Ocena szkodliwosci procesu technologicznego.pdf

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 1/2002

dr in¿. LESZEK PIETRZAK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Przyk³ady oceny szkodliwoci

procesu technologicznego

cena szkodliwoci procesu tech-

nologicznego dostarcza infor-

macji koniecznych w podejmo-

waniu decyzji dotycz¹cych zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy, a w

szczególnoci: zasad u¿ytkowania proce-

su, zgodnoci z odpowiednimi przepisa-

mi i normami, ryzyka zawodowego i spo-

sobów jego ograniczania na stanowiskach

pracy zwi¹zanych z obs³ugiwaniem pro-

cesu, a tak¿e wp³ywu dokonywanych

zmian na jego szkodliwoæ [1]. Powi¹za-

nie oceny szkodliwoci procesu techno-

logicznego z ocen¹ ryzyka na stanowi-

skach pracy zwi¹zanych z procesem oraz

ustalenie liczby osób ponosz¹cych ryzy-

ko pozwala na uzyskanie koniecznych do

tej oceny informacji [3].

W Centralnym Instytucie Ochrony Pra-

cy przeprowadzono pilota¿ow¹ ocenê

szkodliwoci procesów technologicznych

wykorzystuj¹c do tego celu prezentowa-

n¹ ju¿ na ³amach Bezpieczeñstwa Pra-

cy metodê oceny i ustalania wskanika

szkodliwoci procesu [1].

Ocenê szkodliwoci przedstawiono na

przyk³adzie hutniczego procesu wielko-

piecowego. Proces ten polega na wyso-

kotemperaturowej redukcji tlenków ¿ela-

za do czystego metalu za pomoc¹ koksu,

który spe³nia równie¿ rolê paliwa. Mate-

ria³ wsadowy zasypywany porcjami do

szybu wielkiego pieca napotyka gor¹ce

gazy zawieraj¹ce CO. Nastêpuje tu reduk-

cja tlenków ¿elaza do ¿elaza metaliczne-

go sp³ywaj¹cego na dno pieca (tzw. garu).

Piec pracuje w sposób ci¹g³y. Co ok. 1,5

godziny w hali lejniczej nastêpuje spust

surówki i ¿u¿la. Obydwa produkty zle-

wane s¹ do odrêbnych kadzi.

Podczas normalnego funkcjonowania

wielkiego pieca niezbêdna jest nastêpu-

j¹ca obs³uga: operator urz¹dzeñ wy³adow-

czych wagonów, operator sprzêtu budow-

lanego (koparki), operator przygotowania

wsadu, operator urz¹dzeñ za³adowczych,

I garowy otworu spustowego, II garowy,

nagrzewnicowy, kontroler obiegu wody

(wodziarz), operator suwnicy manipula-

cyjno-transportowej, murarz pieców

i urz¹dzeñ przemys³owych.

Przyk³adowe informacje o podstawo-

wych operacjach wykonywanych na jed-

nym z podstawowych stanowisk stano-

wiska garowego w ocenianym procesie

podano w tabeli 1.

Na wszystkich stanowiskach w proce-

sie wielkopiecowym przeprowadzono

identyfikacjê zagro¿eñ i dokonano oceny

ryzyka zawodowego z wykorzystaniem

programu komputerowego STER. Dla

tych czynników zagro¿eñ, z którymi zwi¹-

zane jest ryzyko du¿e, w wype³nianych

w programie komputerowym kartach bez-

pieczeñstwa i zdrowia na stanowisku pra-

cy, podawane zwykle s¹ sposoby ograni-

czania ryzyka zawodowego. Podejmowa-

ne dzia³ania ograniczaj¹ce ryzyko zawo-

dowe s¹ istotne z punktu widzenia dopusz-

czenia procesu technologicznego do sto-

sowania.

Dane uzyskane z przeprowadzonej

oceny ryzyka zawodowego na stanowi-

skach pracy zwi¹zanych z obs³ug¹ wiel-

kiego pieca pozwalaj¹ na ustalenie wska-

nika szkodliwoci procesu [1]. Dla oce-

nianego procesu technologicznego spo-

rz¹dza siê tablicê rozk³adu ryzyka zawo-

dowego (tabela 2). Tablica ta zawiera

Praca wykonana w ramach programu

wieloletniego (b. SPR-1) pn. Bezpieczeñ-

stwo i ochrona zdrowia cz³owieka w ro-

dowisku pracy dofinansowanego przez

Komitet Badañ Naukowych

wartoci wskaników, z którymi zwi¹za-

ny jest okrelony poziom ryzyka. Ma to

szczególne znaczenie dla procesów o du-

¿ym stopniu szkodliwoci. Dla takich pro-

cesów nale¿y przed dopuszczeniem do

stosowania okreliæ rodki, które ogra-

nicz¹ szkodliwoæ procesu.

Przyk³adowe dane dotycz¹ce zagro¿eñ

i oceny ryzyka zawodowego na stanowi-

skach w procesie obs³ugi wielkiego pieca

zebrano w tabeli 3.

Fragment formularza zbiorczego oce-

ny szkodliwoci procesu technologiczne-

go przedstawiono w tabeli 4.

Zgodnie z przyjêtym sposobem okre-

lania stopnia szkodliwoci procesów

technologicznych [1, 3], oszacowano go

w odniesieniu do procesu wielkopiecowe-

PODSTAWOWE OPERACJE NA STANOWISKU PRACY GAROWEGO

Tabela 1

TABLICA ROZK£ADU RYZYKA ZAWODOWEGO DLA PROCESU TECHNOLOGICZNEGO

Tabela 2

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 1/2002

PRZYK£ADOWE DANE DO OCENY SZKODLIWOCI PROCESU TECHNOLOGICZNEGO

Tabela 3

Jak oznaczaæ n-butylaminê

w powietrzu na stanowisku pracy?

ZBIORCZY FORMULARZ OCENY SZKODLIWOCI PROCESU TECHNOLOGICZNEGO.

PROCES OBS£UGI WIELKIEGO PIECA

Tabela 4

n-Butyloamina jest przyk³adem sub-

stancji, dla których w ostatnim czasie

przyjêto nieco inn¹ koncepcjê w odnie-

sieniu do oceny nara¿enia zawodowego.

Nale¿y ona do grupy substancji, które

oprócz licznych negatywnych skutków

zdrowotnych, charakteryzuj¹ siê znaczn¹

szybkoci¹ dzia³ania. Do substancji takich

zalicza siê np. gazy dusz¹ce, substancje

silnie dra¿ni¹ce, o niskim progu zapacho-

wym. Mog¹ one m.in. wywo³aæ ostre za-

trucie, nawet przy krótkotrwa³ym nara¿e-

niu. Skutki zdrowotne wywo³ywane przez

takie substancje najlepiej mo¿na oceniæ

nie na podstawie porównania z wartoci¹

NDS, czy NDSCh, lecz NDSP (najwy¿-

sze dopuszczalne stê¿enie pu³apowe).

Zgodnie z obowi¹zuj¹c¹ jeszcze defini-

cj¹ NDSP podan¹ w rozporz¹dzeniu mi-

nistra pracy i polityki socjalnej z dnia 27

czerwca 1998 r. (DzU nr 79, poz. 513)

oraz z dnia 2 stycznia 2001 r. (DzU nr 4,

poz. 36) w sprawie najwy¿szych dopusz-

czalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników

szkodliwych dla zdrowia w rodowisku

pracy, najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie

pu³apowe jest to takie stê¿enie, które ze

wzglêdu na zagro¿enie zdrowia lub ¿ycia

pracownika nie mo¿e byæ przekroczone

w ¿adnym momencie, w ci¹gu dnia pra-

cy. Warunek ten ma jednak tylko czysto

teoretyczny charakter, w praktyce nie jest

mo¿liwy do zastosowania, z uwagi na to,

¿e moment czasu jest pojêciem bardzo

wzglêdnym, w przypadku NDSP niezde-

finiowanym.

Dlatego równie¿ tu, podobnie jak np.

dla dopuszczalnych stê¿eñ chwilowych,

trzeba jednoznacznie okreliæ do jakiego

czasu stê¿enia te siê odnosz¹. W praktyce

ustalania wartoci NDSP (np. normaty-

wów amerykañskich Threshold Limit

Values-Ceiling TLVs-C) odnosi siê je

na ogó³ do okresu nie d³u¿szego ni¿ 15

minut. W odniesieniu do substancji szyb-

ko dzia³aj¹cych warunki pracy nale¿y oce-

niaæ wy³¹cznie na podstawie wartoci

go w danym przedsiêbiorstwie hutniczym

jako bardzo du¿y (W >1500). Przy podej-

mowaniu decyzji o dopuszczeniu proce-

su do stosowania w istniej¹cych warun-

kach nale¿y zwróciæ uwagê na te zagro-

¿enia, które stwarzaj¹ du¿e ryzyko i uzna-

wane s¹ za niedopuszczalne. Bêdzie wiêc

ono mo¿liwe po zastosowaniu odpowied-

nich rodków ograniczenia ryzyka zawo-

dowego do poziomu uznawanego za ak-

ceptowalny. rodki takie zosta³y zasygna-

lizowane w zbiorczym formularzu oceny

szkodliwoci procesu technologicznego

(tabela 4).

Przedstawiony przyk³ad pokazuje w

jaki sposób, na podstawie ocen ryzyka

zawodowego [2], prowadzonych z wyko-

rzystaniem programu komputerowego do

identyfikacji zagro¿eñ i oceny ryzyka za-

wodowego STER na stanowiskach pracy

zwi¹zanych z danym procesem techno-

logicznym mo¿na dokonaæ oceny stop-

nia szkodliwoci procesu i ustaliæ warun-

ki jego stosowania.

W podobny sposób mo¿na prowadziæ

oceny innych rodzajów procesów techno-

logicznych i wyznaczaæ stopieñ ich szko-

dliwoci. Uzyskanie tych danych i porów-

nanie ich do podobnych procesów tech-

nologicznych z ró¿nych przedsiêbiorstw

pozwoli ustaliæ kierunki dzia³añ zmierza-

j¹ce do zmniejszenia szkodliwego oddzia-

³ywania tych procesów. Dane pozwol¹

równie¿ na porównywanie takich samych

procesów w ró¿nych przedsiêbiorstwach,

a tak¿e projektowanie nowych z uwzglêd-

nieniem oceny ich szkodliwoci.

PIMIENNICTWO

[1] Paw³owska Z., Pietrzak L.: Ogólne zasady

oceny szkodliwoci procesów technologicznych.

Bezpieczeñstwo Pracy 7-8/2000

[2] PN-N-18002: 2000 Systemy zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Ogólne wy-

tyczne do oceny ryzyka zawodowego

[3] Paw³owska Z., Pietrzak L.: Opracowanie

zasad i procedur oceny procesów technologicz-

nych pod wzglêdem szkodliwoci dla zdrowia.

Sprawozdanie z I etapu zadania badawczego

02.6.1 w SPR 1. CIOP, Warszawa 1999

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: