Wykład III SOCJOLOGIA
Społeczeństwo składa się z wielości jednostek. Skład zbiorowości mówi nam kto do niej należy i kim są jednostki. Zatem jakie cechy posiadają osoby do niej przynależące.
Wyróżnia się 3 rodzaje cech:
Różne odmiany zbiorowości ludzkich:
Ø zbiór statystyczny – tworzą jednostki podobne pod jakimś względem do innych i różniących się od innych. (zbiór studentów, Polaków). Cechy upodobniające i odróżniające są obserwowalne zewnętrznie. Można określić czy populacja jest duża czy też mała. Wiele zbiorowości statystycznych jest wyznaczanych przez obserwatora.
Intuicyjnie ważność różnych cech jakie posiadamy jest nierówna. Cechy wywierają
istotny wpływ na nasze miejsce w strukturze społ., na prestiż, na zarobki, na pozycje społeczną, na charakter przekonań i wartości. Im bardziej istotne dla pozycji społecznej tym ważniejsze. Ważność cech jest zmienna historycznie. Niekiedy rząd odgórnie nadaje ważność cechom.
Ø zbiór ludzi podobnych do siebie pod względem doniosłych, ważnych cech społecznych nazywamy kategorią społeczną. W kategorii społecznej ważna jest więź subiektywna, czyli dostrzeganie jakiejś wspólnoty z ludźmi, którzy mają podobne cechy. Subiektywne poczucie wspólnoty wyłania się stopniowo, musimy je wypracować np. (kobiety zaczęły walczyć o równouprawnienie).
Różnice: zbiór a zbiorowość.
Ø Zbiorowość jest wtedy kiedy wytworzy się między ludźmi choćby krótkotrwała więź. Natomiast zbiór jest wtedy gdy nie ma tej więzi. Zbiór może się przekształcić krótkotrwale w zbiorowość.
Rodzaje zbiorowości społecznych:
Ø Pary dwójki – dwie osoby tej samej lub różnej płci, są połączone stosunkami np. pokrewieństwa.
Ø Kręgi społeczne – zbiorowości złożone z niewielkiej liczby osób. Istnienie ich na marginesie innych celów. Luźna wymiana opinii społecznych.
Ø Społeczności lub wspólnoty – zbiorowości lokalne, terytorialne. Ludzie zaspakajają potrzeby ekonomiczne, kulturowe.
Ø Zbiorowości oparte na podobnych zachowaniach. Zbiegowisko, tłum, audytorium, publiczność. Bardzo krótkotrwała, ale silna więź między ludźmi. Zjawisko zaraźliwości emocjonalnej np. na koncertach.
Ø Zbiorowości oparte na wspólnej kulturze – rody, klany, narody, plemiona. Wspólne język i szeroki kompleks kulturowy.
Ø Grupa społeczna – skupia co najmniej 3 osoby, powiązane stosunkami formalnymi lub nie.
4 podstawowe cechy:
· To zbiorowość względnie trwała,
· Zorganizowana i strukturalizowana ma swoją strukturę,
· Zachodzą trwałe stosunki i interakcje,
· Składa się z wybranej i ograniczonej liczby członków.
Przynależeć do grupy tzn. mieć subiektywne, wewnętrzne poczucie przynależności, wspólnotowości. Ważne w przypadku grup jest istnienie wspólnego ośrodka skupienia, a więc miejsca gdzie mogłaby się spotykać – jest to wspólna wartość grupowa materialna. Natomiast wspólnymi wartościami grupowymi symbolicznymi są np. idee, które wyrażają cele grupy.
Istnieją grupy formalne, które posiadają ściśle określone cele i działają na podstawie przepisów oraz grupy nieformalne łączące się na podstawie więzi emocjonalnych, a celem ich może być spotykanie się dla przyjemności.
Każda grupa ma ściśle określoną zasadę członkostwa, która określa wzór fizyczny członka grupy czyli jego wygląd zewnętrzny, ale większość grup określa jak nie powinien wyglądać członek grupy (np. studenci, przyjaciele).
