Prof. zw. dr hab. Paweł Bożyk
INTEGRACJA EUROPEJSKA – PROBLEMY EGZAMINACYJNE
1. Pojęcie integracji ekonomicznej, w czym zawiera się jej specyfika.
Integracja ekonomiczna to scalanie, łączenie w jedną całość większą niż suma części składowych. Wiąże się ona z dużymi kosztami, rozpoczęła się ona w starożytnym Egipcie, potem w cesarstwie rzymskim oraz Grecji. W średniowieczu integracja przeprowadzana była przy pomocy armii, siłą łączono ludność, ziemi, surowce naturalne.
2. Wymień nazwiska protoplastów integracji w czasach nowożytnych.
Cesarz Napoleon Bonaparte.
Protoplastą współczesnej integracji był Otto Bismarck (1815-1898). Gdy przejął on władzę w Niemczech były one bardzo słabe, składały się z 22 państw, 7 systemów monetarnych, 32 banków centralnych, które emitowały pieniądze, różnych systemów politycznych itp. Bismarck twardą ręką zintegrował te landy: zlikwidował cła, utworzył Bundesrat, sejm oraz Niemiecki Związek Celny. Dzięki temu tempo rozwoju Niemiec uległo znacznemu poprawieniu, nastąpił wzrost inwestycji, powstały duże banki niemieckie co sprawiło, że Niemcy stały się potęgą.
W 1946 z nowymi ideami wstąpił Winston Churchill. Chciał on stworzyć Stany Zjednoczone Europy jako przeciwwagę dla USA.
3. Jakie są cztery podstawowe kryteria definiowania integracji ekonomicznej?
a. INTEGRACJA JAKO STAN
Wyodrębnienie się z gospodarki światowej grupy krajów w efekcie dużego i rosnącego udziału handlu zewnętrznego i wzajemnego, bądź też wzrostu udziału inwestycji, kooperacji produkcji, powiązań naukowo-badawczych.
b. INTEGRACJA JAKO PROCES (stały proces)
Nieprzerwany proces pogłębiania związków ekonomicznych, który nie ma końca (bo zmieniają się parametry tj. rozwój techniczny, rozwój ludności)
Proces ten ma tendencję do pogłębiania się w czasach gdy NIE MA kryzysu. W czasie kryzysu następuje zahamowanie (wymagany jest rozwój zrównoważony).
c. INTEGRACJA JAKO EFEKT PRZEMIAN FUNKCJONALNYCH (Béla Balassa)
Nieprzerwany proces likwidacji barier instytucjonalnych w procesie przepływu towarów, usług, czynników produkcji.
d. KRYTERIUM INSTYTUCJONALNE
Proces koordynacji postępowania krajów w procesie łączenia i integracji ich działalności (jednolite zasady działania).
e. INTEGRACJA jako proces rozwoju powiązań międzynarodowych, który przynosi wszystkim uczestnikom korzyści większe, aniżeli gdyby tego procesu nie było.
4. Jakie cechy integracji ekonomicznej pozwalaj ą ją podzielić na tradycyjną i współczesną.
a. TRADYCYJNA
Podstawę stanowiła klasyczna teoria kosztów komparatywnych Ricardo, zgodnie z którą korzyści specjalizacji narodowej są większe niż gdyby tej specjalizacji nie było. Wymagany jest wolny handel dobrami i usługami między krajami. Zgodnie z definicją trzeba likwidować wszelkie bariery przepływu dóbr i usług. Źródłem korzyści jest przewaga komparatywna (korzyści komparatywne)
· Komplementarność międzygałęziowa
· Béla Balassa-> likwidacja barier
b. WSPÓŁCZESNA
Usunęła założenie integracji tradycyjnej o braku przepływów czynników wytwórczych.
Do połowy lat 80 w UE integracja przeprowadzana była wg teorii tradycyjnej. Od połowy lat 80 mamy do czynienia z integracją współczesną (korzyści z wymiany zależą nie tylko od przepływu dóbr i usług, ale i od przepływu czynników wytwórczych)
Integracja współczesna zwróciła uwagę na drugie źródło korzyści z wymiany à korzyści skali produkcji (produkcja tych samych towarów w 2 krajach ale o innej skali produkcji)
· Komplementarność wewnątrzgałęziowa (korzyści skali produkcji danych elementów)
5. Co rozumiesz pod pojęciem celu integracji; jak mógłbyś sklasyfikować cele integracji.
Cele integracji są to preferowane przez kraje członkowskie kierunki rozwoju ugrupowania integracyjnego.
