos�b odpowiedzie� na takie pytania o pustym brzuchu. 00:09:15:Zmienimy to patrz�c na moje �niadanie - kaw� i p�czka, 00:09:19:mo�emy �atwo wyczu� co teoria strun m�wi o tym, czy mo�na rozedrze� struktur� przestrzenn�. 00:09:27:Wyobra�cie sobie, �e przestrze� ma kszta�t tego p�czka. 00:09:30:Pewnie uwa�acie, �e jest stosunkowo odmienny od regionu przestrzeni o kszta�cie fili�anki kawy. 00:09:37:Jednak istnieje dok�adne znaczenie, gdzie kszta�t p�czka i fili�anki s� jednakowe, 00:09:43:ledwie lekko zamaskowane. 00:09:47:Oba posiadaj� jeden otw�r. 00:09:50:W p�czku jest w �rodku, a w fili�ance le�y w uchwycie. 00:09:56:Oznacza to, �e mo�emy zmieni� p�czka w form� fili�anki i z powrotem 00:10:01:Zupe�nie bez konieczno�ci rozrywania, czy rozdzierania ciasta. 00:10:06:Dobrze, przypu��my, �e chcecie zmieni� kszta�t tego p�czka w co� kompletnie innego, 00:10:11:kszta�t bez otwor�w. 00:10:14:Jedyny spos�b, to rozerwanie p�czka w ten spos�b 00:10:21:i nada� mu w�a�ciwy kszta�t. 00:10:29:Niestety, zgodnie z prawami Einsteina, to niemo�liwe. 00:10:34:Twierdz� one, �e przestrze� potrafi si� rozci�ga� i wypacza�, lecz nie rozdziera�. 00:10:42:Tunele czasoprzestrzenne mog� istnie� gdzie� w pe�ni uformowane, 00:10:45:jednak�e nie spos�b rozpru� przestrzeni, by stworzy� nowy, nad Manhattanem, lub gdzie indziej. 00:10:51:Innymi s�owy, nie mog� wzi�� tunelu czasoprzestrzennego do pracy. 00:10:58:Teoria strun odkrywa przed nami ca�y nowy punkt widzenia na przestrze�, 00:11:03:i ujawnia to, �e Einstein nie zawsze mia� racj�. 00:11:08:Czemu? Przyjrzyjmy si� z bliska budulcowi przestrzeni. 00:11:15:Gdyby�my skurczyli si� miliony miliard�w razy, 00:11:21:wkroczyliby�my do �wiata mechaniki kwantowej, 00:11:26:do �wiata praw kontroluj�cych zachowanie atom�w. 00:11:31:To �wiat �wiat�a i elektryczno�ci i pozosta�ych rzeczy dzia�aj�cych na najmniejszej skali. 00:11:39:Tutaj, struktura przestrzeni jest zr�nicowana i chaotyczna. 00:11:47:Rozprucia i rozdarcia mog� by� powszechne. 00:11:52:Lecz gdyby by�y, 00:11:53:co zatrzyma�oby p�kni�cie w strukturze przestrzennej od spowodowania kosmicznej katastrofy? 00:12:03:C�, oto gdzie wkracza pot�ga strun. 00:12:08:Struny uspokajaj� chaos. 00:12:11:Pojedyncza struna ta�czy po�r�d przestrzeni, rozci�gaj�c si� rurowo. 00:12:20:Taki kszta�t mo�e zachowywa� si� jak ba�ka otaczaj�ca rozdarcie, 00:12:24:ochronna tarcza o g��bokiem znaczeniu. 00:12:31:Struny w�a�ciwie pozwalaj� na rozci�cia przestrzeni. 00:12:39:Co oznacza, i� przestrze� jest znacznie bardziej dynamiczna i zmienna ni� uwa�a� Albert Einstein. 00:12:46:Czy oznacza to mo�liwo�� istnienia tunel�w czasoprzestrzennych? 00:12:51:Czy b�d� kiedykolwiek w stanie przej�� si� po Mount Everest,...
oleola.k