Materiały dydaktyczne z logiki, dr Renata Wojciechowska

__________________________________________________________________________________________

I. PODSTAWOWE POJĘCIA

Logika - to nauka o poprawnym myśleniu, nauka o języku (szersze ujęcie):

    Logika

Logika formalna                             Semiotyka                       Ogólna metodologia nauk

Semantyka     Syntaktyka     Pragmatyka

Logika formalna (wąskie ujęcie)- nauka o związkach zachodzących między prawdziwością a fałszywością zdań, ze względu na ich budowę i związek wynikania logicznego;

Semiotyka - nauka o znakach;

Semantyka – nauka o stosunku zachodzącym między znakami językowymi a  tym do czego się odnoszą;

Syntaktyka- nauka o znaczeniu języka, rodzajach znaków i regułach ich poprawnego łączenia w wyrażenia złożone;

Pragmatyka- analizuje związki między wyrażeniem językowym a podmiotem, który się nim posługuje;

Ogólna metodologia nauk- nauka, która zajmuje się uzasadnianiem twierdzeń;

   Role semiotyczne wyrażeń

opisowa               ekspresywna               sugestywna                           performatywna

Logika zajmuje się jedynie opisową rolą języka, czyli opisującą stan otaczającej nas rzeczywistości.

    Kategorie syntaktyczne

nazwa                                            zdanie                                                                  funktor

Nazwa – jest to wyrażenie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik w zdaniu typu:

    „A jest B”;

II. TEORIA NAZW

                                                                        Nazwy

ze względu na budowę

proste                                                                                                                złożone

          np.: stół                                                                                                   np.: zielony stół;

                                                                        Nazwy

ze względu na cechy

    generalne                                                                                                                indywidualne

   nadawane ze względu                                                                                  nadawane bez względu

   na cechy;                                                                                                                na cechy;

   np.: Stolica Polski                                                                                     np.: Warszawa

Nazwy

ze względu na sposób istnienia

   abstrakcyjne                                                                                    konkretne

   tj.: cechy, relacje;                                                                                    tj. faktycznie istniejące;             

   np.: miłość, białość                                                                      np.: krzesło

Nazwy

  ze względu na liczbę desygnatów

puste                                                         jednostkowe                                              ogólne

tj.: nie mają                            mają jeden                                               mają więcej niż jeden

desygnatów;                  desygnat;                                                            desygnat;                           

np. kwadratowe                                np.: Wodzisław                                              np.: student,

koło                                                              Śląski                                                            nauczyciel, kwiat...

Desygnat - to przedmiot oznaczany przez daną nazwę

    Nazwy

            ze względu na rodzaj zbioru

zbiorowe                                                                                                  niezbiorowe

              zb. kolektywny                                                                                    zb. dystrybutywny         

          np.: pułk, stado                                                                                    np.: czerwona koszula;

Zbiór jest pojęciem pierwotnym, nie definiowalnym.

Zbiór kolektywny – to agregat, pewna całość złożona z części składowych;

Zbiór dystrybutywny – to klasa elementów charakteryzująca się podobnymi cechami;

Zbiór wszystkich desygnatów (klasa) danej nazwy, to zakres.

Zbiór wszystkich cech danej nazwy, to treść tej nazwy.                                         

Między zakresami nazw  zachodzą określone stosunki zakresowe:

Zamienności - jest tak wtedy, gdy zakres jednej nazwy S pokrywa się z zakresem drugiej nazwy P. Mają więc te same desygnaty. Np. Stolica Polski i Warszawa; kartofel i ziemniak...Dwie nazwy puste są zamienne.

S=P

Podrzędności/ Nadrzędności – jest tak wtedy, gdy zakres jednej nazwy zawiera się w zakresie drugiej. Jeśli więc S Ì P, to S jest podrzędne w stosunku do P, a więc każde „S” jest „P”. Z kolei „P” jest nadrzędne w stosunku do S, tzn. Są „P”, które nie są „S”.  Np.: człowiek (nazwa nadrzędna) i nauczyciel (nazwa podrzędna)

P

S

       P

S

Krzyżowanie – jest wtedy, gdy istnieją „S” i „P”, które mają wspólne desygnaty, ale są „S”, które nie są „P” jak również są „P”, które nie są „S”. Np.: zielone rzeczy i trawa

Wykluczanie – jest wtedy, gdy istnieją „S” i „P” nie mają wspólnych desygnatów. Jeśli S i P nie dopełniają się, to stosunek wykluczania między nimi nazywamy przeciwieństwem (np. pies i kot), jeśli zaś dopełniają się, to stosunek wykluczania między nimi nazywamy sprzecznością (pies i nie-pies).

P

S

Nazwa i jej część składowa się wykluczają, np.: las i lasy, źrenica i oko...

III. DEFINICJE

Definiowanie, to metoda porządkowani i kształtowania języka.

Definicja powinna podawać najistotniejsze podobieństwo rodzajowe i różnicę gatunkowe, nie zawierać błędów, nie powinna zawierać wyrażeń nieostrych, niejasnych. 

Definicje

Nominalne                                                                                                              Realne

Definicje nominalne – polegają na zastępowaniu jednych wyrażeń  innymi o tym samym znaczeniu. Wyrażenie definiowane sformułowane jest w supozycji materialnej.

Definicja realna – odnosi się do przedmiotu. Wyrażenie definiowane sformułowane jest w supozycji formalnej lub prostej.

Definicje

Sprawozdawcze                                                                                             Projektujące

                                                                                                                         - konstrukcyjne

                                                       - regulujące

Definicje sprawozdawcze – określają znaczenie wyrażeń w przeszłości i teraźniejszości.

Definicje projektujące – określają znaczenie wyrażeń w przyszłości. Mogą być konstrukcyjne, gdy nie liczą się z dotychczasowym znaczeniem wyrażeń, jak również regulujące, które ustalają znaczenie wyrażenia w oparciu o dotychczasowe. Definicja regulująca jest najważniejsza, gdyż właśnie dzięki niej możliwe jest zlikwidowanie nieścisłości i wieloznaczności.

Definicje

Równościowe                                                                                             Nierównościowe

- klasyczne                                                                                                           - przez postulaty

- nieklasyczne                                                                                                  - operacyjne

                                                                                                                         - cząstkowe

Definicja równościowa ma budowę:

DEFINIENDUM               zwrot łączący    DEFINIENS.

wyrażenie                                                              wyrażenie

definiowane                                                         definiujące

Definicja klasyczna, składa się z rodzaju i różnicy gatunkowej, np.: „Pełnoletni, to człowiek, który skończył 18 lat.”

Definicja  nieklasyczna, przez wyliczenie, to suma zakresów nazw, wymienionych po definiensie. ...