J. Lechoń:
Wstęp z BN
- Jan Lechoń – pseudonim Leszka Serafinowicza,
- ur. 13.03.1899,
- miał opinię cudownego dziecka
- 1914 – Lechoń w 7 klasie – wybucha wojna. Wtedy 1) pisze wiersze, 2) rodzi się w nim miłość do Piłsudskiego,
- 13, 15 lat – zbiory wierszy (pierwsze rymy) – Na złotym polu (1912), Po różnych ścieżkach (1914),
- 1915 – jednoaktówka W noc jesienną,
- 1916 – studia na Wydziale Filozoficznym (literatura polska i filozofia), Uinwersytet Warszawski,
- współpraca z „Pro arte et studio” – 1916 – 1919 – Karmazynowy poemat, dużo recenzji,
- w „Pro arte et studio” drukuje Herostratesa, Ducha na seansie i programowy artykuł Poezja, której nie będzie i poezja idąca,
- marzec 1918 – opublikowanie Wiosny Tuwima, preskamandryci dominują w „Pro arte...”,
- styczeń 1919 – czasopismo przybiera skrócony tytuł „Pro arte”, ukazuje się do września. Redaktor naczelny – Lechoń,
- anonimowo Lechoń wydaje satyry ośmieszające pseudonarodową władzę (Radę Regencyjną) – Królewsko-Polski kabaret 1917 – 1918,
- wiersze Lechonia – regularne, z rymami, aluzje, cytaty, gry słów,
- tęsknota do Polski niepodległej, wielkiej, jednolitej,
- po 2 semestrach Lechoń kończy studia :>, zaczyna mu się choroba nerwów,
- pierwsza miłość – Wanda Serkowska, miłość nieodwzajemniona,
- 29.11.1918 zaczyna działalność „Picador”, działa do marca 1919,
- 6.12.1919 – powstaje Skamander,
- w latach 1917 – 1919 Lechoń współpracuje z tygodnikiem „Sowizdrzał” i ze „Szczutkiem”,
- styczeń 1919 – zbiorek satyrycznych utworów Lechonia i Słonimskiego – Facecje republikańskie,
- 1920 – Rzeczpospolita Babińska (do tego zbiorku weszły m.in. Facecje… i Królewsko-Polski kabaret,
- styczeń 1920 – pierwszy numer „Skamandra”, nieregularny miesięcznik, redaktor naczelny Mieczysław Grydzewski. Skamandryci – Lechoń, Tuwim, Słonimski, Wierzyński, Iwaszkiewicz, Pawlikowska-Jasnorzewska, Iłłakowiczówna, Stanisław Baliński, Józef Wittlin. Krytycy: Wilam Horzyca, Karol Wiktor Zawodziński,
- marzec 1921 – próba samobójstwa (truje się weronalem),
- inicjator stolika w „Ziemiańskiej”,
- 1922 – zaczyna się cykl skamandryckich szopek politycznych,
- jesień 1924 – tomik Srebrne i czarne – poeta pesymistyczny, obsesja śmierci. Potem – milczenie (nic nie pisze),
- 1921 – 1928 – przekłady (tłumaczy Mirrę Łochwicką i Błoka),
- czerwiec 1926 – organizuje redakcję i obejmuje funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Cyrulik Warszawski”; apoteoza Piłsudskiego,
- członek komitetu sprowadzenia do Polski zwłok Słowackiego, brał udział w pogrzebie Słowackiego na Wawelu,
- kwiecień 1930 – Lechoń jedzie do Paryża jako „referent propagandowy”, propaguje tam polską kulturę. W Warszawie prowadził życie cygańskie, w Paryżu – światowca,
- druga wojna światowa zastała go w Paryżu. U Lechonia mieszkał Grydzewski. Marzec 1940 – wznowienie „Wiadomości Literackich” jako paryskich „Wiadomości Polskich”,
- klęska Francji – Lechoń opuszcza Paryż. 21.07.1940 – z Tuwimem i jego żoną płynie do Brazylii,
- lato 1941 – jedzie do USA,
- 1940 – Grób Agamemnona, Wielkanoc,
- listopad 1941 – „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski” przekształcony w „Tygodnik Polski” (redakcja: Zenon Kosidowski, Jerzy Tepa, Kazimierz Wierzyński, Józef Wittlin, Jan Lechoń),
- w czasie wojny wiersze Lechonia sławią żołnierza polskiego, opisują martrologię,
- 1945 – 1949 – milczenie,
- w latach amerykańskich wyfdał zbiory poezji – Lutnia po Bekwarku (1942), Aria z kurantem (1945), Poezje zebrane 1916 - 1953 (1954),
- 1942 wydaje 6 wykładów – O literaturze polskiej,
- od 1949 – Dziennik – (wydany pośmiertnie) – codziennie pisał jedną stronę,
- przed śmiercią – stany lękowe, nocował u znajomych. 8.06.1956 – skacze z 10. piętra Hotelu Hudson w Nowym Jorku,
Twórczość:
- 1912 Na złotym polu,
- 1914 Po różnych ścieżkach,
- źródła inspiracji – 1) poezja pozytywistyczna, zwłaszcza Asnyk – apoteoza pracy, oświaty; 2) poezja Młodej Polski – a) tęsknota do ideału, b) nastrojowość, c) introspekcja, autoanaliza, pesymizm;
