HISTORIA KRYMINALISTYKI
Dzieje myśli kryminalistycznej są tak stare jak samo przestępstwo.
Słowo „kryminalistyka” pojawiło się na pocz.XIXw.
W W.Brytanii ma miejsce kryzys społeczno – gospodarczy, szerzy się przestępczość, dochodzi do utworzenia służby policyjnej.
Na wniosek Roberta Peel’a w 1929 zatwierdzono projekt ustawy o …
We Francji służby policyjne zaczął organizować były przestępca Vidog. Utworzył on tzw. latające brygady, które stosowały terror, siłę, represję.
Z czasem ich działalność została przerwana a równocześnie zaczęły powstawać wydziały kryminalistyki na Uniwersytetach, laboratoriach.
KRYMINALISTYKA – to nauka która bada metody i sposoby dokonywania przestępstw
oraz opracowuje metody służące do :
- wykrycia przestępstw
- ustalenia sprawcy czynu przestępnego
Nie można mylić kryminalistyki z kryminologią.
Kryminalistyka wykorzystuje metody badawcze i naukowe np. chemia, fizyka, biologia, psychologia, geografia.
Kryminalistyka związana jest przede wszystkim z postępowaniem karnym, ale również z prawem karnym materialnym.
Jest doceniania w pracy organów ścigania i prokuratury, nie jest natomiast tak bardzo doceniania przez sędziów.
I. Taktyka kryminalistyczna
II. Technika kryminalistyczna
ad.I. Zajmuje się :
- sposobami popełniania przestępstw
- zasadami działania organów śledczych w stosowaniu praktyk wykrycia przestępstwa i ujęcia sprawcy
ad.II. Zajmuje się :
- środkami fizyko – chemicznymi :
* używanymi przy popełnianiu czynów zabronionych
* stosowanymi w celu wykrycia czynu i sprawcy przestępstwa
a. wykrywcze -
b. rozpoznawcze – kiedy podejmujemy czynności w celu rozpoznania
c. dowodowe – przy użyciu jej metod możemy zgromadzić dowodowy
d. zapobiegawcze – niedopuszczenie do popełnienia planowanych przez sprawcę przestępstw
- to system poufnych, tajnych i dyskretnych działań organów ścigania :
* policji
* Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
* Agencji Wywiadu
* straży granicznej
prowadzonych poza procesem karnym lecz zazwyczaj służących aktualnym lub przyszłym celom tego procesu i wykorzystywanych dla zapobiegania i zwalczania przestępczości oraz innych zjawisk negatywnie sprzecznych.
Podstawą do podejmowania tych czynności są ustawy – nie są one jednak wyczerpująco uregulowane.
Są jeszcze akty wewnętrzne wydawane w zakresie tych służb – mają one charakter tajny, mają usprawnić działanie.
Najważniejsze czynności :
WYWIAD POLICYJNY – polega na zbieraniu informacji przez funkcjonariuszy organów ścigania na temat sprawców przestępstwa;
można to robić jawnie lub w sposób dyskretny
Te nieformalne rozmowy funkcjonariuszy poza procesem
nazywane są też rozpytaniem.
Notatka urzędowa :
- nie ma znaczenia dowodowego
- nie może być odczytywana
- posiada tylko i wyłącznie wartość informacyjną
OBSERWACJA – polega na celowym czynieniu spostrzeżeń po to, żeby uzyskać informacje na temat sprawcy przestępstwa i czynu zabronionego;
obserwacja może być prowadzona jawnie lub z ukrycia.
Obserwacja może być :
a) osób – kontakty, rozmowy, podglądy, stan emocjonalny, szperanie w dokumentach z przeszłości
b) miejsc – gdzie przebywa
c) uczestnicząca – kiedy funkcjonariusze przenikają da środowiska danej osoby i obserwują od wewnątrz
d) statyczna – obserwacja jakiego obiektu nie przemieszczającego się
e) dynamiczna – obserwacja obiektu poruszającego się, przemieszczającego się
INWIGILACJA – polega na systematycznym śledzeniu osób które planują popełnienie przestępstwa lub już je popełniły;
często podejmuje się ją wobec recydywistów. Inwigilację kończymy gdy udowodnimy, że przestępstwo zostało popełnione.
Wyróżnia się inwigilację :
a)pośrednią – osoba z tego środowiska jest chętna do współpracy, daje ona wszelkie informacje
b) bezpośrednią – kiedy funkcjonariusz organu ścigania wchodzi do środowiska pod innym nazwiskiem, zdobywa zaufanie przestępców (tajni agenci, informatorzy organów ścigania)
Tekst ustawy „o policji” nr 7 poz.8 2002 – art.19, 19A, 192 – obowiązuje od 19.III.02
Kontrola operacyjna obejmuje :
a)kontrolę korespondencyjną
b)kontrolę zawartości przesyłek
c)stosowanie środków technicznych (podsłuch, mikrofon, kamera) umożliwiających zdobywanie w sposób niejawny informacji, dowodów – ich ustalenia a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych
Kontrolę operacyjną zarządza obecnie Sąd Okręgowy. Wniosek składa komendant lub wojewódzki komendant. Czasem mogą podjąć ją sami, ale muszą uzyskać później zatwierdzenie Sądu.
ZAKUP KONTROLOWANY à ART. 19A
Polega na :
* dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia, przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa :
- ulegających przepadkowi albo
- których wytwarzanie, przetwarzanie, przewożenie lub którymi obrót jest zabroniony
* przyjęciu korzyści majątkowej
Te czynności podejmowane są w celu sprawdzenia, ustalenia.
Potocznie określa się je jako prowokacje policyjne lub in.zakup kontrolowany.
Takie czynności zarządza Komendant Policji lub Wojewódzki z wcześniejszym zezwoleniem od Prokuratora.
ART.19B – czynności polegające na zarządzeniu niejawnego nadzoru nad wytwarzaniem, przemieszczaniem, przechowywaniem, przetwarzaniem i obrotem przedmiotami przestępstwa jeżeli nie stwarza to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Takie czynności może zarządzić:
- Komendant Główny Policji lub
- Komendant Wojewódzki
2 rodzaje :
a)wewnętrzne – to te które organ ścigania ujawnia – takie informacje mogą ujawnić się przy okazji rutynowych działań patrolu (patrol może natrafić na przestępstwo lub na jego ślady)
b)zewnętrzne – zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa; istnieje społeczny obowiązek powiadomienia o popełnieniu przestępstwa policji lub prokuratora.
Obowiązek prawny – art.240 KK – określa te kategorie przestępstw o których nie zawiadomienie organu ścigania podlega karze
§2 KPK – ustawodawca nałożył obowiązek powiadomienia org.ścigania na instytucje społeczne i państwowe. Muszą one zabezpieczyć miejsce popełnienia przestępstwa.
-doniesienie mediów
-samooskarżenie sprawców ze względów natury emocjonalnej
Istnieje możliwość samozgłoszenia po to, żeby odwrócić uwagę, by mieć alibi w związku z cięższym przestępstwem
w celu ujawnienia sprawcy i uzyskania informacji o przestępstwie
a. pościg – ma na celu ujęcie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa.
Może mieć miejsce gdy :
* organy ścigania przybywają na miejsce przestępstwa i widzą uciekającego sprawcę lub później
* dowiedzą się gdzie on jest a po ich przybyciu sprawca ucieka
2-ie formy pościgu :
* p. czołowy – po śladach sprawcy
* p. zaporowy – stosowanie blokad w celu zatrzymania sprawcy
b. zasadzka – ma na celu :
-niespodziewane zdemaskowanie sprawcy
-jego ujęcie
-udowodnienie mu popełnienia przestępstwa
Ma podstępny charakter i jest stosowana gdy nie ma innej możliwości schwytania lub ujawnienia dokumentów. Posługuje się tutaj środkami technicznymi; można oznaczyć banknoty czy przedmioty z którymi sprawca być może będzie miał kontakt
c. zatrzymanie – uregulowane w KPK, ale są też uregulowania pozaprawne;
KPK wyróżnia
zatrzymanie obywatelskie – tylko na gorącym uczynku lub w pościgu podjętym w momencie popełnienia przestępstwa
Każda osoba może zatrzymać sprawcę na gorącym uczynku lub bezpośrednio po.
Policja może zatrzymać osobę wobec której istnieje uzasadniona obawa popełnienia przestępstwa.
Funkcjonariusz policji sporządza protokół z zatrzymania (art.244 KPK).
W protokole należy wskazać dokładną :
*datę zatrzymania
* miejsce zatrzymania
* czas zatrzymania
a także :
* nazwisko funkcjonariusza
* o jakie przestępstwo chodzi
* dane osobowe osoby podejrzanej
Policja może wykorzystywać do tego psy – psy do służby śledczej i psy specjalne.
Funkcjonariusz policji musi osobę zatrzymaną pouczyć, ale nie ma ona możliwości złożenia oświadczenia do protokołu. Osobie zatrzymanej przysługuje zażalenie.
NIEKONWENCJONALNE METODY :
* profilowanie psychologiczne – to sporządzanie portretu sprawcy, określenie z jakiego rodzaju sprawcą mamy do czynienia;
sposób działania sprawcy wskazuje modus operandi typ człowieka jaki ujawnia się po popełnieniu przestępstwa np. szczególne znamiona przestępstwa
* psycholingwistyka – typowanie sprawcy na podstawie jego języka, sposobie mówienia, czyli ustalenie jaki jest sprawca po wypowiedziach ustnych lub pisemnych
-wykorzystywanie mediów
-jasnowidzenie
-hipnoza – to metoda kontrowersyjna, artt.171KPK stanowi, że nie może mieć miejsca, czasami w wyjątkowych okolicznościach
d. przeszukiwanie – ma na celu ustalenie miejsca pobytu osoby :
osoby - podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo - zgłoszonej jako zaginiona
Przy zaginionych sprawdza się środowisko znajomych, rodzinę, miejsce zamieszkania tej osoby, korespondencję itp.
a)statyczne – odnosi się do wyglądu zewnętrznego, do budowy człowieka
-twarz
-poszczególne elementy głowy
-płeć
b)dynamiczne – odnosi się do elementów związanych z poruszaniem się człowieka
Świadek naoczny, który widział sprawcę w ramach zeznań opisze cechy sprawcy. Następnie sporządza się portret pamięciowy sprawcy, odbiera się zeznanie od świadka w sprawie portretu.
Przy sporządzaniu portretu pamięciowego pomaga system komputerowy.
Wyróżniamy 2-a etapy :
a) najpierw ogólny zarys, kształt twarzy, poszczególne elementy twarzowe (nakrycie głowy, okulary);
Wcześniej powszechna była metoda rysunkowa lub składana – poszczególne części twarzy nakładane na folię
b) metoda fotorobota – fragmenty zdjęć różnych osób; niekiedy używa się folii, otóż nakłada się różne elementy twarzy na siebie co tworzy pełny obraz
...
Florencja2013