1) CELE PRZEDMIOTOWE:
o Cele polityczne :
§ umocnienie pozycji ugrupowania na świecie (aby coś znaczyć na świecie), ugrupowanie chce wpływać na kierunki rozwoju świata;
§ Chęć podporządkowania innych państw, ugrupowań (np. interwencja w Kosowie- chęć podporządkowania Bałkanów);
§ Umocnienie pozycji obronnej;
§ Wyeliminowanie konfliktów wewnątrz ugrupowania;
§ Cel polityczny pojedynczego kraju: umocnienie indywidualnej pozycji (wobec krajów należących jak i nienależących do ugrupowania)à szczególnie dla krajów małych i słabych;
o Cele ekonomiczne:
§ Likwidacja barier w przepływie towarów i usług;
§ Maksymalizacja korzyści z mpp (z różnic komparatywnych, z korzyści skali itp.);
§ Efekt kreacji i efekt przesunięcia handlu;
o Cele społeczno- cywilizacyjne:
§ Integracja ma selekcjonować te dobra kultury, które sprzyjają celom politycznych, ekonomicznych, cywilizacyjnych ugrupowania, a eliminować dobra kultury, które są w kolizji z tymi celami;
§ Rozwój nauki, informatyki, organizacji gospodarki i życia publicznego;
Spojrzenie tradycyjne – likwidacja barier przepływu dorobku postępu (np. licencji, badań naukowych);
Spojrzenie współczesne – tworzenie warunków dla badań zbiorowych, wartości cywilizacyjnych, tworzenie organizacji, instytucji.
2) CELE PODOMIOTOWE:
o Cele grupowe (dla całego ugrupowania);
o Cele indywidualne (dla danego kraju).
à cele przedmiotowe mogą mieć zarówno charakter grupowy jak i indywidualny.
6. Wyjaśnij efekt kreacji handlu w warunkach strefy wolnego handlu.
Efekt kreacji handlu oznacza wytworzenie się nowych strumieni handlu pomiędzy krajami członkowskimi sfery wolnego handlu lub unii celnej. Towary wytwarzane w poszczególnych krajach ugrupowania zaczynają być traktowane na rynkach innych krajów tejże sfery czy unii preferencyjnie na skutek zniesienia ceł i barier w handlu.
Kraj A zaczyna importować towar X z kraju B, bo wytworzona jest strefa wolnego handlu.
7. Wyjaśnij efekt przesunięcia handlu w warunkach unii celnej.
Efekt przesunięcia handlu dotyczy handlu pomiędzy krajami członkowskimi strefy handlu lub unii celnej oraz ich handlu z krajami z poza ugrupowania. Polega on na zastępowaniu importu określonych towarów spoza strefy czyli unii importem tych towarów ze strefy czy unii.
Są 3 kraje : A, B, C ; handlują one ze sobą towarami ( 20% cła). W kraju C jest najtaniej mimo cła. A więc kraj A importuje z kraju C oraz B z C. Następnie A i B tworzą unię celną i likwidują cła. Dla kraju A dobro wcześniej importowane z C jest teraz tańsze w kraju B (bo nie ma cła), więc w B jest korzystniej. A importuje z B; B już nie importuje tylko produkuje u siebie. W efekcie A i B rezygnują z importu z kraju C.
8. Co rozumiesz pod pojęciem przesłanek integracji regionalnej i jak te przesłanki mógłbyś sklasyfikować.
Przesłanki integracji – zainteresowanie państw integracją.
a. Polityczne – zainteresowanie państw współpracą polityczną z innymi krajami;
b. Ekonomiczne – chęć wspólnej realizacji celów ekonomicznych oraz tworzenia organizacji i instytucji;
c. Cywilizacyjno-społeczne – chęć uczestniczenia krajów w postępie cywilizacyjnym.