Grupa określa również wzór moralny członka (jakie zachowania, wartości powinien manifestować).
O trwałości grupy decyduje zasada odrębności. Zasada ta to zespół określeń idealnych jakim powinien odpowiadać członek. Wyraża ona kryteria przyjmowania i usuwania członka z grupy.
Każda jednostka w grupie ma określone zadania. Zadania grupy czyli cele, które grupa chce osiągnąć mogą być równocześnie zadaniami jednostek w grupie. Każdy członek ma inne zadania w grupie. Na tej podstawie tworzy się struktura grupy.
Pozycje społeczną tworzą statusy jednostek w grupie, a status = pozycja społeczna + prestiż. Pozycja społeczna wyznaczana jest przez ważność roli pełnionej w grupie. Prestiż natomiast wynika z uznania dla roli, jaką pełni jednostka w grupie. Jeżeli jednostka pełni rolę zgodnie z oczekiwaniami to prestiż jest wysoki, jeżeli nie to prestiż niski. Jeżeli ktoś ma wysoką pozycję a niski prestiż wówczas posiada średni status. Średni status też posiada ten, który ma niską pozycję i wysoki prestiż.
Przynależność do grupy może być obiektywna i/lub subiektywna. Przynależność obiektywna- formalna, z góry określona. Przynależność subiektywna – poczucie związku z grupą, akceptacja zasad, wartości.
Każdy z nas należy do wielu grup. Jednak z jedną najbardziej się identyfikuje. Nazywamy tę grupę grupą odniesienia. Grupa odniesienia może być albo pozytywna (absolutnie się z nią identyfikujemy) albo negatywna (człowiek zachowuje się tak aby nie identyfikowano go z tą grupą np. ukrywanie pochodzenia ze wsi). W różnych fazach życia mogą wstępować różne grupy odniesienia.
Najważniejsze w grupie są struktury wewnątrz grupowe:
· Struktura socjometryczna zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi zachodzącymi we wszystkich grupach. Pokazuje jaki są podgrupy w większej grupie (np. kto w grupie jest najważniejszy, kto najmuje znaczący, a kto jest obojętny). W celu wykazania tych zależności stosuję się tzw. socjogram. Gwiazda socjometryczna- czyli ktoś kto jest najbardziej lubiany bądź ktoś, z kim np. najlepiej byłoby pisać prace.
· Struktura przywództwa – odpowiada na pytanie Kto przewodzi w grupie? . W każdej grupie jest przywódca, nawet w tych nieformalnych.
2 rodzaje :
- przywódca odpowiedzialny za cele, zadania grupy.
- przywódca odpowiedzialny za niwelowanie konfliktów.
3 style przywództwa:
- styl autorytarny – przywódca nie pyta się o zdanie członków grupy i wydaje polecenia. Występuję tutaj apatia w grupie. Jej członkowie pracuje tylko pod kontrolą przywódcy. Przychlebiają się przywódcy, między sobą są agresywni. Ten styl sprawdza się gdy wymagana jest szybkość osiągania celu.
- styl demokratyczny – przywódca ustala sposób postępowania z członkami. Występuje tu skłonność do harmonijnej współpracy, a niski stopień wzajemnej agresji. Nieobecność przywódcy nie wpływa na dezorganizacje. Sprawdza się ten styl przy zadaniach długofalowych, nie zbyt ważnych.
- styl anarchiczny- przywódca pozostawia grupę samej sobie, pełny luz. Dezorganizacja bez przywódcy. Istnieje tutaj agresja. Styl ten nigdzie się nie sprawdza bo żadne zadania nie są do końca wykonane.
· Struktura komunikowania – w grupie to właśnie przywódca ma najwięcej informacji. Jeżeli ktoś posiada najmniej informacji tzn. że jest najmniej istotny w grupie.
3 modele komunikacji:
- krąg - każdy przekazuje informacje tylko swoim sąsiadom.
- gwiazda- tylko jedna osoba, przywódca komunikuje się z innymi, a reszta między sobą nie.
- łańcuch- 3 z pośród 5 osób mogą się komunikować, a 2 pozostałe, końcowe, nie. Do tych, ostatnich docierają zniekształcone informacje.
Makrostruktura - określa charakterystyczny dla danego społeczeństwa układ kategorii społ. w odpowiedni sposób ze sobą powiązanych , obejmuje także układ instytucji i dużych grup typu zrzeszeniowego np. partii politycznych. Makrostruktura ma istotny wpływ na osobowość ponieważ. - szanse jednostki na osiągnięcie cenionych wartości w życiu społecznym takich jak udział we władzy bogactwo, prestiż, - rodzaj podkultury i ideologii właściwej danej kategorii a kształtującej duchowe oblicze jej członków , - styl życia czyli zespół wzorów kulturowych wyrażających się konkretnym postępowaniem.
Mikrostruktura - tzn. grupy społ. w których człowiek się wychowuje i działa np. rodzina szkoła . Uczestnictwo człowieka w grupach pozostawia trwały ślad w jego osobowości one kształtują jego poglądy zainteresowania ideały nawyki .
Zjawiska wytwarzające się pod wpływem grupy (jak się jednostka zachowuje pod wpływem innych). Każdy zachowuje się w sposób odmienny często niezgodny z jego przekonaniami.
Ø Zjawisko facylitacji społecznej- w 1987 r. Norman Trajplit – sama obecność ludzi ma wpływ na zachowanie ludzi. Zachowanie nie jest skutkiem rywalizacji. Polepszenie wyników jednostek jest spowodowane obecnością innych ludzi. Czasami ta obecność może też przeszkadzać (np. trema). Obecność ta powoduje podwyższenie poziomu pobudzenia. Dzięki niemu coś lepiej wykonujemy, jeżeli jest nasza mocna stroną. Natomiast jeżeli jednostka nie czuje się pewna w tym co robi to pobudzenie może paraliżować.
Ø Zjawisko próżniactwa społecznego – nieświadoma tendencja do zwalniania tempa pracy, gdy zadanie wykonuje się w grupie. Rośnie wraz ze wzrostem liczby grupy. Jeżeli uwaga na sobie słabnie to wzrasta uwaga na członkach grupy.
Role, które wykonujemy i reguły, które nas obowiązują również wpływają na nasze zachowania. Sytuacje życiowe decydują o tym które role są dla nas dostępne, a które nie. Sytuacje pomagają określić znaczenie społeczne. Te same działania mogą być różnie interpretowane. Wzorzec oczekiwań – oczekiwany w danej sytuacji lub w grupie.
Reguły – wytyczne, jak należy się zachować w określonych sytuacjach. Reguły mogą być formułowane bardzo wyraźnie (wywieszki, tabliczki regulaminów).
Reguł uczymy się też w wyniku interakcji z innymi ludźmi. Są reguły jak powinniśmy reagować na komplementy.
Nie tylko osobowość, ale też pełnienie danej roli wpływa na nasze zachowania.
Grupy wytwarzają wiele oczekiwań, które sformułowane są w regułach grupy. Takie normy, wytyczne ma każda grupa. Normy mogą być szczegółowe i ogólne.
Normy kierujące konwersacją oraz normy dotyczące sztywnych wymagań np. wyglądu zewnętrznego.
Wchodząc do grupy jednostka przystosowuje się poprzez dostrzeganie jednolitych sytuacji oraz konsekwencji za niezgodność ze standardami grupowymi. Przestrzeganie norm jest pierwszym krokiem do identyfikacji.
Identyfikacja – poczucie udziału w prestiżu, władzy tej grupy.
Normy grupowe powstają w wyniku 2 procesów:
Ø Dyfuzji- każda jednostka wnosi do grupy pewne nowe zachowania, normy nabyte w wyniku wcześniejszego uczestnictwa w innych grupach. Z biegiem czasu grupa wyłania i przyjmuje albo nie za swoje. Muszą nam odpowiadać pewne zachowania, które wyłania grupa. Musimy dostosowywać się do większości.
Ø Krystalizacji.
Aby utrwalić normy grupa tworzy rytuały grupowe. Normy społeczne uzyskują siłę w zależności od tego czy członkowie znajdują się w sytuacji totalnej czy nie. Grupa totalna – członkowie są odizolowani od przeciwnych poglądów, decyduje tylko przywódca.
Rewelacje ukrytej kamery → wyniki sytuacyjne.
Dlaczego ludzie dostosowują się do nacisków grupowych:
Ø Pragnienie aby być akceptowanym, lubianym, zachowanie konformistyczne.
Ø Pragnienie aby mieć słuszność (potrzeba logicznego uzasadnienia zachowania).
Bardzo ważne poszukiwanie sojusznika, w walce o swoje zdanie.
Efekt Salomona Aszu – wpływ jednomyślnej większości - reszta się dostosowuje. Siła grupy tkwi w jej jednomyślności.
Tym bardziej jesteśmy konformistyczni gdy:
Złudzenie niezależności (swobody) w grupie.
W jaki sposób uniknąć zdominowania? Kiedy mniejszość zdominowuje większość?:
Decyzje grupowe są podejmowane emocjonalnie, bez przemyśleń, nieracjonalnie, bez krytycznego myślenia. Aby mieć większy wpływ na grupę dobrze jest zabrać w sposób pewny, nie skrępowany pierwszy głos. I głos jest najważniejszy, gdyż to właśnie na nim opierają się późniejsze rozważania. Dobrze jest też zasiąść w dobrym czyli widocznym miejscu np. na obradach.
Wpływ autorytetu na zachowanie.
Autorytet –uznanie wynikające z faktycznych możliwości danej jednostki, wiążące się z pełnieniem określonych stanowisk lub ról społecznie doniosłych.
Autorytet osobisty – wynika z pewnych cech osobistych jednostki.
Jednostki obdarzone autorytetem wywierają znaczny wpływ na działanie, zachowanie innych.
Badanie Kutra Lewina – badanie stylów przywództwa.
Badanie Mirgrama – wpływ autorytetu. Dlaczego ludzie wykonują rozkazy sprzeczne z ich normami. Ślepe wykonywanie rozkazów. Ślepe posłuszeństwo jest wynikiem sytuacji, a nie cech osobowości.
Interwencja przypadkowych świadków zdarzenia. Im więcej świadków tym mniejsze szanse na otrzymanie pomocy. Możemy liczyć na pomoc, gdy wymaga ona większego zaangażowania. Ilośc czasu na pomoc – im mniej czasu mają ludzie tym rzadziej udzielają pomocy. Skuteczniejsze jest zwrócenie się do konkretnej osoby o pomoc.
Spełniające się proroctwa mogą kształtować nasza rzeczywistość. (np. powiedzenie uczniowi że jest zdolny, ale leniwy i gdyby się przyłożył do nauki na pewno osiągał by bardzo dobre wyniki).
Efekt aureoli – (np. gdy ktoś jest złym uczniem, a dobrze napisał sprawdzian to stwierdzamy że na pewno ściągnął).
Uprzedzenia maja wpływ na to jak widzimy sytuacje.
Złe zdefiniowanie sytuacji.
Teoria atrybucji – wnioskowanie o przyczynach danego zdarzenia społecznego. Fritz Heider dowiódł, że ludzie ciągle dokonują takich analiz. Analiza ta opiera się na pytaniach: Czy przyczyna tego zachowania znajduje się wewnątrz czy na zewnątrz tej osoby. Atrybucja wewnętrzna i zewnętrzna (sytuacja go zmusiła).
2 podstawowe błędy w atrybucji:
1
littleblackangel