Balcerzan Edward - Przez znaki.pdf - B - ryolz

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

EDWARD BALCERZAN

PRZEZ ZNAKI

Granice autonomii sztuki poetyckiej

Na materialne polskiej poezji współczesnej

Tower Press 2000

Wsłuchać się; w szum wód głuchy, zimny i jednaki

I przez fale rozeznać mysi wód jak przez znaki.

Adam Mickiewicz

Znaki są wieczyście niejasne, odczytywanie ich

jest zawsze wyborem,

Roland Barthes

WSTĘP

Spróbujmy od razu sformułować tezę naczelną tej książki.

Odrębność każdej epoki literackiej wyraża się w niepowta-

rzalnej sieci napięć między dwoma dążeniami sztuki słowa –

do uzyskania maksymalnej autonomii i do całkowitej niemal

rezygnacji z bytu autonomicznego.

Przedmiotem rozważań kolejnych rozdziałów będą owe właśnie „napięcia” – charaktery-

styczne dla polskiej poezji współczesnej, a także dla świadomości literackiej ludzi z poezją na

różne sposoby związanych. Całokształt poetyckich zjawisk współczesności nie mógł zostać

tutaj przedstawiony. W ramach przyjętej koncepcji byłoby to zresztą niecelowe. Uwaga auto-

ra koncentruje się wokół epizodów procesu literackiego, w których walka o autonomię liryki,

a zarazem walka przeciw antonomii, odznaczają się szczególną wyrazistością. Słowem,

książka ta nie jest monografią – chce być natomiast wędrówką przez znaki.

Tak więc dwa kluczowe pojęcia tej pracy to „autonomia” i „współczesność”. Zacznijmy od

współczesności. Stwierdzenie, iż materiałem rekonstrukcji badawczej ma być poezja współ-

czesna, niewiele wyjaśnia. O jaką współczesność chodzi? Czy tylko o nowości wydawnicze z

lat 1970-1971? Czy i o twórczość odleglejszą w czasie, np. o poezję dwudziestolecia mię-

dzywojennego? Gdzie przebiegają granice naszej współczesności poetyckiej?

Współczesność jako tekst bez granic

Na krótko przed wybuchem wojny Bolesław Leśmian opublikował szkic Z rozmyślań o

poezji, w którym zgłosił następujący postulat pod adresem wiedzy o literaturze:

„Właściwie należałoby zbadać historycznie i psychologicznie to zawiłe, periodyczne zja-

wisko, jakim jest tak zwana współczesność w sztuce i literaturze. Z czego jest utkana – z ja-

kich treści i gestów? Może tylko – z gestów? Może by się okazało, że ton i postawa tej współ-

czesności są zawsze te same bez względu na czas, w którym panują? [,..] Czy w ogóle współ-

czesność wystarcza jako pobudka i źródło? Czy nie jest ona czymś minionym przed chwilą

albo czymś, co właśnie teraz przemija?” 1

Postulując analizę badawczą „współczesności” Leśmian z góry niejako zakłada, iż osta-

teczny wynik tej analizy przyniesie rozczarowanie. Być może, „tak zwana” współczesność

jest czymś bardziej niepochwytnym, mgławicowym, zwiewnym, bezcielesnym – niż sądzi-

my? Może, złożona z samych tylko gestów, stanowi maskę dla spraw odwiecznych, będąc w

istocie konstrukcją psychologiczną, zjawiskiem atemporalnym, bezczasowym? To zastana-

wiające: w pierwszym i drugim dziesięcioleciu XX wieku artyści nie mieli takich wątpliwo-

ści. Wtedy wiedziało się, czym jest współczesność. Przeżywano ją jako wartość, niekiedy,

najwyższą. Epitet „dwudziestowieczny”, w opozycji do potępianej na różne sposoby „dzie-

więtnastowieczczyzny”, miał charakter normy aksjologicznej. Wiek XX traktowano jako za-

1 B. L e ś m i a n, Z rozmyślań o poezji, [w:] B. L e ś m i a n, Szkice literackie. Zebrał i opracował J. Trzna-

del. Warszawa 1959, s. 79.

Balcerzan Edward - Przez znaki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: