Skałbania 1 temat
Diagnoza w psychologii oznacza wykazanie istnienia określonego stanu rzeczy (np. stwierdzenie wysokiego poziomu ogólnej inteligencji, wykazanie istnienia zdolności muzycznych itp.), w tym również wykrycie określonych odchyleń od normy (np. niedorozwoju umysłowego, parcjalnego deficytu w zakresie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo – ruchowej, osobowości niedojrzałej). (Kostrzewski) Diagnoza w psychologii zmierza do rozpoznania, zrozumienia i wyjaśnienia badanego zjawiska.
Diagnoza w pedagogice – rozpoznawanie jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów oraz znajomości ogólnych prawidłowości (Ziemska) Diagnoza pedagogiczna koncentruje się na edukacyjnym funkcjonowaniu jednostki, uwzględniając środowisko wychowawcze (rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza)
Diagnoza w edukacji – przedmiotem są warunki, przebieg i wynik czynności uczenia się. (Niemerko) W takim ujęciu diagnozowanie zmierza do czynności rozpoznawczych, oceniających, których celem jest uchwycenie ewentualnych różnic czy stwierdzenie stopnia odchyleń w stosunku do przyjętych norm rozwojowych i funkcjonalnych
Istnieje wiele modeli diagnoz, lecz coraz popularniejszy jest model diagnozy interakcyjnej, który akcentuje charakter relacji międzyosobowej. Charakteryzuje się partnerskimi relacjami z osobą diagnozowaną i koncentracją na jej mocnych stronach. Głównym celem diagnozy interakcyjnej się uczynienie osoby badanej partnerem wspólnego przedsięwzięcia jakim jest badanie. Osoba badana staje się współuczestnikiem procesu rozpoznania, angażując się w jego przebieg, dzięki czemu postępowanie diagnostyczne staje się działaniem wielozakresowym, uwzględniającym szerszy kontekst społeczny diagnozowanych problemów. Relacja międzyosobowa zapoczątkowana sytuacją badania nie kończy się z chwilą rozpoznania problemu, ale jest utrzymywana nadal przez podejmowanie działań pomocowych, do których mogą być włączone inne osoby służące radą czy pomocą. Wynik diagnozowania, będący następstwem postępowania badawczego, nie ogranicza się do nazwania problemu, ale obejmuje również wyjaśnienie i zrozumienie jego mechanizmów oraz przewidywania kierunku dalszego rozwoju (diagnoza prognostyczna), oraz ich współpraca z diagnostą. Ujmowanie procesu diagnozy w kategorii relacji międzyosobowej podkreśla znaczenie istoty ludzkiej jako naczelnej wartości wyznaczającej kierunek działaniom rozpoznawczym czy pomocowym
Relacja terapeutyczna to wzajemne uczucia i postawy w relacji klient – terapeuta, a także sposób ich wyrażania (Elso, Carter) Zjawisko złożone, na które składa się sojusz roboczy, konfiguracja rzeczywista oraz relacja przeniesienia
Składniki relacji:
Sojusz roboczy – Przymierze lub zdrowy rozsądek ego klienta z ego terapeuty w celu wspólnej pracy. Powiązanie tych składników umożliwia uczestnikom terapii obserwowanie, rozumienie i wykonywanie pracy terapeutycznej pomimo wielu trudności i oporów. Siła sojuszu roboczego zależy od stopnia w jakim klient i terapeuta są zgodni co do wyznaczonych celów terapii (powinne one być jawne), doświadczają wzajemnej więzi emocjonalnej.
W budowaniu sojuszu istotą rolę odgrywają techniki terapeuty oraz jego postawa. Skuteczne wykorzystanie technik, które są akceptowane i postrzegane przez klienta jako pomocne, jest ważne w procesie budowania i rozwijania sojuszu. Większość klientów uznaje niektóre techniki za pomocne, a inne za nieprzydatne. Terapeuta ma swój wkład w budowanie sojuszu dzięki manifestowaniu swojej postawy, która powinna się wyrażać między innymi: szacunkiem, empatią, pozytywnym nastawieniem, własną spójnością, stałym zainteresowaniem samopoczuciem klienta, szczerą chęcią niesienia mu pomocy i cierpliwością.
Podstawą udziału klienta w budowaniu sojuszu są: pragnienie wyleczenia się lub rozwoju, gotowość do podejmowania zadań zalecanych przez terapeutę.
Konfiguracja przeniesienia – istnieją różne definicje, jedna twierdzi że przeniesienie zniekształca rzeczywisty obraz terapeuty, projektując i przenosząc utworzone w przeszłości obiekty i ludzi na osobę terapeuty. Inna definicja twierdzi że przeniesienie pomaga terapeucie zrozumieć tworzoną przez siebie i klienta rzeczywistość i pomagać klientowi ją zrozumieć
„ Doświadczenie osoby terapeuty przez klienta, ukształtowane przez psychiczne struktury tego ostatniego oraz jego doświadczenia z przeszłości; obejmuje przemieszczenie na terapeutę uczuć, postaw i zachowań charakteryzujących wczesne relacje klienta z ważnymi dla niego osobami.
Przeniesienie wiąże się nie tylko z powtórzeniem w ramach relacji terapeutycznej mających miejsce w przeszłości konfliktów z ważnymi postaciami, lecz również z odtworzeniem działań z przeszłości, zmierzających do wytworzenia bezpiecznych relacji. Aby stworzyć choć pozory bezpieczeństwa w ramach niebezpiecznych lub traumatycznych relacji z dzieciństwa, klient nauczył się określonych sposób interakcji. Wzorce te następnie zostały przeniesione do obecnych relacji. Pobudzają one klienta do postrzegania terapeuty przez pewien pryzmat, do wchodzenia z nim w określone interakcje, oraz do doświadczania określonych uczuć względem terapeuty.
Wszystko co robi terapeuta ( np. nie robi nic) wpływa na przeniesienie, a więc na myśli i uczucia, które klient rzutuje na niego
- może traktować terapeutę jako złą matkę
- może traktować jako dobrą matkę, której nigdy nie miał
- może traktować terapeutę tak jak matka kiedyś traktowała jego
DLACZEGO?
a) doświadczyć satysfakcji, której wcześniej był pozbawiony
b) przymus powtarzania
c) sposób na uniknięcie wspomnień
d) klient robi coś złego i oczekuje negatywnej reakcji terapeuty lecz ma nadzieję że jego oczekiwania się nie potwierdzą
Wykrywanie przeniesienia
- nieodpowiedniość – rekacja nie jest adekwatna do sytuacji, klient zachowuje się tak jak powinien a nie jak czuje
- intensywność lub brak emocji
- ukryta ambiwalencja - podobne do kapryśności, różne uczucia do terapeuty
- kapryśność
Uporczywość – specyficzny sposób reagowania na terapeutę
Przeciwprzeniesienie – chroniczne ( to samo zachowanie wobec wszystkich klientów), ostre – wobec jednego.
Wszystkie emocjonalne, poznawcze i wyobrażone zaangażowania terapeuty wobec klienta. Te reakcje dzielą się na obiektywne i subiektywne. Obiektywne to przewidywalne rekację na zachowanie klienta. Przykład: uległość wobec dominującego klienta
Model przeciwprzeniesienia:
1. terapeuta ma nierozwiązane problemy wewnętrzne
2. następuje wydarzenie związane z terapią
3. terapeuta kojarzy wydarzenie, często nieświadomie, ze swoimi nierozwiązanymi problemami
4. wywołana zostaje wewnętrzna reakcja przeciwprzeniesienia, która przybiera formę afektu, procesu poznawczego, wyobrażeń, doznań cielesnych lub dowolnej kombinacji wymienionych czynników rekacja zostaje skojarzona z nierozwiązanym problemem i do niego w istocie przynależy
5. wewnętrzna reakcja przeciwprzeniesienia wywołuje zachowanie przeciwprzeniesieniowe
Relacja rzeczywista – wymiar relacji terapeutycznej, który jest w pełni nieprzeniesieniowy, co oznacza, że jest od przeniesienia względnie niezależny. Relacje realną charakteryzują dwie właściwości: prawdziwość i realistyczne postrzeganie. Prawdziwość oznacza tu tendencje do wchodzenia w relację w sposób uczciwy, otwarty. Realistyczne postrzeganie odnosi się do odbioru niezakłóconego przez przeniesienie oraz do innych mechanizmów obronny, które nie zawierają przeniesieniowego aspektu.
Prawidłowy kontakt diagnostyczny, można zdefiniować jako sytuację, w której spełnione są warunki pozwalające na otwarte i szczere wyrażanie myśli, uczuć i eksplorację treści ważnych dla rozpoznania diagnostycznego.
Podstawowe cechy kontaktu diagnostycznego, w odróżnieniu od zwykłego kontaktu interpersonalnego:
- Asymetria ról, co wiąże się z kontrolą przebiegu wywiadu ze względu na jego cel (narzucenie ram tematycznych) i tworzeniem atmosfery dającej szansę otwarcia się badanemu, co należy do podstawowych wyznaczników roli diagnosty; osoba badana w pewnym stopniu się temu poddaje, co nie oznacza, iż traktowana jest przedmiotowo, gdyż to ona określa, co ma dla niej znaczenie (podjęcie lub niepodjęcie tematu).
- Asymetria komunikacji, co wiąże się z tym, że badany głównie mówi, a diagnosta głównie słucha, choć nie oznacza to, że nie ma wpływu na przebieg i ukierunkowanie rozmowy.
- Asymetria funkcji badania, która oznacza respektowanie etycznej zasady dokonywania rozpoznania wedle reguł wyznaczających bezpośrednio dobro badanego, zaś uzyskiwanie osobistych gratyfikacji przez diagnostę ma wymiar jedynie pośredni, wynikający z np. zdobywanego doświadczenia i umiejętności.
Wskaźniki introspekcyjne i behawioralne ( które można łatwiej zaobserwować) prawidłowego i „pozornego” kontaktu diagnostycznego.
1. Wskaźniki prawidłowego kontaktu
• diagnosta jest autentycznie zainteresowany wypowiedziami osoby badanej, chce ją zrozumieć, a nie ocenić, jest w stanie zaakceptować treść wypowiedzi: (nie znaczy to, że uznaje je za słuszne, ale że jednostka ma do nich prawo), ma poczucie, że rozumie osobę badaną poznawczo i emocjonalnie
• osoba badana ma poczucie, że każda jej wypowiedź, niezależnie od treści, spotka się z akceptacją, że diagnosta jest zainteresowany poruszanymi problemami, że nie wykorzysta udzielonych mu informacji niezgodnie z jej interesami, a także, iż w sposób niezniekształcony rozumie treść i poznawczo – emocjonalne konsekwencje wypowiedzi, a więc osoba badana powinna mieć poczucie, że może mówić, że warto mówić i że ma prawo bezkarnie odsłonić nawet bardzo kontrowersyjne z ogólnego punktu widzenia fakty i postawy
• osoba badana nie przejawia oznak oporu, a więc udziela odpowiedzi, nie milczy, nie odpowiada zdawkowo, co nie oznacza jeszcze, że nie przeżywa niepokoju, lęku, winy
• osoba badana przejawia adekwatne reakcje emocjonalne w stosunku do tego, co mówi, a jej informacje wydają się być wiarygodne (np. trudno uwierzyć, że nigdy nie przeżywała uczucia ztości wobec jakiejś bliskiej osoby), co oznacza, że nie ma tendencji do przedstawiania siebie w lepszym świetle, zaś w konsekwencji wskazuje, że kontakt diagnostyczny jest na tyle dobry, iż osoba badana jest w stanie być szczera i otwarta
• w stosunku wypowiedzi spontanicznych do udzielanych na wyraźne żądanie diagnosty zachwianie proporcji w kierunku większej ilości wypowiedzi spontanicznych jest wskaźnikiem dobrego kontaktu
2. Wskaźniki kontaktu pozornego
• informacje, których udziela osoba badana, są zbyt konwencjonalne, stereotypowe, np. takie, jak ogólnie powinna funkcjonować osoba w danym wieku, roli i sytuacji życiowej
• forma wypowiedzi jest nieadekwatna do treści (z wyjątkiem sytuacji, gdy stanowi to formę obrony przed traumatycznymi doświadczeniami)
• rola diagnosty w zbieraniu informacji jest nadmierna („wyciąganie informacji” przez diagnostę) lub znikoma („zalew, potok słów” ze strony badanego)
• we wszystkich wypowiedziach badanego zauważalny jest wspólny mianownik, np. przedstawianie się w lepszym świetle, wzbudzanie współczucia, konstruowanie wypowiedzi zbyt logicznie i konsekwentnie
• historia opowiedziana w sposób klasyczny, standardowy
• diagnosta odczuwa znużenie, które nie wynika z zewnętrznych przyczyn, co wskazuje na brak szczerości badanego, gdyż znużenie diagnosty może stanowić wynik braku autentyzmu badanego, a diagnosta ma poczucie, że sytuacja zamknęła się w kręgu spraw oczywistych
• diagnosta ma poczucie, że doskonale wie, co za chwilę powie osoba badana, co wskazuje, iż przedstawia własną sytuację standardowo, kierując się zmienną aprobaty społecznej, stosuje idealizację lub normalizuje swoje doświadczenia
• diagnosta ma poczucie zrozumienia poszczególnych wypowiedzi, bez zrozumienia całości sytuacji
Istnieją techniki które mają pomóc diagnoście nawiązać kontakt, następnie go utrzymać, eliminować zakłócenia pojawiające się w trakcie interakcji, wyjść z relacji.
1. technika nawiązania kontaktu
· Pierwsze wrażenie, tzw. hallo efekt – wyrabianie sobie opinii o drugim człowieku na podstawie pierwszego wrażenia, co ma daleko idące konsekwencje dla dalszego przebiegu kontaktu (dotyczy obu stron kontaktu diagnostycznego).
· Dystans psychologiczny między partnerami relacji diagnostycznej. Diagnosta powinien być tu partnerem, nie zaś osobą zaznaczającą wyższość własnej pozycji, gdyż zwiększa to dystans, utrudniając otwarcie się i szczerość osoby badanej.
Diagnosta kieruje przebiegiem kontaktu, co jest naturalną cechą tej relacji lecz nie należy tego sztucznie powiększać, np. przez fizyczne wskaźniki dystansu (jedna osoba stoi – druga siedzi, jedna siedzi wyżej – druga niżej, jedna za biurkiem w wygodnym fotelu – druga na twardym krześle) czy formalizm kontaktu, np. ważna jest tu kwestia przedstawienia się, własnej roli i zadań oraz okazywanie zainteresowania osobą badaną (zainteresowanie badanym nie może być okazywane też zbyt nachalnie).
· Rola pierwszych pytań które mają wzbudzić motywację w badanym. Są to pytania ogólne, mniej formalne, które nie zagrażają osobie badanej.
Czynniki utrudniające nawiązanie kontaktu:
• zbyt obcesowe i szybkie przejście do pytań, które mogą być odebrane przez badanego jako zagrażające,
• zadawanie pytań, które nawet bardzo pośrednio zawierają ocenę,
• nadmierna i nienaturalna ekspresja pozytywnego ustosunkowania do badanego
2. technika podtrzymania kontaktu – wiążę się ona z naturalnie występującym w relacji oporem, który może wynikać z niepokoju, wstydu lub poczucia winy badanego. Wynikają one z poczucia zagrożenia badanego.
• sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania, które przybiera formę werbalnych i niewerbalnych komunikatów przekazywanych w sposób naturalny, wynikający z kontekstu sytuacyjnego. Ważne jest, by były one zmienne w formie, a nie zafiksowane na jednym przejawie, gdyż to sugeruje ich automatyzm,
• wewnętrzna zgodność przekazu werbalnego i niewerbalnego, bowiem próby fałszowania naturalnych reakcji diagnosty są natychmiast wychwytywane przez badanego, który jest szczególnie wyczulony na jego zachowanie,
• dynamizowanie kontaktu prośbą o rozwinięcie tematu połączone z parafrazą, którą stosuje się jeśli kontakt ulega zakłóceniu (np. milczenie) lub dla lepszego zrozumienia czy uświadomienia badanemu jego problemu bądź też dla uzgadniania znaczeń, czyli potwierdzenia zrozumienia istoty problemu, wyrażanie akceptacji i odzwierciedlanie uczuć osoby badanej, polegające na potwierdzaniu akceptacji dla emocjonalnego przeżywania przez badanego danej sytuacji, co nie oznacza, że diagnosta stwierdza, iż sam czułby podobnie, a jedynie, że badany ma prawo tak czuć i jest to zrozumiałe,
• paradoksalną techniką podtrzymywania kontaktu jest milczenie, które występuje tu w funkcji wyrażania szacunku dla przeżyć „tu i teraz” osoby badanej. Stosuje się je w sytuacjach trudnych emocjonalnie dla badanego, czyli powtórnego doświadczania traumy w momencie dotykania spraw bolesnych w trakcie rozmowy. Wówczas milczenie diagnosty jest wskaźnikiem zrozumienia osoby badanej i szacunku dla jej przeżyć.
OPÓR
Opór osoby badanej stanowi z jednej strony ważny wskaźnik jakości kontaktu diagnostycznego, zaś z drugiej strony jest naturalnym zjawiskiem pojawiającym się w sytuacjach trudnych, a do takich należy relacja między diagnostą a badanym. Opór można zatem zdefiniować jako świadome lub nieświadome unikanie przez badanego penetracji pewnego obszaru treściowego, które może wynikać z uświadomionego lub nieuświadomionego poczucia zagrożenia.
Sygnały oporu:
- przedłużające się milczenie – może oznaczać że osoba badana przeżywa emocje, które uniemożliwiają jej udzielenie odpowiedzi, wskazując, iż jest to dla niej temat trudny, awęc ważny z punktu widzenia dokonywanego rozpoznania
- zmiana tematu rozmowy – jest wynikiem działania mechanizmów obrony przed zagrożeniem
- intelektualizacja – polega na tym, iż badany obronnie w kontekście określonych treści opowiada o tym, jak być powinno bądź jak zwykle bywa
- racjonalizacja – dotyczy przeżywanych emocji, ich usprawiedliwiania, co może przyjąć formę podpierania się abstrakcyjnymi zasadami
- bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń – przedstawianie treści w taki sposób, jakby dotyczyły one osób trzecich lub nikogo konkretnego, czyli wszystkich
- zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi – polega na zauważalnej zmianie w kontekście zawartości wcześniej formułowanych wypowiedzi, zarówno w odniesieniu do ilości podawanych informacji, jak i sposobu ich wyrażania, czyli – prosto rzecz ujmując – ich ogólnikowość
- zmiana sposobu mówienia – związana jest z niewerbalnym przekazem informacji, a więc może przejawiać się tonem głosu, intonacją czy natężeniem przekazu werbalnego
- zapominanie pytania – stanowi pochodną włączenia się mechanizmu obronnego przed doświadczeniem negatywnych stanów, np. wyparcia
- pustka w głowie – to efekt trwałego wyparcia niepożądanych doświadczeń, które usunięte zostały z pola świadomości badanego, stąd świadoma ich eksploracja jest zablokowana; badany nie tyle nie chce na jakiś temat rozmawiać, co nie potrafi sobie przypomnieć niczego, co dotyczyłoby sytuacji dlań zagrażającej
- objawy somatyczne – są odzwierciedleniem przeżywanego przez osobę badaną stresu, który wywołuje podejmowany w rozmowie temat ( np. pocenie się, drżenie rąk, płacz)
- czynny atak – wiąże się z uświadomionym zagrożeniem wynikającym z podjętego tematu, stąd badany świadomie przerzuca problem na „tu” i teraz”, nie podejmując go, ale atakując diagnostę, który np. „niepotrzebnie porusza tematy, które nie mają znaczenia”
- świadome kłamstwo – jest efektem uświadomionego poczucia zagrożenia związanego z treścią rozmowy, stąd badany fałszuje informacje podawane diagnoście
- otwarta odmowa – także może stanowić rezultat świadomego odrzucenia treści, które są zagrażające, jednakże badany wybiera strategię szczerego komunikowania diagnoście, że nie chce podjąć określonego tematu w rozmowie, gdyż nie czuje się w tej relacji wystarczająco bezpiecznie lub nie potrafi rozmawiać na dany temat, bo jest on dlań zbyt trudny emocjonalnie
Źródło oporu
- lęk – temat wywołuje lęk bądź jego ujawnienie w obecności diagnosty jest lękotwórcze, ale może to być także lęk przed odkryciem w sobie rzeczy nieznanych i nieakceptowanych
- wstyd – wynika ze społecznego stereotypu, iż o pewnych rzeczach nie mówi się nikomu, bądź stanowiący pochodną obawy przed brakiem akceptacji ze strony diagnosty i wytworzeniem w jego oczach negatywnego obrazu własnej osoby
- poczucie winy – wynika z konieczności podawania nie zawsze pozytywnych informacji o osobach bliskich emocjonalnie badanemu
- źródła zewnętrzne – postępowanie diagnosty ( zbyt szybkie przejście do pytań zagrażających, formalizm traktowania, brak poczucia bezpieczeństwa, wyłapywanie sprzeczności w wypowiedział badanego, naukowy język)
Techniki radzenia sobie z oporem
- milczenie
- zmiana lub przeformułowanie pytania – zmiana tematu lub zwiększenie ogólności pytania, które staje się wówczas mniej zagrażające, tzw. „zamrożenie kontaktu”
- podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności osoby badanej – ich funkcją jest manifestowanie zdolności diagnosty do empatii i syntonii, nie mogą one jednak przyjąć formy nagany
- parafraza – dotychczasową wypowiedź badanego zostaje sformułowane w nieco innej postaci, co upewni badanego, że ten go rozumie, akceptuje, zaś w efekcie zwiększa jego poczucie bezpieczeństwa
- udzielanie dodatkowych informacji – przyjmuje najczęściej formę zaakcentowania specyfiki swojej roli jaki diagnosty czy uświadomienia badanemu, że to co przeżywa, jest czymś naturalnym, eliminując tym samym jego poczucie zagrożenia
- prośba o konkretyzację wypowiedzi – stanowi prostą technikę radzenia sobie z oporem, której efektem jest intelektualizacja, racjonalizacja lub obiektywizacja, polega bądź na podawaniu ogólnej instrukcji, np. jak ta sytuacja konkretnie przebiegałą”, bądź rzadziej na formułowaniu pytań zamkniętych, dotyczących analizowanych treści
- rozmowa na temat „tu” i „teraz” jest techniką stosowaną w sytuacji radzenia sobie z aktywnym oporem, mogąc przyjmować postać pytania zadanego wprost „dlaczego badany nie chce o czymś mówić”
- zaznaczenia roli i fnkcji badania – stanowi ryzykowny, choć czasem stosowany sposób radzenia sobie z oporem badanego, polegający na wywieraniu nacisku na osobę badaną w formie twierdzenia, że od jakości jej wypowiedzi czy od stopnia jej otwarcia i szczerości zależy to, czy uda się rozwiązać problem
- wyrażenie własnych emocji związanych z przejawianiem oporu – polega na podzieleniu się z badanym informacją o stanie własnych emocji, wynikających z zachowanie badanego, np. negatywne stany – przykrość, bezradność, co jednak w niektórych sytuacjach może zachwiać zaufanie do diagnosty jako profesjonalisty
DIAGNOSTA
Zdolności i kompetencje wyznaczające profesjonalizm diagnosty
- podążanie za klientem – umiejętność wsłuchiwania się w znaczenie słów badanego i podejmowanie jego wątków w dalszej rozmowie
- empatyczne reagowanie – komunikowanie, że rozumie się osobę badaną
- niezaborcza życzliwość – akceptacja badanego z zachowaniem jego wolności i szacunku dla jego wątpliwości
- otwartość – zdolność mówienia o sobie we właściwy sposób i we właściwym miejscu rozmowy
- konkretność – uwaga i dopytywanie o konkret, „trzymanie się ziemi”
- koncentracja na „ tu i teraz” – skupienie się na sytuacji i kontakcie diagnostycznym celem eliminowania jego zakłóceń
Reakcje:
- reakcja badawcza – jej funkcję stanowi dalsza eksploracja szerszego obszaru życiowego, rozwijanie tematu i rozmowy, związanej z sytuacją życiową lub problemową; diagnosta poszukuje dalszych informacji według pewnego planu
- interpretacja – reakcja diagnosty, której fnkcję stanowi zmiana czy próba odnalezienia inne perspektywy widzenia i myślenia badanego o swojej sytuacji życiowej lub problemie w kategoriach poznawczych proponowanych przez diagnostę, co nie stanowi próby ich narzucenia ale dania pod rozwagę
- konfrontacja – stanowi reakcję służącą dostrzeganiu przez badanego faktów z jego życia ważnych z punktu widzenia jego rozwoju, bez stosowania mechanizmów obronnych, co jest konieczne dla zapoczątkowania procesu zmiany; jednakże reakcja ta może być stosowana jedynie wówczas, gdy diagnosta wykazuje pełną, choć zdrową, akceptację i empatię wobec osoby badanej
- reakcja rozumiejąca (parafraza) – to powtórzenia przez diagnostę własnymi słowami tego, co usłyszał od osoby badanej; występuje tu w funkcji potwierdzenia właściwego zrozumienia jej wypowiedzi i uważnego słuchania, co buduje zaufanie między podmiotami relacji diag
- reakcja podsumowująca – podobna do poprzedniej, ale stosowana po dłuższej rozmowie dotyczącej jakiego obszaru treściowego po to, by przejść do następnego bloku tematycznego, ściśle wynikającego z poprzedniego etapu rozmowy
- rekacja wspierająca ( podtrzymująca) – występuje w funkcji wentylowania, uspokojenia osoby badanej, stłumienia intensywności jej przeżywania, pomagająca emocjonalnie zdystansować się od własnych, nierzadko bolesnych, doświadczeń po to by badany mógł bez zakłóceń wykorzystywać swoje możliwości poznawczo – intelektualne
- reakcja oceniająca - najczęściej występuje w kontaktach interpersonalnych w codziennym życiu, gdy oba podmioty próbują nieformalnie świadczyć sobie pomoc w sytuacjach problemowych, zaś w kontakcie diagnostyczno – terapeutycznym funkcja oceny może być powiązana jedynie z konfrontacją, która stanowi jedną z jej form, ale pozbawioną zgeneralizowanego wartościowania (In plus lub In minus) osoby badanej lub jej problemu
KOMPETENCJE DIAGNOSTY
- kompetencje interpretacyjne – określają zdolność nauczyciela do interpretacji zdarzeń, faktów, sytuacji, a także siebie i ucznia w różnych sytuacjach szkolnego czy rówieśniczego funkcjonowania
- kompetencje komunikacyjne – określają zdolności posługiwania się językiem, umiejętności nawiązywania relacji z uczniem i stwarzanie atmosfery do realizacji prawdziwego dialogu. Zasady: nie wypytujemy dziecka wprost o badany problem, unikamy oceniania, stosujemy słowa zrozumiałe dla dziecka, posługujemy się językiem jasnym, czytelnym, nie wprowadzamy w zakłopotanie
- kompetencje metodologiczne – obejmują świadomość metodologiczną dotyczącą doboru metod, technik i narzędzi badawczych oraz świadomość tworzenia teorii naukowych
Kompetencje diagnostyczne wpływają na profesjonalizm diagnosty, decydują o wartości dokonanej diagnozy. Uwzględnienie czynników osobowych w kompetencji diagnostycznej czyni diagnozę procesem twórczym, w którym ważną rolę odgrywa innowacyjność, otwartość poznawcza i emocjonalna.
Rogers diagnoście przypisuje trzy podstawowe cechy: bezwarunkową akceptację, autentyczność i empatię
Ważne są również cechy osobowe, postawa wobec procesu diagnozowania ( badany jest traktowany podmiotowo, z szacunkiem i życzliwością
Błędy
Przyczyny popełniania błędów diagnostycznych:
- brak znajomości tematyki badawczej
- brak umiejętności komunikacyjnych badacza
- słabych umiejętnościach metodologicznych diagnosty ( brak wiedzy o metodach i technikach)
- wpływ czynników zewnętrznych ( presja czasu, niewłaściwa atmosfera, niedostateczne warunki badania)
Mazurkiewicz do głównych błędów etycznych zalicza:
- wywoływanie stanów stresowych i zmęczenia u osób badanych przez zbieranie niepotrzebnych informacji
- żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia
- błędna informacja o tym, co składa się na tajemnicę zawodową w wychowaniu
- stwarzanie przymusowej sytuacji badawczej
- stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci
- stosowanie zasady pozornej anonimowości
- stosowanie ankiet wywołujących szkodliwe skutki moralne lub zdrowotne
- uleganie sugestiom ocen przeszłości w ocenach aktualnego stanu i „etykietowanie osób badanych”
Wysocka o błedach etycznych: (Skałbania s. 62)
- błąd postawy
- błąd maski
- błąd sędziego
- błąd skupiania się na negatywnych stronach funkcjonowania jednostki
- błąd skupiania się na skutkach
- błąd redukcji źródeł wiedzy
- nawyk oceniania – „postawa od-do”, która powoduje brak zrozumienia, a także włącza proces etykietyzacji, standaryzującej badanego i jego problem
- nadmierne poczucie odpowiedzialności – polega na tym, że diagnosta „słucha nie po to, ale aby naprawić”,
szadaaa