Św. Paweł - w Dziejach Apostolskich 1-15.pdf - TEOLOGIA - myszka949

Ks. Mirosław Kiedzik

ĺ w i ħ t y P a w e ł

ņ y c i e – p i s m a – t e o l o g i a

S k r y p t

Bydgoszcz-Warszawa 2005

Na bazie skryptu Ks. prof. Józefa Kudasiewicza, opracowanego redakcyjnie przez Krzysztofa Mielcarka

(Lublin 1991)

W S T Ħ P d o C o r p u s P a u l i n u m ( C P )

1. Elementy składowe CP

dziewi ħę posłanych było do Ko Ļ ciołów: Rz, 1 i 2 Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1 i 2 do

Tes (listy do Galatów i Efezjan najprawdopodobniej wysłane były jako listy okr ħŇ -

ne - literae encyclicae do wielu Ko Ļ ciołów),

cztery do poszczególnych osób: Filemona (Flm), 1 i 2 do Tymoteusza (Tm) i do

Tytusa (Tt),

List do Hebrajczyków (Hbr), skierowany do pewnej grupy osób, stawiany jest zaw-

sze oddzielnie, na ko ı cu, gdy Ň od dawna uwa Ň a si ħ , Ň e nie jest on autorstwa Paw-

łowego. Zgodnie z ostatnimi hipotezami stawianymi przez biblistów, list ten jest

prawdopodobnie autorstwa Łukasza. St Ģ d te Ň nie bez powodu zostałby wł Ģ czony

w Corpus Paulinum. Jak bowiem wiadomo, Łukasz był uczniem Pawła.

Corpus Paulinum kanoniczny nie zawiera wszystkich listów, które napisał Paweł.

Z samych wzmianek w listach Pawłowych mo Ň emy wnioskowa ę , Ň e Apostoł napisał wi ħ -

cej listów, ni Ň te, które si ħ zachowały. Tak np. w 1 Kor 5,9 oznajmia: Napisałem wam

w li Ļ cie, aby Ļ cie nie utrzymywali kontaktów z rozpustnikami. U Ň yta forma napisałem

wskazuje, Ň e Pawłowi raczej nie chodzi o list, który aktualnie pisze, ale o list wcze Ļ niej-

szy, do dzi Ļ nie zachowany. W pisanym obecnie li Ļ cie nie ma te Ň wcze Ļ niej wzmianki

o rozpustnikach. Dlatego mo Ň na s Ģ dzi ę , Ň e musiał by ę jaki Ļ list wcze Ļ niejszy, który w Ko-

ryncie był Ņ le zrozumiany i teraz Paweł go wyja Ļ nia. W 2 Kor 2,3-9 i 7,8-13 Paweł czyni

równie Ň aluzj ħ do listu wcze Ļ niejszego, bardzo ostrego: Napisałem wi ħ c w taki sposób,

aby, gdy przyb ħ d ħ , nie dozna ę smutku od tych, od których powinienem doznawa ę rado-

Ļ ci, prze Ļ wiadczony co do ka Ň dego z was, Ň e moja rado Ļę jest rado Ļ ci Ģ was wszystkich.

Pisałem bowiem do was, b ħ d Ģ c w wielkiej udr ħ ce i ucisku serca, w Ļ ród wielu łez, nie po

to, aby was zasmuci ę , lecz aby Ļ cie poznali ogromn Ģ miło Ļę , jak Ģ Ň ywi ħ do was. Je Ň eli za Ļ

kto Ļ spowodował smutek, to nie mnie zasmucił, lecz po cz ħĻ ci, by nie przesadza ę , was

wszystkich. Takiemu wystarczy kara wymierzona przez wi ħ kszo Ļę . Teraz wi ħ c lepiej prze-

baczy ę mu i podtrzyma ę go na duchu, aby ten kto Ļ nie popadł w nadmierny smutek. Dla-

tego zach ħ cam was, aby Ļ cie jego spraw ħ rozstrzygn ħ li z miło Ļ ci Ģ . W tym wła Ļ nie celu

pisałem, aby was wypróbowa ę , czy we wszystkim jeste Ļ cie posłuszni (2 Kor 2,3-9).

