III.PROZA
B. 1932- 1939
16. PROZA REALIZMU PSYCHOLOGICZNEGO
- charakterystyka:
o wpływy realizmu społecznego
- twórcy i utwory:
o Pola Gojawiczyńska
POLA GOJAWICZYŃSKA
o zbiorowy bohater- powieść środowiskowa
o literacka autobiografia lat dziecięcych
o kobiecy erotyzm; kobieta krzywdzona przez mężczyznę
o szary człowiek
o ciemna tonacja egzystencjalna
o elementy polityczne
o bohater- były żołnierz- dygnitarz sanacji albo zbrodniarz
o mowa pozornie zależna
o dyskrecja
- twórczość:
o Dziewczęta z Nowolipek 1935; narrator używający słownictwa dziewcząt, ale przenoszący w tym głębsze treści życiowe
o Rajska jabłoń 1937
POWIEŚCI O DZIECIŃSTWIE, SZKOLNEJ MŁODOŚCI I DOJRZEWANIU
- twórcy:
o Zygmunt Nowakowski Przylądek Dobrej Nadziei 1931, Rubikon 1935
o Michał Rusinek:
§ Burza nad brukiem 1932, Człowiek z bramy 1934- 1 cykl; realizm połączony z mitem „od pomywacza do milionera”
§ Pluton z Dzikiej Łąki 1937, Ziemia miodem płynąca 1938- 2 cykl
o Malchior Wańkowicz Szczenięce lata 1934; pamiętnik; komizm, pożegnanie kresowej kultury ziemiańskiej
o Tadeusz Peiper Ma 22 1936; charaktersytka:
§ dojrzewanie płciowe
§ sny erotyczne
§ bohater refleksyjny, autoanalityczny
o Jan Parandowski Niebo w płomieniach 1936; charaktersytka:
o Adam Ważyk Mity rodzinne 1938; charakterystyka:
§ wyraz nawrócenia pisarza na realizm
§ Albin- wyrosły z dziecięctwa, rozmyślający nad sytuacją inteligencji między mieszczaństwem a proletariatem
§ kryzys tradycyjnego wzorca rodziny
POWIEŚCI O PSYCHICE KOBIETY
- Helena Boguszewska, Całe życie Sabiny 1934; charakterystyka:
o obiektywny czas narratora i subiektywny wspomnień bohaterki
o ostatnie stadium nieuleczalnie chorej bohaterki
o mechanizm skojarzeń
o konstrukcjonizm- zamiast naturalnie, naiwnie traktowanego czasu- konstrukcja czasu powieściowego
o wspomnienie życia przed śmiercią; filmopodobne
o kobieta przeciętna; Sabina- nauczycielka, niekochana przez męża
- Maria Kunciewiczówna Cudzoziemka 1936; charakterystyka:
o konstrukcjonizm
o wspomnienie życie przed śmiercią; filmopodobne
o kobieta wyjątkowa; bardziej skomplikowany czas wspomnieniowy
o odbiór muzyki jako przeżycia estetycznego
- Aniela Gruszecka Przygoda w nieznanym kraju 1933; charakterystyka:
o bohaterką plastyczka projektująca kliny
o świat zew. widziany oczami malarki jak i świat wew. człowieka, którego „id” myśli barwami
o analizy narratorskie
o autoanalizy bohaterki
o problem przełamania granic ludzkiej „osobności”
o przyjaźń kobiet
JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
zbiory opowiadań
o Panny z Wilka 1933
o Młyn nad Utratą1936
o Dwa opowiadania 1938;
§ Anna Grazzi- tematyka włoska
powieści
o Czerwone tarcze 1934
o Pasje błędomierskie 1938
o linearna fabuła
o delikatne stylizacje lub naśladowanie opowieści ustnej
o spokojny ton zderzony z tragicznymi losami bohaterów
o kolejne opowiadania cechuje coraz ciemniejsza tonacja
o soteryczność sztuki (modernizm, Schopenhauer)
o życie żywiące się świadomością śmierci (jak Wierzyński)
o absurdalność rządzącego ludzkim życie przypadku
PANNY Z WILKA
- tematyka: przemijanie, rola pamięci ludzkiej, niemożliwość powrotu i bycia szczęśliwym
- wpływ Bersona i Prousta
BRZEZINY
- przedwczesna śmierć gruźlika
- śmierć jako stymulator życia, pozostający w związku z miłością
MŁYN NAD UTRATĄ
- niemożliwość bycia świętym
- kontrast niezachwianej wiary pysznego młodego poety- agnostyczna postawa metafizycznego niepokoju samotnego jego przyjaciela
- przyjaciel ginie w obronie człowieka, co daje mu odczucie jakby mistycznego olśnienia
- młody poeta- przez romans zrywa związki z religią, na łożu śmierci nie przyjmuje komunii
PASJE BŁĘDOMIRSKIE
- zakwestionowanie soteryczności sztuki
- bohaterami:
o wielki pisarz i arystokrata (jakby Lew Tołstoj)- wyznawane koncepcje estetyczne doprowadziły go do poczucia klęski artystycznej
o młody, świetnie zapowiadający się poeta; dokonuje dzieciobójstwa i następnie samobójstwa
KAZIMIERZ WIERZYŃSKI
- Granice świata 1933- zbiór; opowiadań; zło wojny, obnażenie okrucieństwa ludzkiego (Wyrok śmierci- jedno z opowiadań)
STANISŁA REMBEK
- W polu 1937; powieść; charakterystyka:
o wojna 1920- temat rzadko poruszany w literaturze
o frontowe dzieje jednej z kampanii w czasie porażek poprzedzających ostateczne zwycięstwo
o śmierć całej kampanii
o uwikłana problematyka winy i kary
o bohater zbiorowy
o nietypowe zachowania bohaterów
ZOFIA NAŁKOWSKA
- Granica 1935; charakterystyka:
o schemat krzywdy klasowej
o klęska osobista bohatera zbiega się z klęską polityczną (jako prezydenta miasta)
o nisko romansowy motyw wypalenia oczu kwasem
o determinizm społeczno- klasowy
- Niecierpliwi 1939; (pierwotnie tytuł Czarna godzina) charakterystyka:
o zwrot w twórczości ku irracjonalizmowi
o saga rodzinna przedstawiona w za pomocą nowej techniki powieściowej; „tragedia losu”
o czas ludzkiej pamięci→ „postrzępiony”
o ułożenie czasu nie na zasadzie strumienia świadomości, ale tematyczny (też Cudzoziemka)
o nawroty z różnych perspektyw
o brak konfliktów społecznych
o pesymizm, czarna tonacja
o splot miłości, winy i śmierci
o mąż z zazdrości zabija żonę a potem popełnia samobójstwo
o determinizm społeczno- mentalny
o wielka rola ludzi spotkanych w życiu, o których bohater pamięta (Krzewili się wewnątrz niego jak kolonie mikrobów, żyli w nim)
o freudowski podświadomy instynkt śmierci
TADEUSZ BREZA
- Adam Grywałd 1936; charakterystyka:
o wpływ prozy Nałkowskiej
o debiut późny
o życie rodzinne i towarzyskie bogatego mieszczaństwa
o galeria dziwaków i nierobów
o romans homoerotyczny- traktowany jako kompleks mniejszej wartości
o kryptoautotematyzm
o narrator- świadek- plotkarz (→narratorka- plotkarka Niedobrej miłości Nałkowskiej)
o zapoznawanie się z wydarzeniami przez świadectwa kilku osób (konstrukcjonizm)
1
Scintilla