R. Herbut – „ Interes polityczny jako kategoria politologiczna”
W pierwszej połowie XX wieku à społeczeństwo industrialne à wpływ na sposób uprawiania polityki
Proces industrializacji polegał na zdominowaniu w państwie struktury ekonomicznej oraz zatrudnienia przez sektor przemysłowy – dwa procesy industrializacji:
a) od społeczeństwa rolnego do społeczeństwa industrialnego (Europa)
b) od społeczeństwa rolnego do układu przejściowego o zrównoważonej strukturze przemysłowo – usługowej do społeczeństwa zdominowanego przez sektor usługowy
W latach 70 ścisły związek miedzy poziomem dobrobytu a poziomem industrializacji à wzrost dochodu państwa wiązał się m.in. z roszeniem sektora przemysłowego à druga połowa XX wieku à zjawisko zmian postindustrialnych czyli „kurczenie się” wielkoprzemysłowej klasy robotniczej, przy jednoczesnym dynamicznym rozwoju nowej klasy średniej, aktywnej w sektorze usługowym.
W Europie Zachodniej po 1945r. ukształtował się tzw. konsens socjalny, oparty przede wszystkim na akceptacji przez społeczeństwa interwencyjnych i opiekuńczych funkcji państwa à skutek: rozrost aparatu państwowego, poddanie rynku ekonomicznego drobiazgowej kontroli ze strony państwa celem zagwarantowania obywatelom bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego à funkcjonalne grupy interesu (związki zawodowe) znalazły się w centrum procesu decyzyjnego; dysponowały wiedza fachową umożliwiającą przygotowanie profesjonalnych ekspertyz oraz poparciem wielkich i znaczących politycznie grup społecznych à instytucjonalizacja wielkich ekonomicznych grup interesu w procesie realizacji przez państwo funkcji ekonomicznych i socjalnych.
Na poziomie parlamentarno – gabinetowym à dominacja przetargów i konsultacji oraz moda na współdecydowanie jako cecha procesu podejmowania decyzji à zarówno aspekt korporatywizmu oraz konsensualizmu ściśle ze sobą wiązały się np. w krajach skandynawskich czy w Belgii i Austrii.
1. CO TO JEST INTERES POLITYCZNY?
Interes – świadome dążenie ludzi do realizacji określonego i wspólnego celu. Uświadomienie sobie przez jednostki faktu, że łączy ich jakiś cel, a więc mają interes w jego realizacji, może stać się bodźcem do stworzenia organizacji jako efektywniejszej formy walki o interesy grupowe.
Interes polityczny – świadome pragnienie skierowania polityki publicznej jako całości lub poszczególnych decyzji dotyczących rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku, postrzeganym przez zainteresowanego jako konieczny do osiągnięcia wcześniej uświadomionych i wyartykułowanych celów.
Oznacza on więc wyrażenie zainteresowania określonym abstrakcyjnym lub materialnym celom oraz dążenie do jego osiągnięcia, co ma przynieść wymierne korzyści czy zadowolenie; cele będą zróżnicowane i mogą wiązać się z oczekiwaniami ekonomicznymi czy finansowymi
Dobra, do których osiągnięcia dążą poszczególne grupy łączy jedna cecha wspólna – muszą posiadać wymiar polityczny (dobro polityczne), co oznacza, iż stają się przedmiotem przetargów w ramach rynku politycznego, z którego funkcjonowaniem wiąże się proces dystrybucji reglamentowanych korzyści, związany z faktem sprawowania władzy publicznej.
Na rynku politycznym musie pojawić się konflikt co do sposobu zawłaszczania określonego dobra politycznego czy też jego dystrybucji. Jest to konflikt interesów politycznych i dopiero pojawienie się rywalizacyjnych interesów skierowanych na zawłaszczenie tego samego dobra politycznego wpływa na powstanie i strukturyzację rynku politycznego à szczególna rola grup społecznych, które wypracowały wspólny układ przekonań czy wartości – poczucie odrębności ß pojawia się kategoria grupowego interesu politycznego, którego realizacja może napotkać opór innych grup, postrzegających te sytuacje jako zagrożenie w wyścigu o podział dóbr politycznych.
polityzacja – wejście na rynek polityczny
Interesy polityczne zorganizowane w formie:
· grup interesu
· ruchów społeczno – politycznych
2. GRUPY INTERESU A RUCHY SPOŁECZNO – POLITYCZNE.
Grupa interesu (H. Ziegler, W. Peak) – grupa ludzi, która przez skoordynowaną aktywność dąży do wpływania na kierunki polityki systemu bez próby wprowadzenia swych członków w ramy formalnych struktur władzy.
