Legendy Irlandii.pdf

Tłumaczenia i grafika:

Opracowano na podstawie:

Lady Augusta Gregory

” Irish Myths and Legends ”

Running Press 1998

(Dublin 1910)

Rozdział I, Walka z Firbolgami

uatha de Danaan, lud bogini Danu, albo, jak ich inaczej nazywano, Ludzie

Dea, przybyli do Irlandii na skrzydłach wiatru.

Nadeszli z północy, gdzie znajdowały się ich cztery miasta, stolice nauki:

wielkie Falias i złociste Gorias, oraz Finias i bogate Murias. W tych czterech

miastach mieszkało czterech mędrców, którzy uczyli synów i córki Danu i

przekazywali im wielką wiedzę. Tuatha de Danaan przywieźli ze sobą cztery

skarby: Lia Fail - Kamień Waleczności zwany także Kamieniem

Przeznaczenia, Miecz, Włócznię Zwycięstwa oraz Kocioł od którego nikt

nigdy nie odszedł głodny.

Wtedy królem Tuatha de Danaan był Nuada. Jego brat miał na imię Ogma. Był też Diancecht

umiejący leczyć i Neit - bóg bitew oraz Credenus - rzemieślnik i Goibniu - kowal. Wśród

kobiet dominowała Badb, bogini wojen oraz Macha, której głównym pożywieniem były

głowy mężczyzn poległych w bitwie. Była także Morrigu, Wrona Bitew oraz trzy córki

Dagdy: Eire, Fodhla i Banba, których imiona stały się później nazwami Irlandii. Eadon była

opiekunką poetów, Brigit - kobietą poezji a poeci ją wielbili, gdyż poruszała się pięknie i

dostojnie. Jedna połowa jej twarzy była szpetna, zaś druga połowa piękna. Jej imię znaczy

tyle, co Breo-Saighit, Ognista Strzała. A wśród reszty kobiet było wiele cieni i wiele wielkich

królowych, a Dana, zwana Matką Bogów, stała ponad nimi wszystkimi.

Tuatha de Danaan wzięli trzy rzeczy za swoje symbole: pług, słońce oraz leszczynę, tak więc

mówiło się, że Irlandia była podzielona pomiędzy te trzy rzeczy: Coll - leszczyna, Cecht -

pług i Grian - słońce.

Był to pierwszy dzień Beltaine, który teraz zwany jest May Day, kiedy Tuatha de Danaan

wylądowali w zachodniej części Conachtu, ale Firbolgowie, którzy dotychczas zamieszkiwali

Irlandię i pochodzili z południa, nie widzieli nic poza mgłą spowijającą wzgórza. Do króla

Firbolgów Eochaida przyszli zwiadowcy z nowiną, że oto w Irlandii jest nowa rasa, ale nie

wiadomo, czy przybyli z ziemi, niebios, czy z powietrza. Osiedlili się na Magh Rein.

Zwiadowcy sądzili, że wiadomość ta wprawi Eochaida w zdumienie, ale tak się nie stało. Król

miał już wcześniej sen, którego znaczenie wyjaśnili mu Druidzi: że niedługo Eochaid zyska

nowego wroga. Król naradził się z doradcami i postanowiono, że zostanie wysłany żołnierz,

aby porozmawiać z przybyszami. Wybrano Srenga, gdyż był wspaniałym wojownikiem. On

zaś wziął swoją mocną, brązowo-czerwoną tarczę, dwie włócznie o grubych drzewcach,

miecz i wyruszył z Teamhair na spotkanie Tuatha de Danaan do Magh Rein, lecz nim dotarł

do celu zwiadowcy Tuatha de Danaan spostrzegli go i wysłali ku niemu wojownika imieniem

Bres, z tarczą, mieczem i dwiema włóczniami. Tak więc dwaj wojownicy zbliżali się powoli

do siebie a każdy bacznie obserwował drugiego, mierzył okiem broń przeciwnika dopóty,

dopóki nie zbliżyli się do siebie na tyle, aby móc rozmawiać. Zatrzymali się i obaj wysunęli

tarcze przed siebie, po czym uderzyli nimi silnie o ziemię i spojrzeli na siebie nawzajem

ponad ich krawędziami. Bres przemówił pierwszy, a gdy Sreng usłyszał, że to był język

irlandzki, ten sam, którym on władał, uspokoił się nieco. Podeszli do siebie jeszcze bliżej i

zaczęli pytać jeden drugiego o rodzinę i pochodzenie. Po chwili odłożyli na bok tarcze, a

wtedy Sreng powiedział, że najbardziej obawiał się ostrej włóczni Bresa, ten natomiast

przyznał, że przestraszył się włóczni o grubym drzewcu Srenga i spytał się, czy właśnie taką

bronią dysponują wszyscy z rodu Filbolgów. Wtedy Sreng zdjął z włóczni wszystkie

wiązania, aby Bres mógł ją sobie lepiej obejrzeć: była bardzo mocna, ciężka i ostra. Sreng

powiedział, że takie włócznie zowią się Craisech i przebijają tarcze, rozszarpują mięśnie i

