ĆWICZENIA  KINEZJOLOGICZNE

Opisała: Elżbieta Lisowska nauczycielka Nauczania Zintegrowanego Szkoły Podstawowej nr 15 w Zielonej Górze

Zdjęcia wykonano w klasie I a

Rok szkolny 2003/2004

1. Rozwijanie twórczego myślenia i działania poprzez „gimnastykę mózgu”

1.1. Założenia kinezjologii edukacyjnej

Wstępnym i podstawowym warunkiem zrozumienia zagadnień, które będą przedmiotem badań i analiz jest określenie pojęcia „kinezjologii”

Sformułowanie „kinezjologia” wywodzi się z języka greckiego - kinesis oznacza ruch.

Paul Dennison, szukając drogi wyjścia z własnej dysleksji i kłopotów ze wzrokiem stworzył program gimnastyki mózgu. Opiera się on na prostych ćwiczeniach ruchowych, często wywodzących się z różnych metod znanych od wieków tj.: akupresury, jogi, ćwiczeń rozluźniających opartych na osiągnięciach współczesnej neurofizjologii i dostosowanych do współczesnego odbiorcy. Ćwiczenia te przyczyniają się do zwiększenia umiejętności uczenia się całym mózgiem i ciałem, które oddziałują na siebie w sposób nierozerwalny. Uczenie się to rozwój i przeobrażenie sieci połączeń nerwowych, w dużym stopniu uzależnionych od ruchu fizycznego. Myślenie, twórczość, inteligencja to procesy nie tylko mózgu, ale i całego ciała. Wartości kojarzone z umysłem nie mogą nigdy zaistnieć w oderwaniu od ciała (o czym bardziej szczegółowo napisali A.L Zwolińscy , „O gimnastyce...tym razem mózgu” cz. II, Lider 01/2002).

Kinezjologia Edukacyjna oparta jest na trzech prostych założeniach[1] :

·         Nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności kontynuowaną przez całe życie.

·         Blokady ukryte w naszym ciele, które przeszkadzają nam w nauce, uniemożliwiają łagodne przejście przez stresy, oraz usuwanie wątpliwości w podejmowaniu nowych zadań.

·         Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć.

Kinezjologia edukacyjna zakłada, że ciało i umysł działają na siebie wzajemnie, stąd też ściśle określony ruch, dotyk lub uścisk może przesłać do mózgu impuls wywołujący określoną, zamierzoną reakcję. Dennison za pomocą ruchu i dotyku uaktywnia różne części i obszary mózgu tworząc połączenia między nimi w celu uzyskania poprawy określonej sfery zdolności: umysłowej, ruchowej, emocjonalnej, społecznej.

Dla każdej z tych sfer twórca „gimnastyki mózgu” proponuje zestawy ćwiczeń wspierających naturalny proces uczenia się. Prowadzi to w efekcie do poprawy zapamiętywania, czytania, pisania, twórczego myślenia, rysowania, sprawności ruchowej oraz ogólnego podwyższenia umiejętności szkolnych u dzieci z trudnościami wynikającymi z wad wrodzonych.

2. Ćwiczenia kinezjologiczne, ich opis i wpływ na organizm człowieka 

2.1.    ĆWICZENIA AKTYWIZUJĄCE

Rys.1. Grzesiu wykonuje ćwiczenia naprzemienne

2.1.1. ĆWICZENIA NAPRZEMIENNE

a)  opis ćwiczenia

Podnosimy do góry prawe kolano i dotykamy je lewą ręką, następnie podnosimy lewe kolano i dotykamy prawą ręką, delikatnie skręcając całe ciało (w miarę możliwości przekraczamy linię środka).

b)  oddziaływanie na umysł

·         wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne przekraczanie linii środkowej koordynacji pracy rąk, zręczności

·         ćwiczenia lewego i prawego oka

·         usprawnianie narządu wzroku

c)   poprawa umiejętności szkolnych

·         polepszenie koordynacji lewa i prawa strona ciała

·         poprawa oddychania

·         poprawa gibkości ciała

·         wzmocnienie zmysłów wzroku i słuchu

Rys. 2. Radek wykonuje ćwiczenia naprzemienne, sięga ręką za plecami do przeciwległej stopy

W ciągu ostatniego stulecia ćwiczenia te używane były w przypadkach zaburzeń neurologicznych, w celu zwiększenia potencjalnych zdolności wydajnego uczenia się. Dr Dennison dowiódł, że ćwiczenia naprzemienne doskonale stymulują chłonność półkul mózgowych, łatwość opanowania materiału i jego późniejszego odtwarzania.

2.1.2. LENIWE ÓSEMKI

a)    opis ćwiczenia

Na wysokości oczu, naprzeciw nosa wyznaczamy punkt. Od niego rozpoczynamy kreślenie koła- w lewą stronę do góry. Po powrocie do punktu wyjścia rozpoczynamy kreślenie drugiego koła- w prawą stronę ku górze. Oczy podążają za ruchem ręki. Wielokrotnie powtarzamy ten ruch. 

b)    oddziaływanie na umysł

·         wzrokowe przekraczanie linii środkowej

·         koordynacja pracy narządu wzroku

·         wzmocnienie  zakresu pola widzenia

·         poprawa ruchliwości gałek ocznych

c)     poprawa umiejętności szkolnych

·         proces czytania - wodzenie oczami od lewej do prawej strony

·         kodowanie i odszyfrowywanie informacji pisemnej

·         czytanie i rozumienie- skojarzenie pamięci długotrwałej

·         zdolność odpoczynku oka podczas czytania

·         umiejętność rozróżniania symboli

Rys. 4.  Kubuś, Helenka, Natalka i Kasia wykonują leniwe ósemki w powietrzu

Rys. 3. Wiktor rysuje leniwe ósemki

Ósemki możemy kreślić w przestrzeni, na plecach drugiej osoby, na ścianie, na papierze, na piasku itp.

Leniwa ósemka stosowana jest już od wielu lat w Nauczaniu Specjalnym, a jej zadaniem jest usuwanie zaburzeń typu: dysleksja, dysgrafia.

2.1.3. RYSOWANIE OBURĄCZ

Rys. 5. Damian wykonuje różne rysunki oburącz

a)   opis ćwiczenia

Rysujemy obiema rękoma równocześnie linie, figury, kształty, z których każda rysowana jedną ręką jest lustrzanym odbiciem drugiej, rysowanej w tym samym czasie . Możemy rysować płaskimi dłońmi po dużych powierzchniach (podłogi, tablice), oburącz, symetrycznie względem linii  środka.

b)  oddziaływanie na umysł

·         koordynacja ręka - oko w różnych polach widzenia

·         przekraczanie kinestetycznej linii środka

·         orientacja przestrzenna, wzrokowe rozróżnianie symboli

c)  poprawa umiejętności szkolnych

·         rozróżnianie kierunków

·         kodowanie i odszyfrowywanie pisma

·         poprawne pisanie

·         poprawna wymowa

Dr Dennison dołączył ćwiczenia te do grupy wymiaru stabilności. Pomagają one w odzyskiwaniu sprawności narządu wzroku, a ponadto pobudzają naszą odwagę, oraz zwiększają koordynację  ciała w grach zespołowych.

Rys..6.  Agnieszka prezentuje ćwiczenie SŁOŃ

2.1.4. SŁOŃ

a)  opis ćwiczenia

Ręka wyciągnięta w przód, grzbietem dłoni w górę, głowa przytulona uchem do ramienia. Pozycja stojąca, w małym rozkroku. Rysujemy ręką ( nie odrywając głowy od ramienia) leniwe ósemki, bardzo obszernie, ze skłonami tułowia i uginaniem nóg w kolanach; kilkakrotnie następnie zmiana ręki.

b)  oddziaływanie na umysł

·         przekraczanie linii środkowej mózgowych punktów słuchowych (łącznie z umiejętnością koncentracji uwagi w czasie słuchania, rozpoznawanie, percepcja, rozróżnianie i zapamiętywanie dźwięków).

·         słuchanie własnego głosu

·         nierówna praca oczu (przenoszenie wzroku z jednego punktu na inny)

c)  poprawa umiejętności szkolnych

·         rozumienie ze słuchu (aktywne słuchanie)

·         umiejętne formułowanie myśli

·         literowanie (wyodrębnianie poszczególnych słów, sylab oraz łączenie ich z powrotem w zdania, słowa wyrażając całą myśl)

·         matematyka- poprawa zdolności do operowania materiałem myślowym

·         zapamiętywanie cyfr

·         koordynacja wzrokowo - ruchowa

Rys. 8.  Kamil ćwiczy kołyskę na leżąco

Rys. 7.  Kubuś, Helenka, Natalka, Kasia ćwiczą SŁONIA

2.1.5. KOŁYSKA NA LEŻĄCO

a) opis ćwiczenia

Siadamy na podłodze, dłonie opieramy za sobą na podłodze, odchylamy się do tyłu opierając na rękach . Masując biodra i tylną część ud- kołyszemy się tam i z powrotem, aż ustąpi napięcie.

b) oddziaływanie na umysł

·         zdolność utrzymywania równowagi

·         umiejętność uczenia się

·         praca narządu wzroku przy przekraczaniu linii środkowej z lewej na prawą stronę

·         koordynacja ręka - oko

c)  zmiany w zachowaniu lub postawie

·         wzrost koncentracji

·         utrzymanie wyprostowanej postawy ciała

·         przyjmowanie prawidłowej pozycji na krześle

·         głębsze oddechy, większa siła głosu

·         wzrost energii (zmniejszenie zmęczenia umysłu)

Dr Dennison dowiódł, że uczniowie niezdolni do koncentracji i opanowania materiału są w stanie tego dokonać właśnie po sesji ćwiczeń „kołyski”.

Rys..9. Maksiu  wykonuje oddychanie przeponowe

2.1.6. ODDYCHANIE PRZEPONOWE ( BRZUCHEM)

a) opis ćwiczenia

Ćwiczenie to wykonuje się na leżąco lub stojąco; przy wdechu wypełniamy klatkę piersiową i brzuch powietrzem; wydychamy powietrze krótkimi dmuchnięciami, jakby się chciało utrzymać w powietrzu . Dla lepszej obserwacji uwypuklania się brzucha i jego opadania, trzymamy na podbrzuszu ręce. W cyklach wdechu i wydechu palce rąk zbliżają się do siebie i oddalają. W pozycji leżącej można obserwować kartkę papieru położoną na brzuchu.

b) oddziaływanie na umysł

·         odciążenie centralnego systemu nerwowego

·         zdolność do przekraczania linii środkowej

·         rytm czaszkowy

·         stabilność

c) poprawa umiejętności szkolnych

·         czytanie (kodowanie i odszyfrowywanie)

·         czytanie na głos

·         formułowanie wypowiedzi

·         zdolność do większej koncentracji

2.1.7. ROWER NA LEŻĄCO

Rys 10.  Natalka prezentuje ćwiczenie rower na leżąco

a) opis ćwiczenia

Ćwiczenie wykonujemy w pozycji poziomej na plecach. Kolana i głowa są uniesione, ręce założone za głowę dla jej podtrzymania. Mięśnie szyi rozluźnione, oddech rytmiczny. Dotykamy łokciem przeciwległego kolana, a następnie powtarzamy tę czynność drugą ręką.

b) oddziaływanie na umysł:

·         koordynacja lewej z prawą stroną ciała

·         stabilność, uziemienie

·         poczucie mięśni grzbietu

c)  poprawa umiejętności szkolnych:

·         czytanie (kodowanie i odszyfrowywanie)

·         mechanizm literowania i pisania

·         ćwiczenia słuchowe

...