Forma bezosobowa czasownika.doc

Forma bezosobowa czasownika
Formas no personales del verbo

Formy bezosobowe czasownika, jakie możemy spotkać w języku hiszpańskim, są następujące: infinitivo (bezokolicznik), gerundio (imiesłów czynny) i participio (imiesłów bierny). Formy te nie posiadają wyznacznika osoby ani czasu, lecz mogą zastępować poszczególne części zdania.

EL INFINITIVO - BEZOKOLICZNIK
Bezokolicznik może spełniać w zdaniu następujące funkcje:

- podmiot:

El beber en exceso perjudica la salud. (Picie w nadmiarze szkodzi zdrowiu.)

Bezokolicznik jako rzeczownik jest rodzaju męskiego. Niektóre bezokoliczniki ewoluowały tak, że mogą występować jako rzeczowniki bez względu na znaczenie zdania lub nawet poza zdaniem, np. pesar jako czasownik oznacza „ważyć”, natomiast jego znaczenie jako rzeczownika to „ciężar, problem”. Z kolei deber czyli „musieć, mieć powinność”, jako rzeczownik oznacza „powinność”.

En esta playa los atardeceres son hermosos. Na tej plaży zachody słońca są urocze.

Mi deber era llamarte para informarte de lo sucedido. (Moim obowiązkiem było zadzwonić do ciebie, żeby poinformować cię o tym, co się wydarzyło.)

- przydawka:

Ya es la hora de comer. (Już czas zjeść obiad.)
Esta pregunta es difícil de responder. (Trudno jest odpowiedzieć na to pytanie.)

- dopełnienie bliższe:

Me apetece leer. (Mam ochotę poczytać.)

W niektórych konstrukcjach zdania bezokolicznikowe nabierają funkcji zdania podrzędnego, np.

- okolicznikowego czasu:

Al verme entrar, se dio la vuelta. (Gdy zobaczył mnie, gdy wchodzę, odwrócił się tyłem.)

- warunkowego:

De haberme dado cuenta antes, no te hubiera regalado este libro. (Gdybym się zorientowała wcześniej, nie podarowałabym ci tej książki.)

- przyzwolenia:

Con ser tan mal estudiante, le aprobaron todas las asignaturas. (Jak na tak złego studenta, zaliczyli mu wszystkie przedmioty. )

EL GERUNDIO - IMIESŁÓW
Gerundio w języku polskim odpowiada najczęściej imiesłów czynny -ąc. W zdaniu może pełnić funkcję przydawki, okolicznika lub może być równoważnikiem zdania podrzędnego.

Vimos a este cachorro vagabundeando por la ciudad y lo cogimos. (Zobaczyliśmy tego szczeniaka włóczącego się po mieście i go wzięliśmy.)
Pasaron el fin de semana descansando. (Spędzili weekend, odpoczywając.)
Miraba a Juana sonriendo. (Patrzył na Juanę, uśmiechając się.)
Le vi cruzando la calle. (Zobaczyłem go przechodzącego przez ulicę.)
El ladrón, asegurándose de que no había nadie en casa, entró por la ventana. (Złodziej, upewniając się, że nie ma nikogo w domu, wszedł do środka przez okno.)
Estando su madre presente, no se atrevería a decirlo. (Gdyby jego matka była obecna, nie odważyłaby się tego powiedzieć. )

Istnieje również forma złożona – gerundio compuesto, której w języku polskim odpowiada imiesłów uprzedni -wszy. Gerundio compuesto składa się z formy gerundio czasownika posiłkowego haber oraz participio czasownika głównego, np.

habiendo comprado (kupiwszy)
habiendo leído (przeczytawszy)
habiendo corregido (sprawdziwszy)

 

Gerundio może mieć znaczenie:

- warunkowe:

Mañana, permitiéndolo el tiempo, iremos a la playa. = Mañana, si el tiempo lo permite, iremos a la playa. (Jutro, jeśli pogoda na to pozwoli, pojedziemy na plażę. )

- czasowe:

Habiendo visto el desorden, se puso a limpiar. (Widząc bałagan, zabrał się za sprzątanie.)

- przyzwolenia:

Aun corriendo, no conseguimos llegar a tiempo. (Nawet biegnąc, nie damy rady dotrzeć na czas. )

PARTICIPIO - IMIESŁÓW BIERNY

W odróżnieniu od gerundio i bezokolicznika, których formy są nieodmienne, participio ma inne formy w zależności od rodzaju i liczby rzeczownika, który określa:

chico bien educado (dobrze wychowany chłopiec) / chicas bien educadas (dobrze wychowane dziewczęta)

Participio występuje również w konstrukcji strony biernej. Również wtedy uzgadnia się jego formę z liczbą i rodzajem rzeczownika, np.

Estas cartas fueron escritas por el presidente Abraham Lincoln. (Te listy zostały napisane przez prezydenta Abrahama Lincolna.)
La pólvora fue inventada por los chinos en el siglo IX de nuestra era. (Proch został wynaleziony przez Chińczyków w IX wieku naszej ery. )
Han encontrado a un sospechoso que todavía no ha sido investigado. (Odnaleziono podejrzanego, który jeszcze nie został przesłuchany. )

Gdy participio występuje jako czasownik posiłkowy w czasie złożonym, jego forma jest zawsze nieodmienna bez względu na formę podmiotu. Nadaje wtedy znaczenie orzeczeniu, ale czas zależy od czasownika posiłkowego haber, np.

He ido al cine con María.( Poszedłem do kina z Maríą.) (Pretérito perfecto)
Después de la cena hemos ido a dar un paseo. (Po kolacji poszliśmy na spacer.) (Pretérito perfecto)
Antes de que se mudara a Málaga, había explorado cuevas de América Latina. (Zanim przeprowadził się do Malagi, badał jaskinie Ameryki Łacińskiej.) (Pretérito pluscuamperfecto)

Poza funkcją czasownika posiłkowego w czasach złożonych participio może pełnić w zdaniu następujące funkcje:

- przydawki:

La película proyectada ayer era muy buena. (Film wyświetlony wczoraj był bardzo dobry.)

- orzecznika:

Parece enfadado. (Wygląda na obrażonego.)
Su firma es ya un hecho cumplido. (Jego podpis to już fakt dokonany.)

- okolicznika:

Los vi anoche cogidos de la mano. (Widziałam ich wczoraj w nocy trzymających się za ręce.)