łamią kości, dlatego pchnięcie taką włócznią jest nie do wyleczenia. Spojrzał jednak Sreng na

ostrą, cienką włócznię Bresa. W końcu wymienili się bronią, żeby każdy mógł dokładnie

wiedzieć, czym włada drugi wojownik. Bres przekazał Srengowi wiadomość od Tuatha de

Danaan: jeżeli Firbolgowie oddadzą im połowę Irlandii, lud bogini Danu weźmie ją i

pozostawi mieszkańców w pokoju. Lecz jeśli tak się nie stanie, będzie wojna. Jednak Bres i

Sreng obiecali sobie, że cokolwiek zdarzy się w przyszłości, oni pozostaną przyjaciółmi.

Sreng wrócił do Teamhair i przekazał wiadomość od Tuatha de Danaan oraz pokazał ich

włócznię. Poradził swoim ludziom, żeby zgodzili się na podział kraju by uniknąć wojny z

tymi, co mają broń dużo lepszą od ich własnej, lecz Eochaid skonsultował się ze swoimi

doradcami i w końcu rzekł:

- Nie oddamy połowy naszej ziemi obcym, bo jeśli tak uczynimy, oni wkrótce zapragną wziąć

ją całą!

Natomiast kiedy Bres wrócił do swoich ludzi, pokazał im ciężką włócznię Srenga i

opowiedział, jacy silni i zawzięci są mieszkańcy tej ziemi, jak dobrze uzbrojeni, wszyscy

pomyśleli że wobec tego na pewno będą chcieli walczyć. Dlatego też przenieśli się w inne,

lepsze miejsce, dalej na zachód do Conachtu, osiedlili się tam, zbudowali mury i fosy na

równinie Magh Nia, a za sobą mieli górę zwaną Belgata. A w czasie kiedy się przeprowadzali

i budowali zabezpieczenia, trzy królowe: Badb, Macha i Morrigu udały się do Teamhair,

gdzie lud Firbolg przygotowywał się do bitwy. Mocą swych czarów przyniosły mgły i

chmury ciemności, które spowiły cały Teamhair oraz sprowadziły ulewy ognia i krwi na ludzi

tak, że nie mogli ani widzieć siebie nawzajem, ani ze sobą rozmawiać przez trzy dni. W

końcu trzech Druidów Firbolg złamało ten czar.

edenaście batalionów Firbolgów wyruszyło i zajęło miejsce po wschodniej

stronie równiny Magh Nia. A Nuada, władca Tuatha de Danaan, wysłał

swoich poetów, aby ponownie złożyli Eochnaidowi tę samą ofertę, co

poprzednio: że Nuada zadowoli się połową kraju, jeśli ten zechce ją oddać.

Król Eochaid zaproponował poetom, aby zapytali o to jego żołnierzy.

Wojownicy nie zgodzili się. Wtedy posłańcy spytali ich, kiedy chcą zacząć

bitwę.

- Musimy mieć trochę czasu - odrzekli - żeby uporządkować naszą broń,

naostrzyć miecze i zrobić takie włócznie, jakimi wy dysponujecie.

Zgodzono się przełożyć bitwę o kwartał.

Kiedy bitwa się zaczęła był środek lata. Trzykroć po dziewięciu miotaczy Tuatha de Danaan

stanęło przeciwko takiej samej liczbie miotaczy Firbolgów, z których wszyscy zostali zabici.

Eochaid wysłał posłów do Nuady z pytaniem, czy chcą walczyć każdego dnia, czy co drugi

dzień. Nuada powiedział, że bitwa będzie odbywać się każdego dnia a po obu stronach ma

być zawsze ta sama liczba walczących. Eochaid zgodził się, lecz nie był zbytnio zadowolony

z takiego obrotu sprawy, gdyż jego wojsko znacznie przewyższało liczebnie wojska Nuady.

Bitwa trwała cztery dni, obie strony walczyły dzielnie i poległo wielu walecznych

wojowników a ci, którzy dożywali wieczoru, byli leczeni przez medyków kąpielami ze

wszelkiego rodzaju ziół leczniczych tak, aby następnego dnia byli znów gotowi do walki.

Czwartego dnia Tuatha de Danaan zmusili Firbolgów do odwrotu. Podczas bitwy król

Eochaid poczuł wielkie pragnienie i zszedł z pola bitwy poszukać czegoś do picia a trzykroć

po pięćdziesięciu ludzi szło w jego obstawie. Jednak po trzykroć pięćdziesięciu wojowników

Tuatha de Danaan podążyło za nimi aż doszli do strumienia zwanego Traigh Eothaile i tam

stoczyli walkę, podczas której zginął Eochaid. Pochowano go tam i ułożono wielki stos

kamieni na jego grobie.

Kiedy z jedenastu batalionów Firbolgów zostało zaledwie 300 ludzi ze Srengiem na czele,

Nuada zaproponował im pokój i wybór pomiędzy 5 prowincjami Irlandii. Wybór Srenga padł

na Connacht. I on i jego ludzie osiedlili się tam i tam wychowywali swoje potomstwo. Z tego

rodu pochodził Ferdiad. który walczył z CuCullainem, oraz Erc, który go zabił. Bitwa na

Maigh Nia była pierwszą stoczoną w Irlandii przez Tuatha de Danaan. A lud bogini Danu

zajął Teamhair i od tej pory była to ich siedziba.

Rozdział II, Panowanie Bresa

odczas walki z Firbolgami Nuada stracił rękę. Wśród Tuatha de Danaan

istniało prawo, według którego żaden mężczyzna z widoczną wadą fizyczną

nie mógł być królem. Dlatego Nuada został usunięty z tronu. Na jego

miejsce wybrano Bresa. Był on najurodziwszym ze wszystkich

młodzieńców, więc każdy, kto chciał określić piękno jakiejś rzeczy musiał

porównywać ją do urody Bresa. Jego matka pochodziła z Tuatha de Danaan i

tylko ona jedna znała imię i pochodzenie jego ojca. Jednak rządy Bresa nie

przyniosły szczęścia jego ludowi, gdyż Fomorianie, którzy mieszkali za

morzem, lub, jak twierdzili niektórzy, pod jego powierzchnią, zaczęli

nakładać podatki na Tuatha de Danaan.

Fomorianie przybyli do Irlandii dużo wcześniej. Byli bardzo szpetnym ludem: mieli po jednej

ręce, lub jednej nodze a dowodził nimi olbrzym razem ze swoją matką. Irlandia nie widziała

nigdy bardziej przerażającej armii niż Fomorianie. Zaprzyjaźnili się co prawda z Firbolgami i

nawet zdecydowali się pozostawić im Irlandię, lecz zawsze byli wrogo nastawieni do Tuatha

de Danaan.

Podatki nałożone przez Fomorian były ogromne: Tuatha de Danaan musieli oddawać trzecią

część zboża i mleka oraz co trzecie dziecko. A Bres nie uczynił nic, co polepszyłoby los jego

poddanych. Jakby tego było mało, Bres sam nałożył podatki na każdą rodzinę w Irlandii.

Trzeba było oddawać tyle mleka, aby starczyło dla setki żołnierzy

Bres miał jeszcze jedną wadę: był bardzo niegościnny i jego dowódcy skarżyli się, że w jego

domu nigdy nie można było naostrzyć noży ani napić się piwa. W domu Bresa brakowało

wesołości i zabawy: nie było poetów, harfiarzy, flecistów, kuglarzy ani błaznów. A co do

zawodów, prób sił między wojownikami, które wszyscy zwykli byli oglądać, to nie

organizowano ich już więcej, gdyż wszystkie siły zużywano na to, aby wykonywać za króla te

prace, które należały do jego obowiązków.

Dagda musiał zbudować rath, czyli fortyfikację, jaką wtedy budowano w Irlandii, a wokół

niej wykopać rów. Praca ta bardzo męczyła Dagdę, do tego stopnia, że pewnego razu o mało

co wszystkiego nie porzucił. Dagda spotkał kiedyś w pałacu króla niewidomego mężczyznę -

Cridenbela o ciętym języku, który powiedział mu tak: "Ze względu na swoje dobre imię

powinieneś oddawać mi trzy kęsy twojego jedzenia". I Dagda oddawał mu część swojego

posiłku każdego wieczoru, a odbywało się to tak, że dla Cridenbela trzy kęsy stanowiły

trzecią część jedzenia Dagdy.