Ten wcze Ļ niejszy list zwany jest przez egzegetów Epistola Lacrimarum (List Łez) .

Niektórzy s Ģ dz Ģ , Ň e 2 Kor 10-13 jest cz ħĻ ci Ģ tego wła Ļ nie Listu Łez . Wła Ļ ciwo Ļ ci Listu Łez ,

wskazane przez Pawła, nie daj Ģ si ħ jednak pogodzi ę nie tylko z 2 Kor 10-13, ale i z pozo-

stałymi znanymi listami do Koryntian. Mo Ň na wi ħ c przypuszcza ę , Ň e Epistola Lacrimarum

równie Ň zagin ħ ła.

Podobnie Paweł pisz Ģ c w li Ļ cie do Filipian: Nie jest dla mnie uci ĢŇ liwe pisa ę do

was o tym samym, dla was za Ļ jest to po Ň yteczne (3,1), pozwala przypuszcza ę , Ň e wysłał

do Ko Ļ cioła w Filippi wi ħ cej ni Ň jeden znany nam list. Wspomina o tym zreszt Ģ Ļ w. Polikarp.

Mo Ň na wi ħ c zasadnie przypuszcza ę , Ň e Paweł napisał wi ħ cej listów ni Ň tylko te, które za-

chowały si ħ jako CP.

Poza 14 listami kanonicznymi istniej Ģ jeszcze pó Ņ niejsze pisma apokryficzne przypi-

sane Pawłowi , a mianowicie:

Corpus Paulinum składa si ħ z czternastu listów, z których:

W ST Ħ P

3 Kor - jest wła Ļ ciwie cz ħĻ ci Ģ apokryfu Dzieje Pawła ,

List do Laodycejczyków - znajduje si ħ w licznych manuskryptach łaci ı skich, lecz

w Ň adnym manuskrypcie greckim,

wreszcie 6 listów Pawła do Seneki i 8 listów Seneki do Pawła . Najdawniejsi pisarze

chrze Ļ cija ı scy milcz Ģ o tej korespondencji. Pierwszym, który si ħ do niej odwołał był

Ļ w. Hieronim (De vir. illustribus): Lucjusz Anneusz Seneka z Kordoby, ucze ı stoika

Socjusza i stryj poety Lukana odznaczył si ħ niezwykle wstrzemi ħŅ liwym trybem Ň ycia.

Nie umie Ļ ciłbym go w katalogu Ļ wi ħ tych, gdyby mnie nie skłoniły do tego owe po-

wszechnie czytane listy Pawła do Seneki i Seneki do Pawła. W listach tych Seneka,

chocia Ň był wychowawc Ģ Nerona i w swoim czasie jednostk Ģ bardzo wpływow Ģ ,

stwierdza, Ň e Ň yczyłby sobie mie ę takie uznanie w Ļ ród swoich, jakie miał Paweł w Ļ ród

chrze Ļ cijan. Seneka został zabity przez Nerona dwa lata przed m ħ cze ı sk Ģ Ļ mierci Ģ

Piotra i Pawła. Korespondencj ħ t ħ wspomina równie Ň Ļ w. Augustyn. Powaga tych

doktorów Ko Ļ cioła sprawiła, Ň e a Ň do XV wieku nikt nie kwestionował autentyczno Ļ ci

tych listów. W Ģ tpliwo Ļ ci powstały w okresie humanizmu i z czasem wykazano ich cha-

rakter apokryficzny. Apokryf ten (tj. listy Pawła do Seneki i Seneki do Pawła) naj-

prawdopodobniej był skomponowany w wieku IV przez jakiego Ļ anonimowego pisarza

łaci ı skiego.

2. Miejsce i czas powstania kolekcji listów Pawła

Nie chodzi tu o to, kiedy Paweł napisał swe poszczególne listy, o tym b ħ dzie mowa

pó Ņ niej, tylko kiedy listy Pawłowe zostały zebrane w kolekcj ħ . Trudno jest ustali ę dokład-

n Ģ dat ħ . Z 2 Kor 10,10-11 wiemy, Ň e chrze Ļ cijanie jeszcze za Ň ycia Apostoła cenili sobie

jego listy: Mówi si ħ przecie Ň : Listy s Ģ surowe i mocne, lecz gdy si ħ zjawia osobi Ļ cie, jest

słaby, a jego słowo jest lekcewa Ň one. Kto tak s Ģ dzi, niech sobie we Ņ mie pod uwag ħ , Ň e

jakimi, b ħ d Ģ c nieobecni, jeste Ļ my w słowach naszych listów, takimi te Ň b ħ dziemy w czy-

nie, gdy przyb ħ dziemy. Z kolei w 2 P 3,15-16 czytamy: A cierpliwo Ļę naszego Pana

uznajcie za ratunek, tak jak to równie Ň umiłowany nasz brat Paweł napisał wam zgodnie

z dan Ģ mu m Ģ dro Ļ ci Ģ – jak te Ň we wszystkich listach, w których mówi o tym. Pozwala to

wnioskowa ę , Ň e jaka Ļ kolekcja listów Pawłowych istniała ju Ň czy to w Rzymie, czy w Sy-

rii w tym czasie, gdy powstał Drugi List Piotra, tj. w pierwszych dziesi Ģ tkach lat drugiego

wieku. Dalej autor pisze, Ň e w listach Pawłowych s Ģ pewne sprawy trudne do zrozumie-

nia, które ludzie niewykształceni i niezbyt umocnieni przekr ħ caj Ģ - podobnie jak

i pozostałe Pisma - na własn Ģ zgub ħ .

Według coraz powszechniejszej opinii egzegetów Corpus Paulinum był ju Ň ukon-

stytuowany na pocz Ģ tku II wieku po Chrystusie. Inaczej trudno byłoby wyja Ļ ni ę fakt cy-

towania Pawła przez pisarzy Ko Ļ cioła z pocz Ģ tku II w., czyli przez tzw. OO. Apostolskich.

Miejsce powstania kolekcji jest jeszcze dot Ģ d dyskutowane. Według jednych po-

wstała ona w Koryncie, według innych w Rzymie lub Aleksandrii.

3. Rodzaje literackie listów Pawłowych

List w staro Ň ytno Ļ ci był jedn Ģ z najbardziej znanych form literackich. ĺ wiadcz Ģ

o tym cho ę by listy Arystotelesa i Epikura, Cycerona i Seneki, przechowane a Ň do naszych

czasów. O literackim zasi ħ gu formy listu Ļ wiadczy fakt, Ň e staro Ň ytni pisarze posługiwali si ħ

W ST Ħ P

ni Ģ tak Ň e w poezji, czego wymownym dowodem s Ģ listy poetyckie Horacego, które zali-

czane s Ģ do najpi ħ kniejszych utworów klasycznego pi Ļ miennictwa rzymskiego. Paweł

wi ħ c, pisz Ģ c swe listy, posługiwał si ħ form Ģ powszechnie przyj ħ t Ģ w literaturze staro Ň yt-

nej. Mimo to jednak badanie rodzajów literackich listów Pawłowych jest zagadnieniem

stosunkowo młodym w egzegezie. Zacz ħ ło si ħ wła Ļ ciwie od odkry ę licznych papirusów

egipskich, w Ļ ród których było bardzo wiele listów. Dało to bowiem impuls do zaj ħ cia si ħ

listami jako rodzajem literackim.

Pionierem w dziedzinie badania rodzajów literackich listów był Deissmann , który

starał si ħ staro Ň ytne listy Ļ wiata hellenistycznego podzieli ę na klasy i ustali ę ich rodzaje

literackie. Rozró Ň nił z jednej strony tzw. litterae , czyli listy prywatne , z drugiej za Ļ tzw.

epistolae – pisma uroczyste , zajmuj Ģ ce si ħ raczej doktryn Ģ ni Ň codziennym Ň yciem oso-

bistym.

Litterae – pisma prywatne, redagowane na wzór poufnej rozmowy s Ģ skierowane do jed-

nostki lub do niewielkiej grupy ludzi. Jest to jak gdyby pół dialog mi ħ dzy dwoma osobami.

Suponuje on osoby znane. Patrz Ģ c na nie od strony pisarza trzeba stwierdzi ę , Ň e zawieraj Ģ

co Ļ spontanicznego, pisanego bez sztuki literackiej. Nie s Ģ z zasady przeznaczone do pu-

blikowania. Objawia si ħ w nich charakter pisarza. Patrz Ģ c natomiast od strony czytelnika

nale Ň y podkre Ļ li ę , Ň e s Ģ posyłane w okre Ļ lonych okoliczno Ļ ciach, zwi Ģ zane z konkretnymi

potrzebami. Autor pisze to, co odpowiada potrzebom czytelnika. Z zasady jest to odpo-

wied Ņ na jakie Ļ pytanie.

Wiele tego rodzaju listów odnaleziono w papirusach egipskich. Typowym przykła-

dem tego rodzaju s Ģ listy Cycerona.

Epistolae – pisma uroczyste, zajmuj Ģ si ħ bardziej jak ĢĻ doktryn Ģ ni Ň codziennym Ň yciem

osobistym. Przeznaczone s Ģ do publikowania. Epistolae wi ħ c s Ģ zbli Ň one do ksi ĢŇ ki. Nie

s Ģ skierowane do czytelników dobrze znanych, lecz do czytelników w ogóle. Maj Ģ charak-

ter nieosobowy, publiczny. Przygl Ģ daj Ģ c si ħ im od strony pisarza trzeba podkre Ļ li ę , Ň e s Ģ

rodzajem artystycznym, w którym si ħ nie uwydatnia osobisty charakter autora, od strony

czytelnika, Ň e si ħ nie ł Ģ cz Ģ z jakimi Ļ konkretnymi potrzebami czy okoliczno Ļ ciami.

Do tego rodzaju literackiego nale ŇĢ listy Arystotelesa czy Seneki.

Stosuj Ģ c powy Ň szy podział do listów Pawłowych, mo Ň na doj Ļę do wniosku, Ň e

wszystkie listy Pawłowe, z wyj Ģ tkiem listu do Hebrajczyków, s Ģ w szerokim znaczeniu

litterae, a nie epistolae.

Co nale Ň y s Ģ dzi ę o takiej klasyfikacji?

1. Samo rozró Ň nienie mi ħ dzy litterae a epistolae nie jest całkowicie do odrzucenia i pow-

szechnie si ħ przyj ħ ło. Zaliczenia pism Pawła do litterae nie da si ħ jednak całkowicie

przyj Ģę . Istniej Ģ bowiem równie Ň gatunki nieznane, w których nie jest łatwo wykre Ļ li ę

granic ħ mi ħ dzy litterae i epistolae. Na przykład List do Rzymian jest uwa Ň any przez

niektórych za epistolae, a przez innych za litterae. S Ģ te Ň tacy egzegeci, którzy wybrali

drog ħ po Ļ redni Ģ , uwa Ň aj Ģ c go za litterae, lecz za tego rodzaju litterae, w których traktu-

je si ħ o sprawach wielkiego znaczenia dla całego chrze Ļ cija ı stwa.

Listy Pawła, mimo charakteru osobistego, posiadaj Ģ jednak takie cechy, które je wy-

ró Ň niaj Ģ z listów całkowicie prywatnych. Cechy te to przede wszystkim Bo Ň e natchnie-

Św. Paweł - w Dziejach Apostolskich 1-15.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: