Życie codzienne.doc

ŻYCIE CODZIENNE NASZYCH SŁOWIAŃSKICH PRZODKÓW

Budownictwo

Od VI do około VIII wieku domostwem południowosłowiańskiej rodziny była tak zwana półziemianka – pomieszczenie w planie zbliżone do kwadratu, o wymiarach około trzy na cztery metry, wkopane w ziemię i osłonięte konstrukcją słupową oraz dachem krytym darniami lub strzechą słomianą. Pomieszczenie takie służyło głównie do spania i mieściło małą rodzinę. W osobnych ziemiankach i jamach przechowywano zapasy żywności i przeróżne sprzęty. Bydło oraz inne zwierzęta gospodarskie trzymano natomiast w ogrodzonych miejscach na świeżym powietrzu. Słowianie północni oprócz ziemianek znali prostokątne domy konstrukcji słupowej, nieco obszerniejsze, wewnątrz których, poza miejscami przeznaczonymi do spania, znajdowały się również stoły, stołki, ławy i skrzynie.

Nieco później zaczęto wznosić chaty (zwane chyczami) większe i składające się przeważnie z dwóch podstawowych pomieszczeń. Pierwszą część tworzyła izba mieszkalna, z ławami i stołem, w której koncentrowało się życie domowników i w której przyjmowano gości. Trzymano tam również przeróżne sprzęty – żarna do mielenia zboża, krosna i inne. Na ścianach wisiały sieci rybackie, broń, narzędzia rolnicze. Centralnym punktem izby było palenisko, zbudowane z ułożonych w krąg kamieni, wokół którego rozstawiano gliniane garnki i naczynia. Natomiast drugie pomieszczenie pełniło funkcję wspólnej dla wszystkich sypialni z dużym legowiskiem, umieszczonym na lekkim podwyższeniu i wyściełanym słomą, sianem oraz skórami zwierząt.

Powszechne w całej Słowiańszczyźnie były łaźnie parowe – ziemianki wykładane kamieniami bądź też kamienne budynki wznoszone na powierzchni ziemi.

Hodowla zwierząt, łowiectwo, rybołówstwo, rolnictwo

Słowianie hodowali głównie krowy, owce, kozy, świnie i konie. Zwierzęta dostarczały mięsa, mleka, nawozu wykorzystywanego przy uprawie ziemi, służyły również jako siła pociągowa. W pilnowaniu zwierząt ludziom pomagały psy.

Dzikie zwierzęta łowiono raczej nie dla mięsa, ale dla zdobycia skóry (niezbędnej głównie do produkcji odzieży i obuwia), sadła (używanego do sporządzania lekarstw) oraz rogów (z których robiono narzędzia i ozdoby). Polowano na jelenie, sarny, dziki, lisy, zające, niekiedy na niedźwiedzie. Posługiwano się przy tym różnego rodzaju pułapkami, takimi jak doły i zapadnie, wykopywane na szlakach do wodopojów; używano też łuków i oszczepów.

Ryby łowiono za pomocą sieci, kościanych harpunów albo na wędkę, zakończoną haczykiem z brązu. A na jeziora i rzeki wypływali Słowianie zazwyczaj w tak zwanych dłubankach – łodziach wykonanych z jednego grubego pnia wydrążonego w środku.

Ziemię uprawiano za pomocą drewnianych radeł, a wcześniej przy użyciu ręcznych motyk z rogu i z drewna. Wysiewano głównie jęczmień, proso, pszenicę, groch, wykę i bób; z roślin oleistych natomiast mak, rzepę olejną, len i soczewicę. Do ścinania zboża służyły wykute z żelaza i brązu sierpy, oprawione w drewniany uchwyt.

Rzemiosło

W obrębie gospodarstwa domowego rozwijali Słowianie umiejętności typu rzemieślniczego – ciesiołkę, kornictwo, kołodziejstwo, tkactwo, garncarstwo, kamieniarstwo. Z drewna mężczyźni wyrabiali motyki, radła, wiosła i łodzie, wozy o tarczowatych kołach, uchwyty do różnych narzędzi, drabinki, pieńki do siedzenia, łoża i inne rzeczy. Do obróbki używano siekier, dłut i noży, wykuwanych przeważnie z brązu i metalu. Kobiety zajmowały się wytwórstwem drobnych narzędzi kuchennych – łyżek, tłuków, mątewek. Poza tym niewiasty wyplatały też kosze z wikliny, przędły wełnę i len, tkały materiały, a później szyły odzież za pomocą kościanych szydeł oraz igieł z brązu.

Z rogu i kości wyrabiano motyki, groty do strzał i oszczepów, wędzidła, części uprzęży, dłutka, rylce, szydła i ozdoby. Ze szczęk niektórych dzikich zwierząt, z kręgów ryb oraz z zębów niedźwiedzi i wilków, sporządzano różnego rodzaju amulety. Kamieni używano do produkcji toporów, młotów, broni, żaren, osełek. Z żelaza wykuwano topory.

Kolejnym zajęciem naszych słowiańskich przodków był wyrób ceramiki – naczynia lepiono z gliny, a po ich uformowaniu gładzono kamiennymi gładzikami; za pomocą rylców i szpil ryto ozdoby, nierzadko wypełniając je białą masą, która wyróżniała się na ciemnym tle naczynia. Oprócz mis i garnków wypalano również kubki, czerpaki, płaskie podkładki do wypieku ciasta, cedzaki, łyżki i zabawki dla dzieci.

Strój i ozdoby

Mężczyźni zwykli nosić sięgające kolan kitle z długimi rękawami, przepasywane w pasie, oraz spodnie. Kobiety ubierały się w koszule i długie zapaski. Odzież szyto z własnoręcznie utkanych płócien i farbowano za pomocą naturalnych barwników – wywaru z kory brzozy, dębu, owoców czarnego bzu, przytulicy itp. Kiedy nastawały chłody, wdziewano wełniane narzutki i kożuchy, a na nogi wkładano łapcie z łyka lub obuwie skórzane.

Nieodzownym elementem stroju były ozdoby, noszone zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn. Z kości, rogu, miedzi, brązu i żelaza wyrabiano wisiorki oraz różnego rodzaju amulety; szkliwo i bursztyn służyły do produkcji różnokolorowych paciorków. Ozdoby pełniły wiele funkcji – mogły służyć za środek płatniczy, wskazywać na stan zamożności danej osoby, niekiedy miały związek z wierzeniami, w końcu przydawały się do spinania ubrań bądź włosów.

Jadło i napoje

Słowianie najczęściej jedli bryję – czyli rozgotowaną kaszę z dodatkami – chleb oraz kołacze, polewki z bobu, grochu bądź dostępnych zbóż, świeże owoce i warzywa, kiszoną kapustę i jaja. Na stoły podawano też miód zbierany z barci, ryby, drób, zające, niekiedy mięso z innych dzikich zwierząt; znacznie częściej mięso ze zwierząt hodowlanych. Do potraw dodawano zbierany w lasach dziki chrzan, koper, pasternak, jarmuż, cebulę oraz najprzeróżniejsze zioła (które odpowiednio przygotowane pomagały też w zwalczaniu wielu chorób i dolegliwości). Pędy roślin spożywane były jako rodzaj szpinaku, liście natomiast przyrządzano jako sałatę. Zbierano również szczaw, jagody, maliny, jeżyny i głóg, zrywano owoce orzecha laskowego. Najbardziej popularnym wśród Słowian napojem było piwo, a od święta miody. Chętnie pito również mleko oraz jego przetwory, serwatkę i maślankę.