SERCE
Zbudowane z tkanki mięśniowej serca (rodzaj m. poprzecznie prążkowanego, ale działający niezależnie od woli człowieka)/ wielkość zaciśniętej pięści / serce mężczyzny waż ok. 300 g, a kobiety 270 g
Osierdzie- elastyczna błona łącznotkankowa wypełniona płynem osierdziowym, która ochrania serce przed tarciem podczas pracy.
System naczyń wieńcowych doprowadza składniki odżywcze i tlen niezbędne do pracy tkanki mięśnia sercowego.
Przepompowuje ok. 10 ton krwi na dobę / ponad 250 tysięcy ton przez całe życie / 5 miliardów skurczów.
1. Komórki robocze – 99% masy mięśniowej, zapewniają funkcję skurczową serca
2. Komórki układu bodźcoprzewodzącego – a) komórki P- pozbawione elementów kurczliwych, posiadające zdolności rozrusznikowe; b) komórki Purkinie’go – długie komórki o dużej średnicy tworzące włókna służące do przewodzenia pobudzeni do komórek roboczych
3. Kardiomiocyty przejściowe komórki T – położone pomiędzy komórkami roboczymi i układu bodźcoprzewodzącego
4. Komórki wydzielnicze – znajdują się głównie w przedsionkach produkują ANP
Mały obieg krwi
Prawa komora-> tętnica płucna-> płuca-> żyła płucna-> lewy przedsionek
- natlenianie krwi - tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do pęcherzyków
Duży obieg krwi
Lewa komora-> aorta-> tkanki-> żyła główna-> prawy przedsionek
- przekazywanie tlenu komórkom- tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń
Przepływ krwi przez mały obieg 4-8 sekund
Przepływ krwi przez duży obieg 25-30 sekund
Cały układ krwionośny krew przemierza w niecałą minutę
Fizjologia serca
· Cykl serca- sekwencja zdarzeń podczas pojedynczego uderzenia serca:
- Skurcz- faza, podczas, której następuje wyrzut krwi z jam serca
- Rozkurcz- faza relaksacji, podczas której napełniają się krwią przedsionki oraz komory, faza, w której odżywiane jest serce
· Objętość wyrzutowa- SV; objętość krwi wyrzucanej z każdej z komór podczas pojedynczego skurczu
· Pojemność minutowa – CO; objętość krwi pompowanej przez serce przez okres 1 minuty CO= SVxHR
Układ bodźcowo przewodzący serca
1. Węzeł zatokowo przedsionkowy – dominujący rozrusznik serca/ zlokalizowany w górnej części prawego przedsionka/ nadaje własny rytm sercu 60-100/min
2. Węzeł przedsionkowo komorowy – zwalnia przewodzenie impulsu elektrycznego; jego obecność powoduje, że impuls przewodzony z przedsionków przewodzi się do komór z lekkim opóźnieniem/ rytm wyznaczany przez AV, 40-60/ min
· Drogi międzywęzłowe- prowadzą impulsy elektryczne bezpośrednio między węzłem S.A. a AV
· Pęczek Hissa – zlokalizowany poniżej AV przewodzi impulsy do dalszych części układu b-p
· Lewa odnoga pęczka Hissa- przewodzi impulsy do lewej komory serca
· Prawa odnoga pęczka Hissa- przewodzi impulsy do prawej komory serca
· Włókna Purkinie’go – zlokalizowane w końcowej części odnóg pęczka Hissa , przewodzą impulsy wzdłuż całej grubości ściany komory
Regulacja pracy serca (humoralna)
-mediatory Ach (-)
-jony K+ (-) właściwie postępująca depolaryzacja powodująca zaburzenia aż do zatrzymania serca w rozkurczu
-…………………………..- przy wzroście stężenia zewnątrzkomórkowego
-…………………….. – adrenalina (+), glukagon (+),……………….(+) insulina (-),
-…………………………………………………....(+)
- niedokrwienie (brak glukozy i tlenu) czynnik kardiodepresyjny (powoduje wytwarzanie polipeptydów przez niedotlenioną trzustkę – polipeptydy te wydzielane podczas wstrząsu pogłębiają jego przebieg zmniejszając pracę serca)
temperatura (+) wzrost (-) obniżenie
Faza skurczu (0,3 s) – faza rozkurczu (0,5 s)
Skurcz izowolumetryczny (napinanie) 0,05 s- skurcz izotoniczny (wyrzut) 0,25 s- rozkurcz izowolumetryczny (rozluźnienie) 0,10 s- rozkurcz izotoniczny (wypełnienie) 0,40 s
Czas trwania 0,8 s (72 skurcze na minutę)
Rozkurcz izowolumetryczny (rozluźnienie)
- stan bezpośrednio po skurczu
- następuje rozprężenie mięśnia sercowego
- komory są opróżnione z krwi (P= 0 mm Hg)
- zastawki przedsionkowo komorowe i półksiężycowate są zamknięte
- w aorcie panuje ciśnienie skurczowe (P= 120 mm Hg)
- do przedsionków biernie wlewa się krew z powrotu żylnego
Rozkurcz izotoniczny (wypełnienie)
- następuje otwarcie zastawki przedsionkowo komorowej i wypełnienie jam serca krwią
- w przedsionkach komorach rośnie ciśnienie
- w aorcie ciśnienie zmniejsza się do wartości rozkurczowej (P= 80 mm Hg)
- pod koniec fazy następuje skurcz przedsionków dopełniający komory
Skurcz izowolumetryczny (napinanie)
- w przedsionkach P= 0 mm Hg
- w aorcie panuje ciśnienie rozkurczowa P= 80 mm Hg
- następuje skurcz włókien mięśnia sercowego (napinanie serca, skurcz izometryczny), co prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi wypełniającej komory
Skurcz izotoniczny (wyrzut)
- ciśnienie krwi w komorze zaczyna przekraczać ciśnienie rozkurczowe na obwodzie (80 mm Hg)
- ta nieznaczna przewaga ciśnienie w komorze prowadzi do otwarcia zastawek półksiężycowatych wyrzutu krwi do aorty
- ponieważ serce kurczy się nadal (po otwarciu zastawek) a wąska aorta stawia opór wyrzucanej fali krwi, to ciśnienie również nadal wzrasta dochodząc do 120 mm Hg
Regulacja pracy serca (nerwowa)
Ośrodki zwiększające pracę serca (współczulne) – pobudzają serce przy
- emocjach i wysiłku fizycznym
- spadku ciśnienia tętniczego sygnalizowanego przez baroreceptory
- spadku pO2 i pH, wzroście p CO2 – pobudzenie chemoreceptorów
Ośrodki zmniejszające pracę serca (przywspółczulne) – jądro dwuznaczne nerwu błędnego w rdzeniu przedłużonym (zwolnienie rytmu – bradykardia), jądro grzbietowe nerwu błędnego (zmniejszenie kurczliwości i szybkości przewodzenia w sercu)
Nerw błędny tonicznie zmniejsza pracę serca działając poprzez ujemny wpływ:
· chronotropowy – zmniejszenie akcji serca
· izotropowy – zmniejszenie siły skurczu (objętości wyrzutowej)
· batmotropowy – zmniejszenie pobudliwości mięśnia sercowego
· dromotropowy – zmniejszenie szybkości przewodzenia w układzie bodźcowo przewodzącym
· wagotomia- przecięcie nerwu błędnego – przyspiesza akcję serca (tachykardia)
Potencjał czynnościowy mięśnia sercowego
Faza 0 – szybko narastająca depolaryzacja
Faza I – niewielka wstępna repolaryzacja (inaktywacja dokomórkowego prądu Na+, aktywacja dokomórkowego prądu Ca2+, częściowy wzrost przewodności dla jonów Cl)
Faza II – powolna repolaryzacja (plateau) – okres refrakcji bezwzględnej – uniemożliwia otrzymanie skurczu tężcowego, spowodowana jest opróżnionym wypływem K+ w wyniku chwilowej blokady kanałów potasowych i dokomórkowym prądem Ca2+
Faza III – szybka repolaryzacja
Faza IV – polaryzacja, czyli przywrócenie potencjału spoczynkowego
Skurcz mięśnia szkieletowego
Podział skurczów względem zmiany długości mięśnia i generowania siły
Skurcz izotoniczny- mięsień może się skracać/ nie generuje napięcia, bo nie są rozciągane elementy sprężyste
Skurcz izometryczny- mięsień nie może się skracać/ generuje napięcie, ponieważ parkometry skracają się kosztem rozciągania elementów sprężystych ułożonych szeregowo
Czysty skurcz izotoniczny nie występuje nigdy, a czysty skurcz izometryczny rzadko. Najczęściej występują skurcze dwufazowe – auksotoniczne.
Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego
Zależność „siła bodźca- siła skurczu” – siła skurczu mięśniowego sercowego nie zależy od siły bodźca/ każdy bodziec ponad progowy wywoła skurcz o sile maksymalnej – prawo „wszystko albo nic”
Zależność „ częstość bodźca – siła skurczu” – w mięśniu sercowym ze względu na długi okres refrakcji roboczych komórek mięśniowych nie występuje skurcz tężcowy/ wzrost siły skurczu mięśnia sercowego w miarę wzrostu częstości skurczów serca (przyczyna: wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia jonów Ca2+)
Zależność „ długość (obciążenie wstępne)- siła skurczu”- siła skurczu mięśnia sercowego jest tym większa im większy jest poprzedzający ją stopień rozciągnięcia włókien mięśniowych (prawo Franka Sterlinga: Objętość wyrzutowa serca wzrasta w miarę wzrostu stopnia wypełnienia komór (wzrost obciążenia wstępnego)
Zależność „szybkość- siła (obciążenie następcze)”- im większe jest obciążenie następcze mięśnia tym mniejsza jest szybkość skurczu mięśnia sercowego (prawo Hilla)
Kurczliwość- zależy od ilości elementów we włóknach mięśniowych, stężenia wewnątrzkomórkowego jonów Ca2+, wrażliwości elementów kurczliwych na jony Ca2+/ każdy bodziec zwiększający maksymalnie napięcie izometryczne mięśnia bez zmiany jego długości zwiększa jego kurczliwość (działanie izotropowe dodatnie)/ odzwierciedleniem stanu kurczliwości mięśnia sercowego jest funkcja wyrzutowa (stosunek objętości późnorozkurczowej serca do objętości wyrzutowej)
Substraty energetyczne mięśnia sercowego
Stan spoczynkowy: glukoza 31%, mleczan 28%, aminokwasy ciała ketonowe 7%, wolne kwasy tłuszczowe 34%
Wysiłek fizyczny: glukoza 16%, mleczan 62%, aminokwasy ciała ketonowe 2%, wolne kwasy tłuszczowe 21%
Tętno
Główną pracę wydatkowaną na wprowadzenie krwi w ruch wykonują komory (skurcz serca = skurcz komór) w czasie rozkurczu ruch krwi podtrzymywany jest przez elastyczność ścian naczyń tętniczych.
Serce wyrzuca krew do elastycznego naczynia, które się rozciąga pod wpływem ciśnienia. Podczas rozkurczu na skutek siły wywieranej przez elastyczne ściany naczynia na zgromadzoną w nich krew jest ona tłoczona do dalszych części naczynia i przepływ nie ustaje, chociaż serce w tym czasie nie dostarcza krwi.
Tętno to odkształcenie elastycznej ściany tętnicy (pod wpływem krwi wtłoczonej do naczynia w czasie wyrzutu z serca), które rozchodzi się na obwód w postaci tali tętna (średnia szybkość 7,5 m/s, u starszych 12 m/s, u młodych 5 m/s)
Szybkość tali tętna – nie jest równoważna z szybkością przepływu krwi/ zależy proporcjonalnie od sprężystości i grubości ścian naczyń, a odwrotnie proporcjonalnie od bezwładności masy krwi (średnica naczynia i gęstość krwi).
Zapis fali tętna sfigmogramem składa się z: ramienia wstępującego, ramienia zstępującego, fala dykrotyczna (zamknięciem zastawek aortalnych po skurczu i odbiciem krwi od zamkniętych zastawek)
Metody pomiaru ciśnienia
-metoda krwawa (bezpośrednia): polega na wprowadzeniu cewnika do naczynia lub jamy ciała i pomiar ciśnienia czołowego.
-metoda bezkrwawa (pośrednia): metoda słuchowa Korotkowa, wykorzystuje zjawiska słuchowe związane z burzliwym przepływem krwi. Ciśnieniem zewnętrznym przeważa się, a następnie równoważy ciśnienie krwi w tętnicy ramieniowej (120/80 mm Hg ciśnienie prawidłowe, 160/95 mm Hg nadciśnienie, 100/60 mm Hg niedociśnienie).
ELEKTROKARDIOGRAFIA EKG metoda obrazowania zmienności potencjału elektrycznego wytwarzanego przez serce (zapisuje aktywność elektryczną serca)
Elektrokardiogram – graficzny zapis wielkości i kierunku zmian tego potencjału w czasie. Upływ czasu wyraża przesuw taśmy rejestrującej zapis, a zmiany potencjału są obrazowane poprzez wielkość i kierunek wychyleń krzywej zapisu.
Elektrody podłączamy do chorego umieszczając 10 elektrod.
Odprowadzanie odczytujemy na EKG – uzyskujemy 12 odprowadzeń. Każde z nich „widzi” pewien obszar serca.
Linia izoelektryczna – pozioma linia zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza się pobudzenia. W stosunku do niej określa się przemieszczenia wszystkich odcinków i amplitudę załamków.
Charakterystyka składowych krzywej EKG
1. Załamek P – pierwszy załamek podczas cyklu serca, odzwierciedla depolaryzacja przedsionków (oraz ich skurcz) czas trwania 0,04s- 0,11s / cechą rytmu zatokowego jest obecność dodatnich załamków P w odprowadzeniach II i III oraz ujemnych odprowadzeniu aVR
2. Odcinek PQ- wyraz przewodzenia bodźca przez węzeł a –węzeł, pęczek Hissa, jego odnogi oraz włókna Purkinie’go, czas trwania 0,4s – 0,10s
3. Odstęp PQ- od początku załamka P do zespołu RS/ odzwierciedla czas szerzenia się depolaryzacji z przedsionków do komór
4. Zespół QRS- wyraz depolaryzacji mięśnia komór/ czas trwania 0,06s- 0,10s/ amplituda zespołu (amplituda R+S) - w odprowadzeniach kończynowych: 5-24mm; - w przedsercowych: 8-24 mm
Q- pierwszy ujemny załamek zespołu, R- pierwszy dodatni załamek zespołu, S- pierwszy po załamku R ujemny załamek zespołu
5. Załamek T- końcowa faza repolaryzacji mięśnia komór / czas trwania: 0,12s- 0,16s
6. Odstęp QT- od początku zespołu QRS do końca załamka T, wyraża czas trwania potencjału czynnościowego (depolaryzacji i repolaryzacji komór), czas trwania zależy od częstości rytmu serca, ale nie powinien przekraczać 0,4s
Załamek P niewidoczny
Migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków, zahamowanie zatokowe lub blok zatokowo przedsionkowy
Rzekomy brak załamka P
Pobudzenie z łącza A-V ( załamek P ukryty w zespołach QRS ), częstoskurcz (P ukryty w załamkach T poprzedniego pobudzenia)
Ujemny załamek P
Dotyczy II, III, AVL odprowadzenia, wsteczne pobudzenie z łącza A-V lub z komór, pobudzenia ekotopowe przedsionkowe
Wydłużony odstęp PQ
Blok przedsionkowo komorowy I stopnia, choroba niedokrwienna serca, hipokaliemia, wpływ leków (digoksyna, chinidyna)
Skrócony odstęp PQ
Pobudzenie z łącza A-V, zespół preekscytacji (zespół WPW)
Wysokość załamka R wzrasta stopniowo od V1 do V5, i nieco maleje w V6. Głębokość załamka S maleje stopniowo od V1 do V6 ; w V5 iV6 najczęściej nie występuje/ wyrównanie amplitudy R i S – V3 i V4
Ocena zapisu EKG jest różna w zależności od sytuacji, oceniamy:
- występowanie załamków P, identyfikacja rytmu zatokowego
- miarowość bicia serca, częstotliwość bicia serca
- długość poszczególnych odcinków, morfologię zespołu QRS
- zaburzenia przewodzenia (bloki)
- np. zawał
· Występowanie załamków P: identyfikacja rytmu zatokowego, ocena morfologii załamków
· Miarowość: należy zmierzyć odstęp RR lub PP, rytm miarowy – odstępy regularne
· Częstość rytmu: odnosi się do częstości pracy komór, norma 60-100/min, bradykardia < 60/ min, tachykardia >90/min
mwsz.dietetyka2011