Pewnego dnia, gdy Dagda pracował kopiąc rów zobaczył swego syna Angusa Og

podążającego w jego kierunku.

- Witaj ojcze - rzekł Angus - miło cię widzieć, lecz co się z tobą dzieje? Nie wyglądasz

najlepiej.

- Powód jest taki - westchnął Dagda - że każdego wieczoru ślepiec Cridenbel wymusza na

mnie, abym oddawał mu część swego jedzenia.

- Poradzę ci coś, ojcze - powiedział Angus. Włożył dłoń do swej torby i wyjął z niej trzy

kawałki złota i podał ojcu - włóż to złoto w tę część jedzenia, którą dasz Cridenbelowi. Będą

one najlepszym "kąskiem" z całego dania - uśmiechnął się - ślepiec od nich umrze, jak tylko

dostaną się do jego żołądka.

Najbliższego wieczoru Dagda uczynił tak, jak mu poradził syn. I zaledwie Cridenbel połknął

złoto - padł martwy. Kilkoro ludzi od razu pobiegło do króla z wieścią, że Dagda zabił ślepca

dodając mu do jedzenia jakieś trujące zioło. Król w to uwierzył i zezłościł się na Dagdę i

skazał go na śmierć. A Dagda powiedział:

- Nie sądzisz dobrze, mój królu - i opowiedział mu wszystko cytując dokładnie słowa

Cridenbela: "daj mi trzy najlepsze kąski z twego dania" - a akurat tego wieczoru najlepszymi

"kąskami" w daniu były trzy kawałki złota, więc mu je dałem.

Wysłuchawszy Dagdy Bres nakazał rozciąć ciało Cridenbela, a kiedy znaleziono w jego

wnętrzu trzy kawałki złota, był to dowód na to, że Dagda mówił prawdę.

Następnego dnia Angus ponownie odwiedził ojca i rzekł mu:

- Niedługo skończysz pracę. Kiedy nadejdzie czas zapłaty nie bierz niczego, co będą ci

ofiarować, dopóki bydło nie zostanie zagnane z pastwisk. Wtedy dopiero wybierz czarną

jałówkę.

I kiedy Dagda skończył pracę i zapytano go jakiego wynagrodzenia żąda, on powiedział tak,

jak doradził mu syn, choć dla Bresa było to czyste szaleństwo. Sądził, że Dagda zechce dużo

więcej za swój trud niż tylko jałówkę.

Pewnego dnia do pałacu króla przybył Carpre - poeta. Dano mu do dyspozycji malutki domek

bez mebli, gdzie nawet nie było łóżka ani możliwości rozpalenia ognia a na kolację

przyniesiono mu jedynie trzy małe kawałki ciasta. Rano obudził się głodny i zły. Pomyślał

sobie: "Bez posiłku ani mleka, bez światła, które rozświetliłoby ciemność nocy, bez godziwej

zapłaty, niech takie będzie powodzenie Bresa". I od tamtego dnia pech ciągle prześladował

Bresa.

iedy Nuada stracił rękę w bitwie przez kilka dni leżał w gorączce leczony

przez Diancechta. On też zrobił dla niego nową rękę, całą ze srebra z

możliwością poruszania każdym palcem. Od tej chwili Nuada zyskał

przydomek "Argat-Lamh", czyli Srebrnoręki.

Syn Diancechta, Miach, także był lekarzem i to nawet lepszym w swoim

fachu od ojca. Spotkał kiedyś chłopca który miał tylko jedno oko.

- Jeśli jesteś dobrym lekarzem - powiedział mu - dasz mi nowe oko na

miejsce tego, które straciłem.

- Mógłbym dać ci kocie oko - zaproponował Miach

- Zgadzam się - odrzekł młodzieniec

Miach włożył więc chłopcu kocie oko na miejsce utraconego ale uprzedził go, że kiedy nocą

ten będzie chciał odpocząć, nowe oko zostanie czujne na każdy pisk myszy, trzepot skrzydeł

ptaka, każdy podmuch wiatru.. A w dzień, kiedy trzeba będzie wypatrywać wrogiej armii,

kocie oko będzie pogrążone w głębokim śnie.

Miachowi nie spodobał się sposób Diancechta, w jaki ten poradził sobie z przywróceniem

sprawności Nuadzie. Wziął więc odcięte ramię Nuady i przyłożył je do jego barku

wypowiadając słowa "staw do stawu, ścięgno do ścięgna". Trzy dni i trzy noce spędził

czuwając przy Nuadzie. pierwszego dnia przyłożył mu rękę do boku, drugiego dnia do piersi,

trzeciego dnia nałożył na niego zioła rosnące na mokradłach i w końcu Nuada został

uzdrowiony.

Rozdrażniło to Diancechta, który stał się zazdrosny o syna, że jest lepszym lekarzem niż on

sam. Wziął miecz i uderzył nim Miacha aż rozciął mu mięśnie. Jako zdolny lekarz wyleczył

go z obrażeń, lecz potem uderzył po raz drugi, tym razem łamiąc kości czaszki. Diancecht i

tym razem był w stanie wyleczyć syna i uczynił to. Ale potem ciął go mieczem po raz trzeci i

czwarty aż naruszył mózg. I Diancecht nie znał już lekarstwa na taką ranę. Miach umarł, a

Diancecht pochował go. Na grobie Miacha wyrosło tyle rodzajów ziół ile miał stawów i

ścięgien: trzysta sześćdziesiąt pięć. A Airmed, jego siostra, przyszła i rozciągnąwszy płaszcz

na ziemi zebrała do niego wszystkie zioła układając je według ich właściwości leczniczych.

Lecz Diancecht pomieszał je wszystkie tak, że po dziś dzień nikt nie zna właściwego

przeznaczenia tych ziół.

I kiedy Tuatha de Danaan zobaczyli Nuadę zdrowego, jakim był przed bitwą z Forbolgami,

zebrali się w Teamhair i poprosili Bresa aby oddał tron Nuadzie. Bres zgodził się, co prawda,

lecz bardzo się rozeźlił. Zaczął zastanawiać się jak mógłby zemścić się na tych, którzy usunęli

go z tronu i jak zebrać armię przeciwko nim. Poszedł do swojej matki, Eri, z prośbą, żeby mu

wyjawiła imię i pochodzenie jego ojca. Eri opowiedziała mu, że jego ojciec jest z rodu

Fomorian a na imię ma Elathan. Przybył do niej płynąc wielką, srebrną łodzią poprzez

spokojne morze przybrawszy postać młodzieńca o jasnych włosach. Jego ubranie było bardzo

bogate, a na szyi miał pięć złotych pierścieni. Eri, która wcześniej nie zważała na zaloty

mężczyzn z Tuatha de Danaan, teraz z ochotą ofiarowała swą miłość Elathanowi. On dał jej

pierścień z prośbą, aby oddała go jedynie temu mężczyźnie, na którego palec będzie pasował.

Potem odszedł równie tajemniczo jak się pojawił. Teraz Eri przyniosła ów pierścień Bresowi,

a gdy ten włożył go na środkowy palec okazało się że pierścień pasuje doskonale.

Bres ze swoją matką i kilkoma swoimi ludźmi wyruszyli do kraju Fomorian. Przybywszy na

wielką równinę zobaczyli zebranych tam ludzi i podeszli do z nich.

- Macie ze sobą psy myśliwskie? - spytano ich

- Owszem - odpowiedział Bres

- Zobaczymy, czy są lepsze od naszych - zaproponowali Fomorianie

Porównano wszystkie psy i okazało się że psy Tuatha de Danaan są lepsze.

- A macie rącze konie? - spytano ponownie

- Oczywiście - odparł Bres

Zorganizowano wyścig i konie Tuatha de Danaan okazały się szybsze od koni Fomorian.

W końcu padło pytanie kto spośród przybyłych jest najlepszym wojownikiem. Wszyscy

zgodnie orzekli, że jest nim Bres. Kiedy ten wyciągnął rękę i położył dłoń na rękojeści swego

miecza, Elathan, który stał pośród Fomorian, rozpoznał swój pierścień na palcu Bresa. Spytał

więc, kim jest Bres, na co Eri odrzekła, że Bres jest ich wspólnym synem i opowiedziała całą

jego historię.

Zasmucił się Elathan i spytał:

- Co wygnało cię z kraju, gdzie byłeś królem?

- Nic poza moją własną niesprawiedliwością i surowością. Zabrałem ich majątek, dobytek,

nawet jedzenie. Nikt nie nakładał na nich podatków zanim ja nie zostałem królem.

- To źle - odrzekł Elathan - jako król miałeś myśleć o ich bezpieczeństwie i dostatku, a nie

tylko o tym, jak utrzymać władzę. Ale czego szukasz tutaj, wśród Fomorian?

- Szukam ludzi, którzy zgodziliby się dla mnie walczyć. Chcę siłą zdobyć Irlandię.

- Nie masz prawa zabrać jej drogą niesprawiedliwości, jeśli nie potrafiłeś utrzymać jej dzięki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: