Rada Europy- ma siedzibę w Strasburgu, zajmuje się sprawami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi dot. Europy, jej organami są: Zgromadzenie Parlamentarne składające się z parlamentarzystów wyznaczanych przez parlamenty państw członkowskich i Komitet Ministrów składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich zastępców, nie posiada kompetencji stanowienia prawa ale dysponuje dwoma rodzajami instrumentów prawnych tj. niewiążącymi rezolucjami i możliwością przygotowywania projektów umów międzynarodowych, główne idee to: zasada demokracji pluralistycznej, poszanowanie prawa, system ochrony praw człowieka, te dwie ostatnie są priorytetową dziedziną jej działania, a najważniejsze akty prawa to: Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Europejska Karta Społeczna, Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali- 9.5.1950 francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman wystąpił z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec. 18.4.1951 Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy podpisały w Paryżu zawarty na 50 lat Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS), który wszedł w życie 23.7.1952, traktat ten utworzył cztery instytucje dla struktury organizacyjnej Wspólnoty tj. Specjalną Radę Ministrów, Wysoką Władzę, Wspólne Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości, na drodze rozwoju Wspólnot Wspólne Zgromadzenie zostało przekształcone w Parlament Europejski, a Wysoko Władza w Komisję.
Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (TEWG) został zawarty na czas nieokreślony w Rzymie 23.4.1957, wszedł w życie po ratyfikacji1.1.1958. W skład systemu instytucjonalnego Wspólnoty weszły: Rada jako ciało prawodawcze o charakterze międzyrządowym, Komisja jako instytucja wykonawcza o charakterze ponadnarodowym, Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne jako instytucja o charakterze kontrolnym, Trybunał Sprawiedliwości jako instytucje o charakterze ponadnarodowym. Powołano również Komitet Ekonomiczno-Społeczny, jako instytucje pomocniczą. Na mocy późniejszego Traktatu z Maastricht dokonano zmiany nazwy EWG na Wspólnotę Europejską.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)- 25.3.1957 w Rzymie podpisano Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (TEWEA), został zawarty na czas nieokreślony i wszedł w życie 1.1.1958, przewidywał powołanie głównych instytucji Wspólnoty: Rady, Komisji, Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego, Trybunału Sprawiedliwości, rolę pomocnicza pełnił Komitet Ekonomiczno-Społeczny.
Traktaty o fuzjach trzech Wspólnot Europejskich (TEWWiS+TEWG+TEWEA)- wraz z traktatami założycielskimi dla EWG i EWEA dnia 25.31957 został podpisany Układ o wspólnych organach Wspólnot Europejskich tzw. pierwszy traktat fuzyjny, na jego mocy Zgromadzenie Parlamentarne oraz Trybunał Sprawiedliwości zostały przekształcone w jedno Zgromadzenie Parlamentarne i jeden Trybunał Sprawiedliwości dla wszystkich trzech Wspólnot, dopełnieniem było połączenie Rad Ministrów oraz Komisji w 8.4.1965 tzw. drugi traktat fuzyjny.
Jednolity Akt Europejski (JAE)- luty 1986 r. przyjęcie przez Wspólnoty Europejskie JAE, który wszedł w życie 1.7.1987, jest dokumentem krótkim-34 art. ujęte w trzech częściach. Pierwsza część-uznanie rady Europejskiej, druga część-poprawki i uzupełnienia do traktatów założycielskich oraz sprawy związane z powołaniem Sądu Pierwszej Instancji (SPI), trzecia część-formalizowała procedury dot. Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP). Postanowiono o utworzeniu do 31.12.1992 rynku wewnętrznego. W Preambule JEA państwa członkowskie wyraziły wolę przekształcenia stosunków między sobą w Unię Europejską budowaną na fundamentach istniejących Wspólnot Europejskich oraz EWP.
Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, z Amsterdam i z Nicei)- Traktat z Maastricht podpisano 7.2.1992, wszedł w życie 1.11.1993, jest umową międzynarodową, składającą się z Preambuły i dyspozycji ujętej w siedmiu tytułach. Postanowienia dot. Unii Europejskiej zawarto w tytułach I,V,VI,VII, które dotyczą celów i struktury UE oraz jej II i III filaru, a więc wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, to właśnie ten Traktat wprowadził zmianę nazwy: EWG na WE. Traktat z Amsterdamu przyjęty na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 1997r, wszedł w życie 1.5.1999, zmodyfikował Traktat o Unii Europejskiej i traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, zmieniono nazwę III filaru na Współpracę Policyjną i Sądową w Sprawach Karnych i rozszerzono częściowo jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości na III filar, dokonano zmian w II filarze m.in. zwiększono zakres podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w Radzie. Traktat z Nicei z 2001r, wszedł w życie 1.2.2003, składa się z bardzo krótkiej Preambuły i dwóch części, część pierwsza zawiera zmiany wnoszone do TUE, TWE, TEWWiS, TEWEA, Protokołu w sprawie Statutu ESBC i EBC oraz protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich, w części drugiej są postanowienia przejściowe i końcowe, traktat został zawarty na czas nieokreślony.
1973 – 6 państw, przystępują 3(Dania, Irlandia, Wlk. Bryt.), 1981- przystępuje Grecja, 1986 – Hiszpania i Portugalia, 1995-Austria, Szwecja, Finlandia, 2004 – 10 państw w tym Polska, razem 25.
Traktat ustanawiający Konstytucje dla Europy został przyjęty 29.10.2004, podlega ratyfikacji przez państwa członkowskie UE zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi, wejdzie w życie 1.11.2006 pod warunkiem, że złożone zostaną do depozytu wszystkie dokumenty ratyfikacyjne, zaś w przeciwnym razie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po złożeniu do depozytu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego. Traktat ten składa się z czterech części poprzedzonych Preambułą, dołączono do niego Protokoły, Załączniki I i II oraz Deklarację do załączenia do Aktu końcowego Konferencji międzyrządowej, a także Akt Końcowy. Część pierwsza zawiera 9 tytułów: definicja i cele Unii, prawa podstawowe i obywatelstwo Unii, kompetencje Unii, instytucje i organy Unii, wykonywanie kompetencji, życie demokratyczne Unii, finanse Unii, Unia i jej bezpośrednie otoczenie, członkostwo Unii, w tej części znalazł się m.in. przepis nakładający UE osobowość prawną. W zakresie ram instytucjonalnych Traktat wprowadza nową instytucję Przewodniczącego Rady Europejskiej, wybieranego przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres dwóch i pół roku oraz urząd ministra spraw zagranicznych Unii mianowanego przez Rade Europejską większością kwalifikowaną za zgodą przewodniczącego Komisji, co do Parlamentu Europejskiego-określono wielkości składu, nie może skład przekroczyć 750 deputowanych, przy czym z jednego państwa najwięcej 96 a najmniej 6, podziału mandatów dokonuje Rada Europejska w decyzji europejskiej przyjętej jednogłośnie. Traktat zmienia katalog aktów prawnych UE na: akty ustawodawcze (ustawy europejskie, europejskie ustawy ramowe), akty o charakterze nieustawodawczym (rozporządzenia europejskie, decyzje europejskie), akty wykonawcze (europejskie rozporządzenia wykonawcze, europejskie decyzje wykonawcze), zalecenia i opinie. Część druga zatytułowana jest „Karta Praw Podstawowych” i składa się z 7 tytułów: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie, wymiar sprawiedliwości, postanowienia ogólne dot. wykładni i stosowania Karty. Część trzecia zatytułowana jest „Polityki i funkcjonowanie Unii” i składa się z 7 tytułów: zasady ogólne, niedyskryminacja i obywatelstwo, polityki i działania wewnętrzne, stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich, działania zewnętrzne Unii, Funkcjonowanie Unii, postanowienia wspólne. Część czwarta zawiera postanowienia ogólne i końcowe.
Filary-dach UE postanowienia ogólne, cele UE, instytucje, wspólne wartości, I filar tworzą Wspólnoty Europejskie, II filar to Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, III filar to Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych, fundament-wzmocniona współpraca, postanowienia wspólne i końcowe.
Cele Wspólnot Europejskich i cele Unii Europejskiej- 1. cele WE katalog zawiera Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE) są nimi: ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczej i walutowej, harmonijny, zrównoważony i stały rozwój działalności gospodarczej, wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej, równość mężczyzn i kobiet, trwały i nieinflacyjny wzrost, wysoki stopień konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, wysoki poziom ochrony i poprawy środowiska naturalnego, podwyższenie poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi. 2.cele EWEA- przyczynienie się do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego, podniesienie poziomu życia w państwach członkowskich, rozwijanie stosunków z innymi państwami. 3. cele UE art. 2 TUE- popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia, doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza przez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umacnianie spójności gospodarczej i społecznej, ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, docelowo ze wspólną walutą, potwierdzenie tożsamości UE na arenie międzynarodowej, umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państwa członkowskich przez ustanowienie obywatelstwa Unii, utrzymywanie i rozwijanie Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, pełne zachowanie o rozwój dorobku wspólnotowego.
Członkostwo w UE- kandydat musi być państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego i musi być państwem europejskim, państwo kandydujące musi być demokratycznym państwem prawa, szanującym zasady wolności, demokracji, prawa człowieka i podstawowe wolności, ustrój państwa musi odpowiadać zasadom właściwym dla gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji, państwo kandydujące musi przyjąć acquis communataire. Państwo składa wniosek do Rady, który może być wycofany do czasu złożenia dokumentów ratyfikacyjnych umowy o przystąpieniu, Rada przekazuje wniosek Komisji, która przygotowuje wstępną opinię w sprawie, Rada na podstawie opinii wydaje postanowienie o podjęciu rokowań w sprawie członkostwa państwa-kandydata (nie ma ono skutków wiążących wobec kandydata), we wstępnym etapie negocjacji strony prowadzą przegląd prawa państwa-kandydata co do zgodności z acquis communataire, na tym etapie kluczową rolę odgrywa Komisja Europejska, właściwe rokowania prowadzi Rada, po ich zakończeniu Komisja przygotowuje dla Rady opinię o gotowości państwa do członkostwa, na tym etapie procedury zgodę musi wyrazić również Parlament Europejski decydujący bezwzględną większością głosów swoich członków, o przyjęciu danego państwa w poczet członków UE decyduje Rada jednomyślnie, warunki przyjęcia i dostosowania do traktatów stanowią przedmiot umowy miedzy państwami członkowskimi a państwem składającym wniosek o przyjęcie, umowa ta wchodzi w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i państwo kandydujące. Zawieszenie praw członkowskich-traktat nie przewiduje możliwości generalnego zawieszenia członkostwa, ale przewiduje zawieszenie co do niektórych praw członkowskich łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu danego państwa w Radzie, do wszycia tej procedury konieczny jest uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji, następnie Rada stanowiąc większością 4/5 swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego przyjętej większością 2/3 oddanych głosów reprezentujących większość członków Parlamentu, może stwierdzić istnienie ryzyka poważnego naruszenia przez dane państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 TUE, w wyniku takiego stwierdzenia Rada może skierować do tego państwa stosowne zalecenia, kolejny etap jest związany z decyzją Rady zebranej w składzie szefów państw i rządów, która wzywa rząd danego państwa do przedstawienia uwag, Rada w tym składzie podejmuje decyzję jednomyślnie na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, przyjętej większością 2/3 oddanych głosów reprezentujących większość członków Parlamentu, może stwierdzić istnienie ryzyka poważnego naruszenia przez dane państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 TUE, po podjęciu takiej decyzji Rada stanowiąc większością kwalifikowaną może zadecydować o zawieszeniu niektórych praw, po zmianie sytuacji, która doprowadziła do zawieszenia, Rada może postanowić większością kwalifikowaną o uchyleniu podjętego środka. Żaden z Traktatów nie przewiduje możliwości ustania czy wypowiedzenia członkostwa.
Stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi- wyróżniamy stowarzyszenia traktatowe(1) i konstytucyjne(2). 1-dzielimy na stowarzyszenia ograniczone do państw europejskich- należy wyróżnić tu tzw. Układy Europejskie zawarte z państwami Europy Środkowej i Wschodniej obecnie taki układ jest zawarty np. z Polską oraz Układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, celem ich jest popieranie rozwoju handlu i stosunków gospodarczych- i stowarzyszenia z państwami pozaeuropejskimi, celem jest wspieranie ich gospodarczego i społecznego rozwoju w oparciu o wspólnotową politykę rozwoju, obecnie funkcjonują układy zawarte np. z Marokiem, Algierią, Tunezją, Egiptem, Libanem, Syrią, Izraelem i Jordanią, mają one na celu ułatwienie dostępu produktów z tych krajów na rynek UE i są podstawą współpracy gospodarczej i finansowej. 2- dotyczą stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich, celem jest popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego tych krajów i terytoriów oraz ustanowienie ścisłych stosunków między nimi a całą Wspólnotą Europejską.
Obywatelstwo UE- instytucja obywatelstwa została powołana do życia na mocy postanowień Traktatu z Maastricht, każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego z mocy prawa jest obywatelem UE, przy czym obywatelstwo to nie zastępuje, lecz uzupełnia obywatelstwo krajowe, obywatelstwo to ma charakter akcesoryjny, w świetle postanowień art. 17 ust. 2 TWE obywatele Unii korzystają z praw ustanowionych niniejszym Traktatem i podlegają obowiązkom w nim określonym.
Rada Europejska- wykształciła się z praktyki odbywania co pewien czas konferencji szefów państw lub rządów państw członkowskich Wspólnot. Pierwsze spotkanie odbyło się w Paryżu w lutym 1961 r. W 1974 r. ówczesny prezydent Francji zaproponował utworzenie Rady Europejskiej i urgowanie częstotliwości jej konferencji do 3 w roku z możliwością dodatkowych spotkań specjalnych. Funkcjonowanie RE zostało ostatecznie unormowane przez art. 2 Jednolitego Aktu europejskiego w 1986 r., RE została wymieniona jako instytucja w art. 4 TUE. W skład RE wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich, przewodniczący Komisji, w/w szefom towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych oraz jeden członek Komisji, siedzibę ma w Brukseli (w książce nie podają siedziby, twierdzą że jej nie ma), spotkania 2 razy do roku, przewodniczącym jest szef państwa lub szef rządu państwa członkowskiego, które obecnie sprawuje przewodnictwo w Radzie, po każdym posiedzeniu RE musi składać sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu oraz roczne sprawozdanie o postępie osiągniętym przez Unię. RE nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa w tej mierze ogólne kierunki polityczne, RE nie stanowi żadnych aktów prawnych, chociaż może omawiać sprawy, które Wspólnot dotyczą, spełnia ona istotne funkcje w procesie przyspieszania i pogłębiania integracji państw członkowskich Unii. Decyzje RE podejmowane są na zasadzie konsensusu (nie ma głosowania) i zawarte są na ogół w formie oświadczenia przewodniczącego, jako tzw. konkluzje Prezydencji. Decyzje dzieli się na kategorie: programujące rozwój instytucjonalny Wspólnot np. postanowienia dot. Unii Gospodarczej i Walutowej, wytyczne formułujące cele i zasady integracji, decyzje merytoryczne np. wyznaczenie terminu powszechnych i bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego, deklaracje intencji np. w sprawie stosunków z Rosją. Jej działalność nie podlega kontroli Trybunału Sprawiedliwości.
Parlament Europejski- podstawą prawną działania jest TWE oraz regulamin PE, siedziba w Strasburgu, będącym miejscem sesji plenarnych, które dodatkowo mogą odbywać się w Brukseli, Sekretariat Generalny PE znajduje się w Luksemburgu. W skład PE wchodzą wybrani w bezpośrednich wyborach powszechnych przedstawiciele narodów państw wchodzących do Wspólnoty, deputowani nie reprezentują parlamentów państw członkowskich, ale wszystkie społeczeństwa UE, mandat deputowanego do PE trwa 5 lat i może być odnowiony, kończy się wraz z końcem kadencji, złożeniem rezygnacji przez deputowanego lub z jego śmiercią, deputowany nie może być równocześnie członkiem rządu państwa członkowskiego, członkiem innej instytucji wspólnotowej, jak również komitetów, nie może również zasiadać w zarządzie, być członkiem dyrekcji ani Urzędnikiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego, jak też nie może być urzędnikiem lub członkiem personelu instytucji lub innych ciał wspólnotowych, członkowie PE nie mogą być zatrzymani, rewidowani lub ścigani ze względu na wyrażane przez siebie poglądy, podczas trwania sesji deputowani korzystają na terytorium narodowym z immunitetów, nie mogą się powoływać na immunitet jeśli zostaną złapani na gorącym uczynku, immunitet może być uchylony przez Parlament. Polska ma 54 mandaty. PE działa według zasad ustalonych w Regulaminie PE, przyjętym większością głosów jego członków. PE odbywa coroczną sesję, zbierając się w drugi wtorek maca każdego roku, zaś na żądanie większości swych członków, bądź Rady lub Komisji, PE może zebrać się na sesję nadzwyczajną. Na początku każdej sesji ustalany jest kalendarz prac Parlamentu, sesja trwa praktycznie do rozpoczęcia kolejnej sesji w następnym roku albo w przypadku zmiany kadencji PE do pierwszego jej zebrania. Z zastrzeżeniem odmiennych postanowień traktatów PE podejmuje uchwały większością oddanych głosów, niektóre postanowienia traktatu wymagają do podjęcia decyzji większości głosów wszystkich członków , inne natomiast wymagają 2/3 lub 3/5 oddanych głosów. Większość kwalifikowaną przewidują traktaty m.in. dla postępowania w sprawach przyjęcia budżetu i przy głosowaniu votum nieufności dla Komisji. Obrady PE są w zasadzie otwarte, na jawnym posiedzeniu PE przeprowadza dyskusję nad corocznym sprawozdaniem Komisji. PE spośród swoich członków wybiera przewodniczącego i prezydium, a także ma możliwość wyboru 14 wiceprzewodniczących PE. Przewodniczący i wiceprzewodniczący wybierani są a 2,5 roku. Struktura organizacyjna PE: prezydium, konferencji, frakcje parlamentarne, komisje, Sekretariat Generalny. Prezydium składa się z przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów, którzy mają głos doradczy, prezydium ma do wykonania zadania finansowe, administracyjne i organizacyjne, powołuje Sekretarza Generalnego, który kieruje pracami Sekretariatu Generalnego. Przewodniczący PE kieruje działaniami Parlamentu i wszystkimi ciałami organizacji wewnętrznej Parlamentu powstałymi na mocy Regulaminu, prowadzi obrady PE i reprezentuje go na zewnątrz, swoje uprawnienia może delegować na wiceprzewodniczących. Konferencja przewodniczących składa się z przewodniczącego PE i przewodniczących frakcji parlamentarnych, deputowani nie zrzeszeni mogą delegować do tego grona dwóch przedstawicieli, konferencja przewodniczących delegacji, na czele z jej przewodniczącym, składa się z przewodniczących wszystkich stałych delegacji międzyparlamentarnych, podzielonych na 5 grup regionalnych powołanych do kontaktów międzyparlamentarnych, konferencja przewodniczących komisji składa się z przewodniczących wszystkich stałych i niestałych komisji parlamentarnych. Członkowie PE tworzą frakcje według przynależności partyjnej, większość członków PE zrzeszona jest we frakcjach politycznych, ale są też deputowani, którzy biorą udział w pracach PE jako posłowie nie zrzeszeni. W PE funkcjonują komisje stałe i zmienne, obecnie 17 stałych, które powoływane są na początku sesji PE na okres 2,5 roku, a liczba miejsc w każdej z nich przydzielana jest poszczególnym frakcjom politycznym w drodze ustaleń między nimi. Istnieją również zmienna liczba komisji tymczasowych, które mogą być powoływane przez PE w każdym czasie na okres 1 roku. Stałe komisje spotykają się raz w miesiącu, a ich posiedzenia są jawne, chyba że ich członkowie zadecydują inaczej, quorum stanowi zazwyczaj ¼ członków komisji, chociaż możliwe są wyjątki. Funkcje: opiniodawcze, kontrolne i funkcje w procesie prawodawczym.
Rada- nazywana niekiedy Radą Ministrów lub Radą Unii Europejskiej, została powołana na mocy art. 1 tzw. Traktatu o fuzji z 1965 r. Jest zasadniczą instytucją prawotwórczą we wspólnotowym systemie instytucjonalnym, którą to pozycję w niektórych przypadkach dzieli z PE i Komisją, posiada również kompetencje wykonawcze. Składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu danego państwa, każde państwo członkowskie ma tylko po jednym przedstawicielu w Radzie. W pełnym zakresie tj. łącznie z prawem głosu, jeden członek Rady może być zastąpiony przez innego członka Rady, sytuacja taka określana jest jako przekazywanie głosu, ograniczonego jednak do reprezentowania tylko jednego z pozostałych członków Rady. Każde państwo członkowskie przewodniczy Radzie przez sześć miesięcy tzw. Prezydencja, a rotacja następuje 1 stycznia i lipca każdego roku, obecnie przewodniczy Austria, kolejność sprawowania ustala Rada decyzją podjętą jednogłośnie. Rada jest zwoływana przez przewodniczącego, z jego inicjatywy, na wniosek jednego z jej członków lub na wniosek Komisji, na jej posiedzenia zapraszana jest Komisja, chyba że Rada podejmie przeciwną decyzję. Rada działa zgodnie z postanowieniami traktatów założycielskich i Regulaminu. Data posiedzenia Rady podawana jest do wiadomości państw członkowskich na początku każdej Prezydencji, posiedzenia odbywają się w Brukseli, ale w kwietniu, czerwcu i październiku Rada spotyka się w Luksemburgu, jeśli Rada albo COREPER nie zadecydują jednomyślnie o odbyciu posiedzenia wyjątkowo w innym miejscu, posiedzenia co do zasady są zamknięte. Rade wspomaga Sekretariat Generalny, kierowany przez sekretarza generalnego, który jest również wysokim przedstawicielem ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Za przygotowania prac Rady odpowiedzialny jest COREPER-Komitet Stałych Przedstawicieli, składający się z szefów stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państw członkowskich akredytowanych przy Wspólnotach w randze ambasadorów, jest on również odpowiedzialny za wykonanie zadań przydzielonych mu przez Radę, może też podejmować decyzje proceduralne w przypadkach przewidzianych w Regulaminie Rady, jego przewodniczącym jest przedstawiciel tego państwa, które sprawuje przewodnictwo w Radzie, kieruje n pracą różnych komitetów powoływanych przez Radę, jak też sam powołuje komitety i grupy robocze. Rada- kompetencje i zadania – zapewnia koordynację ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich (może podejmować niewiążące uchwały w celu zapewnienia koordynacji o.p.g.p.cz. oraz ogólnej harmonizacji polityki państw członkowskich i Wspólnot), ma uprawnienia do podejmowania decyzji (decyduje o środkach prawnych, które mają zapewnić realizację celów zawartych w traktatach, co oznacza, że jest ona ośrodkiem stanowienia pochodnego prawa wspólnotowego UE) i do wykonywania decyzji (przekazuje komisji kompetencje dotyczące wykonywania decyzji w przyjętych przez siebie aktach prawnych). Rada mianuje członków Trybunału Obrachunkowego, może zmieniać liczbę rzeczników generalnych Trybunału Sprawiedliwości oraz ustala wysokość wynagrodzeń, powołuje również członków innych, poza głównymi, instytucji i ustala ich regulaminy i statuty, może ponadto kontrolować niektóre działania Komisji, jak też żądać od niej podejmowania działań, uczestniczy także w kontroli realizacji budżetu, może zasięgać opinii Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regonów, jak też zapoznawać się z rocznymi sprawozdaniem europejskiego Banku Centralnego, ma prawo wnoszenia skarg do Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenia nieważności aktu pochodnego prawa wspólnotowego oraz na bezczynność instytucji. W zakresie spraw II filaru: podejmuje decyzje potrzebne do określenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa na podstawie wytycznych Rady Europejskiej, zaleca RE wspólne strategie, realizuje wspólne strategie przez przyjmowanie wspólnych działań i stanowisk, zapewnia jedność, spójność i skuteczność działania UE, powołuje specjalnych przedstawicieli dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W zakresie spraw III filaru: stanowi forum informacji, konsultacji i koordynacji działań państw członkowskich, uchwala akty dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, zawiera umowy międzynarodowe w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz upoważnia Prezydencję do podejmowania rokowań w celu zawierania takich umów, upoważnia państwa członkowskie do podjęcia wzmocnionej współpracy po uprzednich konsultacjach z PE i Komisją, odpowiada na pytania PE w materii III filaru, określa warunki dla wspólnych działań państw członkowskich. Podejmowanie decyzji- procedura większości zwykłej(1), większości kwalifikowanej(2) i jednomyślności(3). 1-Każde państwo członkowskie ma jeden głos. 2-poszczególnym państwom członkowskim przysługuje określona liczba głosów, która zależy przede wszystkim od potencjału demograficznego z danego państwa, z niewielką korektą na korzyść państw małych, my mamy 27 głosów. W ramach I filaru do podjęcia uchwały niezbędne są co najmniej 232 głosy „za” oddane przez większość państw członkowskich w przypadku, gdy wymagane jest przyjęcie aktu prawnego na wniosek Komisji, w pozostałych przypadkach (dot. również II i III filaru) będą 232 głosy „za” oddane przez co najmniej 2/3 państw członkowskich, które muszą reprezentować minimum 62% ogółu ludności UE. 3-jeżeli wymagana jest jednomyślność, żadne państwo nie może oddać głosu przeciw, jednakże wstrzymanie się od głosu przez obecnych lub reprezentowanych nie wstrzymuje podjęcia uchwały w tym trybie, ale jeżeli jakiegoś państwa nie ma na posiedzeniu i nie przekazało swego głosu innemu państwu, nie można podjąć decyzji.
Komisja-nazywana niekiedy administracją publiczną Unii Europejskiej, wykształciła się z instytucji Wysokiej Władzy, która działała w ramach EWWiS, stała się wspólną instytucją na podstawie tzw. traktatu o fuzji z 8.4.1965r. W skład Komisji wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego (25 komisarzy). Procedura powołania Komisji rozpoczyna się od wyznaczenia przez Radę kwalifikowaną większością głosów przewodniczącego, decyzja Rady wymaga zatwierdzenia przez Parlament Europejski, następnie Rada działając większością kwalifikowaną po porozumieniu z kandydatem na przewodniczącego przyjmuje listę (sporządzoną zgodnie z propozycjami państw członkowskich) osób które zamierza powołać na stanowiska komisarzy, w ten sposób wyznaczeni przewodniczący i komisarze podlegają zatwierdzeniu jako cały skład Komisji przez Parlament Europejski, następnym etapem jest ich nominacja przez Radę działającą większością kwalifikowaną swoich członków. Członkowie Komisji mianowani są na okres 5 lat, a ich mandat może być odnowiony, członkowie Komisji działają w ogólnym interesie Wspólnoty i są całkowicie niezależni w wykonywaniu swoich obowiązków. Mandat komisarza wygasa z chwilą jego śmierci, rezygnacji, dymisji lub upływu kadencji, w takich przypadkach nowy członek Komisji mianowany jest przez Radę kwalifikowaną większością głosów na pozostający czas urzędowania Komisji, przy czym Rada może podjąć decyzje o nieuzupełnianiu wakatu. Komisja ma swoje jednostki organizacyjne, są nimi Dyrekcje Generalne i Służby. Komisja jest największą instytucją wspólnotową, ma swoją siedzibę w Brukseli, niektóre jej jednostki mieszczą się Luksemburgu. Kompetencje Komisji w I filarze: funkcje-kontrolne (Komisja czuwa nad stosowaniem traktatów i innych decyzji podejmowanych przez instytucje wspólnotowe na podstawie postanowień traktatów), decyzyjne (może wydawać zalecenia i opinie w sprawach stanowiących przedmiot Traktatu, ma kompetencje sprawie podejmowania decyzji, jest jedyną instytucją uprawnioną do inicjatywy ustawodawczej, tak więc inne instytucje nie mogą wszczynać żadnych działań legislacyjnych bez uprzedniej propozycji Komisji), wykonawcze (dysponuje szerokim zakresem uprawnień dotyczących wykonywania przepisów ustanowionych przez Radę, do zadań wykonawczych należy realizacja budżetu), w zakresie stosunków zewnętrznych (reprezentuje Wspólnoty w stosunkach prawnych wewnątrz państw członkowskich oraz w stosunkach zewnętrznych). Kompetencje w II i III filarze: angażuje się w międzynarodowe działania państw członkowskich, Wspólnot i Unii, uczestniczy w pracach prowadzonych w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i udziela wsparcia Prezydencji w ramach tzw. Trójki, na wniosek Rady przedstawia spostrzeżenia dotyczące tej materii. Podejmowanie decyzji: większością głosów swoich członków, posiedzenia przynajmniej raz na tydzień zwoływane przez przewodniczącego, posiedzenia są zamknięte, a ich obrady są poufne, decyzje podejmowane są na: posiedzeniach, w drodze procedury pisemnej, umocowania i delegowania. Decyzje w formie aktów wiążących (rozporządzenia i dyrektywy) i niewiążące (opinie i zalecenia).
Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji i izby sądowe-mają swoją siedzibę w Luksemburgu. SPI- powołanie jego przewidywał jednolity Sąd Europejski. W październiku 1988 r. powołany jednogłośnie przez Radę, 1.9.1989 r. zaczął funkcjonować, ale początkowo był instytucją utworzoną przy Trybunale, później stał się samodzielny po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego. Skład: ETS-jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, obecnie 25, SPI-co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, IS-utworzone decyzją Rady jednomyślnie i zajmują się rozstrzyganiem w I instancji szczególnych kategorii spraw. W listopadzie 2004 r. Rada decyzją utworzyła tzw. Sąd do spraw Służby publicznej Unii Europejskiej, który rozpoczął działalność 10.2005r., składa się z 7 sędziów wybieranych na okres 6 lat, z tym że po 3 latach ustępuje 3 sędziów, a 4 jest mianowanych na 6 lat. Rzecznicy Generalni- funkcja RG jest przewidziana tylko i wyłącznie przez ETS, ma w tej chwili 8 rzeczników, zadaniem ich jest publiczne przedstawianie uzasadnionych wniosków w sprawach, które zostały mu przekazane do rozpatrzenia, RG czyni to bezstronnie i niezależnie. Przy SPI nie ma takiego rzecznika, ale mamy możliwość w sprawach szczególnie skomplikowanych powołać jego, ale będzie nim sędzia SPI. Rzecznika i sędziów TSE rządy państwa członkowskich za wspólnym porozumieniem wybierają na okres 6 lat, mandat sędziów jest odnawialny, nie można łączyć funkcji sędziego z inną, sędziowie jednomyślnie mogą pozbawić funkcji sędziego. ETS może obradować w pełnym składzie czyli tzw. posiedzenia plenarne, w pełnym składzie zajmuje się np. odwołaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, komisarza lub członka Trybunału Obrachunkowego, Wielka Izba-11 sędziów, zajmuję się rozpatrywaniem skarg wnoszonych przez państwa członkowskie, izby złożone odpowiednio z 3 i 5 sędziów. SPI- może obradować w posiedzeniach plenarnych, w składzie Wielkiej Izby, izby z 5, 3 i 1 sędziego. IS-pełen skład, izby 5,3,1. Jurysdykcja: ETS- czuwa nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu traktatów, skargi mogą wnosić wyłącznie państwa członkowskie i instytucje wspólnotowe, ETS pełni funkcję sądu międzynarodowego, czyli rozstrzyga spory wynikające ze stosowania umów międzynarodowych, na podstawie tzw. klauzuli arbitrażowej, pełni funkcje sądu konstytucyjnego czyli rozstrzyga spory gdy Komisja wystąpi przeciwko państwu członkowskiemu o nie wypełnianie zobowiązań, państwo członkowskie przeciwko państwu członkowskiemu o nie wypełnianie zobowiązań, skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawnego, skarga na bezczynność instytucji wspólnotowych, orzeka o zgodności umowy międzynarodowej z prawem wspólnotowym, pełni funkcje sądu administracyjnego czyli orzeka nieważność lub zaleca zmianę decyzji, pełni funkcję sądu kasacyjnego wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji ograniczonych do kwestii prawnych, czyli właściwość tego sądu, błąd w postępowaniu, bądź naruszenie prawa wspólnotowego, pełni funkcje sądu II instancji czyli orzeka jako II instancja ze skargi na stwierdzenie nieważności aktu prawnego, skarga na bezczynność, skarga odszkodowawcza, pełni funkcje sądu dyscyplinarnego w stosunku do najwyższych funkcjonariuszy państwowych i orzeka o ich dymisji, odwołaniu lub pozbawieniu prawa do np. emerytury. SPI- skargi mogą składać osoby fizyczne i prawne, rozpatruje w I instancji skargi na stwierdzenie nieważności aktu prawnego, na bezczynność, o odszkodowanie, działa jako II instancja od orzeczeń izb sądowych, przekazana na podstawie Traktatu Nicejskiego funkcja , iż rozpatruje i orzeka w trybie prejudycjalnym, czyli wydaje orzeczenie wstępne. IS- rozpatruje w I instancji spory między Wspólnotą a jej pracownikami, od tego orzeczenia można wnieść odwołanie do SPI ale ograniczone co do kwestii prawnych.
Trybuna Obrachunkowy- zwany też Trybunałem Audytorów lub Rewidentów Księgowych lub Kontroli Budżetowej, siedziba w Luksemburgu, w skład wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członkowskiego, członkowie są mianowani przez Radę działającą większością kwalifikowaną i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, na okres 6 lat, ponowne mianowanie jest możliwe, członkowie działają w ogólnym interesie Wspólnoty i są całkowicie niezależni w sprawowaniu swojego urzędu, TO kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty, sporządza roczne sprawozdania po zamknięciu roku budżetowego, które następnie przedstawia wszystkim instytucjom Wspólnot, jest stale działającą instytucją kolegialną.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny – instytucja doradcza, składa się z przedstawicieli różnych dziedzin życia społecznego i gospodarczego społeczeństw obywatelskich państwa członkowskich, członkowie mianowani są przez Radę po zasięgnięciu opinii Komisji na 4 lata, mandat może być odnowiony, komitet ten liczy max 350 członków, wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat, ustala swój regulamin wewnętrzny, jego prace organizuje Sekretariat Generalny na czele z sekretarzem generalnym, komitet ten doradza on Radzie i Komisji formułując prawnie niewiążące opinie.
Komitet Regionów- instytucja doradcza, składa się z przedstawicieli wspólnot regionalnych i lokalnych, którzy posiadają mandat oparty na wyborach przeprowadzonych we wspólnocie regionalnej lub lokalnej, liczy max 350 członków, Rada kwalifikowana większością przyjmuje listę członków i ich zastępców, mandat trwa 4 lata i może być odnowiony, członek komitetu nie może być równocześnie członkiem PE, wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat, ustala swój regulamin wewnętrzny, jego prace organizuje Sekretariat Generalny na czele z sekretarzem generalnym, komitet ten doradza Radzie i Komisji formułując opinie odnośnie do polityki regionalnej i lokalnej.
Europejski Bank Centralny (EBC) i Europejski System Banków Centralnych (ESBC)- instytucje finansowe, działają w zakresie uprawnień przyznanych im przez TWE oraz załączony do niego Statut EBC i ESBC, zostały powołane tylko dla Wspólnoty Europejskiej, a ich powstanie wiąże się z Unią Gospodarczą i Walutową. EBC posiada osobowość prawną, ale tylko w odniesieniu do prawa krajowego, organami decyzyjnymi są Rada Prezesów i Zarząd.
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)- członkami są państwa członkowskie WE, bank prowadzi działalność niedochodową oraz udziela pożyczek i gwarancji umożliwiających finansowanie wszystkich projektów we wszystkich sektorach gospodarczych., na czele banku stoi Rada Gubernatorów.
Źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe. TWE i TWEA, pod warunkiem wejścia w życie będzie też Traktat ustanawiający Konstytucję dla europy, ponadto Traktaty z Amsterdamu i Nicei i Maastricht, Jednolity Akt Europejski, Układ o utworzeniu wspólnej Rady Ministrów i Komisji, traktaty akcesyjne. Ogólne zasady prawa: zasady właściwe dla porządków państw członkowskich, zasady charakterystyczne dla reżimu europejskiego prawa wspólnotowego, generalne zasady znajdujące zastosowanie w każdym porządku prawnym, zasady solidarności, pomocniczości, proporcjonalności, odpowiedzialności, niedyskryminacji, równości, pewności prawa. Prawo zwyczajowe: normy prawne powstałe w wyniku praktyki państw członkowskich UE.
Źródła prawa – prawo międzynarodowe publiczne
Źródła prawa pochodnego:
1. w I filarze: wiążące akty prawne- rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Rozporządzenia: są aktami prawnymi o ogólnym zastosowaniu, które obowiązują w całości i podlegają bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich, mają charakter ogólny i abstrakcyjny, cechy charakterystyczne to-możliwość ich stosowania do wielu grup osób określonych w przepisie tego aktu w sposób abstrakcyjny, obowiązują one w całości, mogą mieć charakter aktów ustawodawczych i wykonawczych, adresatami są nie tylko państwa członkowskie ale tez jednostki tj. osoby fizyczne i prawne, jest aktem o charakterze ponadnarodowym...
Stefanulek