9. Jakie znasz warunki integracji.
a. PODSTAWOWE:
o Geograficzno-infrastrukturalne:
§ Bliskie położenie geograficzne (zbieżności kulturowe, cywilizacyjne, językowe);
Ma to wpływ na koszty transportu, komunikacji, rozwoju telekomunikacji, połączenia kolejowe, morskie, drogowe).
o Ekonomiczne:
§ Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego;
UE częściowo rezygnuje z tego warunku by pomagać krajom słabiej rozwiniętym. Może to powodować komplikacje, bo pojawiają się utrudnienia rozwoju wewnętrznego ugrupowania, bo są różnice w poziomie wiedzy, produkcji.
§ Komplementarność struktur gospodarczych, komplementarność wewnątrzgałęziowa, a nie tylko międzygałęziowa.
o Pozaekonomiczne:
§ Potrzeba zapewnienia zgodności ustrojowej;
§ Zbieżność wewnętrznej polityki ekonomicznej;
§ Zbieżność zagranicznej polityki ekonomicznej.
b. SPECYFICZNE
10. Jak integracja oddziałuje na suwerenność państw.
SUWERENNOŚĆ - zwierzchnictwo władz państwowych nad terytorium i ludnością, którzy zamieszkują to terytorium.
4 rodzaje polityk ekonomicznych wg kryterium suwerenności:
a. Polityka autonomiczna
Do II wojny światowej wszystkie państwa prowadziły tę politykę. Polegała ona na pełnym zwierzchnictwie władz państwa nad terytorium i ludźmi.
b. Polityka umowna
Od lat 60. Kraje wchodziły do różnych organizacji międzynarodowych, przynależność do nich oznaczała ograniczenie suwerenności dla krajów członkowskich (nie mogły wszystkiego robić). Państwo musiało uwzględniać to co zapisano w umowach danych organizacji.
c. Polityka integracyjna
Członkowie ugrupowania mogą jeszcze mniej niż w polityce umownej (większe ograniczenie suwerenności). Koordynacja polityki.
d. Polityka globalna
Kraj musi unifikować swoją politykę z tymi jakie prowadzi się w krajach członkowskich (np. jednolity system finansowy).
11. Czym różni się ograniczenie wykonywania suwerenności od ograniczenia suwerenności.
OGRANICZENIE WYKONYWANIA SUWERENNOŚCI – władza państwowa sama dobrowolnie decyduje o zawieraniu umów ograniczających suwerenność (ale może od nich odstąpić, jest to zależne od danego kraju); jednak czasem ciężko jest wystąpić z danej organizacji, gdyż powoduje to ogromne negatywne skutki.
Największe ograniczenie suwerenności dotyczy integracji o charakterze ponadnarodowym. Instytucja taka ma prawo oddziaływać na rządy i obywateli. Integracja międzynarodowa nie może decydować i oddziaływać na obywateli.
12. Jakie znasz instytucjonalne formy integracji ekonomicznej.
1. Formy proste
2. Formy złożone
13. Wymień proste i złożone formy integracji ekonomicznej
I. Proste formy integracji:
Ø strefa wolnego handlu,
Ø unia celna;
II. Złożone formy integracji:
Ø wspólny rynek,
Ø unia monetarna,
Ø unia ekonomiczna,
Ø unia polityczna,
Ø pełna integracja ekonomiczna.
14. Co rozumiesz pod pojęciem pełnej integracji ekonomicznej.
Jest to scalony gospodarczo i politycznie organizm, który funkcjonuje jako podmiot międzynarodowego życia gospodarczego i politycznego oraz wyróżnia się na tle innych podmiotów, zwłaszcza poszczególnych państw, całkowitym ujednoliceniem w skali międzynarodowej podstawowych reguł i zasad funkcjonowania gospodarki, a także polityki wewnętrznej i zagranicznej.
15. Wymień kryteria integracji regionalnej.
a. Zgodność systemów politycznych;
b. Bliskość terytorialna;
c. Dopasowana infrastruktura gospodarcza;
d. Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego i technologicznego;
e. Komplementarność struktur gospodarczych;
f. Rozwinięte wzajemne powiązania handlowe
g. Zbliżone mechanizmy funkcjonowania gospodarki.
16. Wymień kryteria integracji regionalnej.
c. Dopasowana infrastruktura;
...
supermala