- kult przeszłości, motyw tańca,
- postmodernistyczna autorefleksja poetycka, operowanie aluzją i cytatem,
- 1920 – Karmazynowy poemat – 7 utworów – 1) Herostrates – programowy, prowokacyjny, potępia mity narodowej przeszłości, rozrachunek ze stereotypami myślenia narodowego, 2) Duch na seansie, 3) Jacek Malczewski, 4) Sejm - dawna Polska jednocząca naród, 5) Polonez artyleryjski, 6) Mochnacki, 7) Piłsudski,
- 5,6,7, - nawiązanie do tradycji walk zbrojnych o niepodległość,
- s. XLIII od juweniliów począwszy aż po ostatnie utwory Lechoń urzeczony był wizją Polski szlacheckiej – była ona dla niego synonimem dawnej świetności i mocy Rzeczpospolitej,
- odrzucał i akceptował mity (bo anachroniczne – ale mobilizują w latach niewoli),
- w Karmazynowym poemacie są istotne zagadnienia życia narodu, są wizje, syntezy mitów, udramatyzowanie, patos, hiperbola,
- jesień 1924 – Srebrne i czarne – poezja refleksyjna, skupiona. Centralne zagadnienie to tragiczny los człowieka. Tematy – śmierć (świadomość przemijania, lęk i niepewność co do losu pośmiertnego, prośba o śmierć) i miłość (nieodwzajemniona, ale nadająca sens życiu, niemożliwa do spełnienia). Nawiązania do baroku (antynomie, hiperbole, inwersje, oksymorony, konceptyzm), romantyzmu (jednostka kontra sprawy ostateczne, dystans wobec świata, samotność, cierpienie) i modernizmu (indywidualizm, rozpacz istnienia, szaleństwo miłości, znużenie życiem, nastrojowość). Klasyczność zbiorku – wersyfikacja, intelektualizm poezji, chęć opanowania emocji, dystans wobec przeżyć podmiotu. Pointa często aforystyczna,
- 1921 – Jan Potocki – studium obłędu zakończonego samobójczą śmiercią,
- wiersze po 1924 (do wojny) – technika poetycka jak w Karmazynowm poemacie i Srebrnym i czarnym,
- 1940 – poczucie społecznego obowiązku – powrót do wierszy. Tu – Lutnia po Bekwarku (1942), Aria z kurantem (1945). S. LXI: Lechoń wie, że historia się powtarza. Zabiegi heroizujące, apelowanie do czytelnika za pomocą znanych motywów,
- motywy wspomnieniowo-nostalgiczne budują idealny kraj ojczysty i przeszłość. Tęsknota do czasów minionych i poczucie beznadziejności i cierpienia. Polska to idea, mit, jest budowana z marzeń,
- nurt refleksyjno-filozoficzny 0 cierpienie to nieodłączna cecha losu człowieka, poddanie się przeznaczeniu, smutna samotność w obcym świecie, perspektywa śmierci,
- postawa religijna (przekonanie o metafizycznych siłach rządzących życiem człowieka) – motywy religijne czerpie z katechizmu, Biblii, piśmiennictwa hagiograficznego i tradycji ludowej,
- koegzystencja patosu i prostoty,
- izolacja twórczości od wielu ważnych spraw w kraju,
- fascynowała Lechonia dawna szlacheckość Polski. Postawa polityczna – orientacja niepodległościowa (Piłsudski),
- najpierw Polska wyidealizowana, mit, potem – ukoronowanie dążeń niepodległościowych. W latach wojny – Polska to idea, jej mają być poświęcone siły narodu,
- pojęcie tajemnicy bytu – centralne zagadnienie światopoglądu. Pogląd na świat Lechonia: spirytualizm, sceptycyzm poznawczy, irracjonalizm, intuicjonizm. Istota poezji leży poza formą i treścią utworu. Poezja ma za cel wzruszenie metafizyczne, łączy muzykę i literaturę,
- ceni Lechoń Mickiewicza, Norwida, mistycznego Słowackiego, Kochanowskiego, Sępa Szarzyńskiego, J.A. Morsztyna, Trembeckiego, Krasickiego, Kniaźnina, Karpińskiego, Micińskiego,
- obcy mu futuryzm, ekspresjonizm, przeciwny był awangardzie,
- Skamandryci: 1) negacja młodopolskiego dziedzictwa, 2) odrzucenie narodowych obowiązków poezji, 3) poetyka codzienności, język potoczny w literaturze, 4) sensualizm, witalizm, optymizm, 5) komunikacyjna funkcja języka, 6) tradycje klasycyzujące w wersyfikacji.
- Lechoń: bez 3), człowiek młodopolski, a nie z tłumu, nie życie codzienne a patos narodowy lub sprawy ostateczne, nie optymizm, nie witalizm. Skamandryki jest tylko u Lechonia stosunek do języka i budowa wiersza,
- Lechoń to obrońca rymów
Scintilla