Y. Meny – dążą one do promowania swych własnych partykularnych interesów wobec władz politycznych, oddziałują w tej czy innej formie na instytucje państwa i partie polityczne uwikłane w walkę o zdobycie władzy.
E. O’Halpin – dążą one do osiągnięcia swych celów i wywierają wpływ na politykę przez publiczne i prywatne kanały, bezpośrednio lub pośrednio przez połączenie publicznych i prywatnych sfer wywierania presji na instytucje państwa, polityków i inne grupy interesu oraz przez wykorzystywanie środków masowego przekazu.
Koncepcja grup interesu opiera się głównie na:
· czynnikach organizacyjnych
· czynnikach funkcjonalnych – różnorodność podejmowanych działań mających zagwarantować wpływ na władzę polityczną, ale nie jej zdobycie.
GRUPA INTERESU wg Herbuta– organizacja posiadająca formalną strukturę oraz wspólne cele, która dąży do wywierania wpływu na proces formułowania i wprowadzania w życie polityki państwa traktowanej jako układ decyzji władczych, podejmowanych przez organy przedstawicielskie, wykonawcze oraz sądownicze. Grupa interesu dąży do zapewnienia sobie wpływu na państwowy proces podejmowania decyzji, starając się o stworzenie mniej lub bardziej sformalizowanych powiązań z podmiotami odpowiedzialnymi za jego przebieg.
RÓŻNICA POMIĘDZY GRUPAMI INTERESU A PARTIĄ POLITYCZBNĄ:
· grupa interesu stara się wpływać na politykę państwa, ale nie jest przygotowana, w sensie zasobów, do zdobycia i bezpośredniego sprawowania władzy politycznej.
Czasami jednak zdarzają się przypadki zacierania się tej różnicy. Przykładem może być Partia Pracy w Wlk. Brytanii czy w Norwegii i ich powiązania z organizacjami związkowymi, które są tak ścisłe i mają tak zinstytucjonalizowany charakter, że trudno wytyczyć granicę między strukturą partyjną a strukturą grup interesu. Co więcej niektóre grupy interesu przekształcają się w partie polityczne. W ten sposób powstały Partie Progresywne w Danii i Norwegii.
KLASYFIKACJA GRUP INTERESU;
1. poziom wewnętrznej organizacji (G. A. Almond, G. B. Powell):
· grupy nie mające żadnych zasad jeżeli chodzi o procedury postępowania czy decydowania
· grupy nie mające charakteru stowarzyszeń
· instytucjonalne grupy interesu
grupa interesu
zdolna do wywierania
wpływu na władzę publiczną
· stowarzyszenia
instytucjonalne grupy interesu – podmioty posiadające wysoce zbiurokratyzowaną organizację, których pierwotnym celem nie jest promowanie własnych partykularnych interesów ; uruchamiają będące w ich dyspozycji zasoby, by wywrzeć wpływ na treść decyzji państwowych i administracyjnych à kościół, armia, administracja publiczna
stowarzyszenia – organizacje interesu, których pierwotnym i zasadniczym celem jest organizowanie i reprezentowanie interesów określonych segmentów społeczeństwa à związki zawodowe, organizacje pracodawców, stowarzyszenia kombatantów, itp.
2. kryterium motywacji:
· promocyjne – reprezentują interesy nieekonomiczne, promując określoną zasadę lub wartość. Po osiągnięciu założonego celu grupa ulega samorozwiązaniu bądź zmienia charakter działalności.
· sekcjonalne – reprezentują określony segment społeczeństwa i ich zasadniczym celem jest realizacja tych interesów. Dzięki takiemu organizacyjnemu zamknięciu grypy społeczne stają się legitymowanym partnerem w przetargach i negocjacjach (związki zawodowe, grupy profesjonalne)
3. kryterium oparte na strategii:
· wewnętrzne – zostały uznane przez agencje państwa za legitymowanych uczestników procesu decyzyjnego i z tej racji utrzymują bliskie kontakty z poszczególnymi departamentami rządowymi:
· funkcja konsultacyjna
· dostarczanie na prośbę zainteresowanych departamentów fachowych ekspertyz
· stają się immanentną częścią procesu decyzyjnego i państwo powierza im określony zakres uprawnień formalnych à zjawisko instytucjonalizacji procesu artykulacji i reprezentacji interesów grupowych
· zewnętrzne – znajdują się poza głównym nurtem procesu decyzyjnego, co oznacza, iż nie uzyskały oficjalnego uznania decydentów politycznych. Może to być efektem postrzegania grupy jako niezbyt wiarygodnego partnera lub posiadania przez jej członków zbyt małego doświadczenia w określonej sferze profesjonalnej aktywności à GRUPA MARGINALNA
Ø grupy wyalienowane – pr...
zfieszaczek