PED SPEC (Zofia Sękowska)jest dyscypliną naukową zajmującą się osobami obarczonymi niepełnosprawnością oraz ich rehabilitacją a także osobami niedostosowanymi społecznie i ich resocjalizacją. (JAKO SAMODZIELNA DYSCYPLINA)
PED SPEC (W. Dykcik) jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie, wychowanie osób z odchyleniami od normy. Najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych bez względu na rodzaj, stopień, złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności, lub ograniczeń. (JAKO DZIAŁ)
USZKODZENIE oznacza wszelką stratę lub wadę fizycznej, psychicznej lub anatomicznej struktury albo czynności
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ oznacza wszelkie ograniczenie lub brak możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka.
UPOŚLEDZENIE oznacza utratę lub ograniczenie możliwości pełnego uczestnictwa danej osoby w jej życiu społecznym. Wskazuje na relacje powstające między osobą niepełnosprawną, a środowiskiem
OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA jest jednostką w pełni swoich praw znajdującą się w sytuacji upośledzającej ją, tworzonej przez bariery środowiskowe, ekonomiczne i społeczne, których nie może tak jak inni ludzie przezwyciężać w skutek występujących u niej uszkodzeń. Bariery te zbyt często są wzmacniane w skutek deprecjonujących postaw społecznych. Do społeczeństwa należy eliminowanie, zmniejszanie lub kompensowanie tych barier aby każdej jednostce umożliwić cieszenie się pełnią przywilejów obywatelskich respektując jej prawa i obowiązki.
KORELACJA usuwanie wad, likwidowanie niepełnosprawności, poprawianie stanu właściwego np.w zakresie widzenia, słyszenia, zachowania się, działania.
KOMPENSACJA zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej, może dotyczyć zmysłów wzroku, słuchu...Kompensacja może być także społeczna.
REHABILITACJA (wg W. Dega A. Hulek) łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychiczne, pedagogiczne, społeczno- zawodowe zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie. Rehabilitacja jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwie wczesne i trwałe.
REWALIDACJA (łac re- znów na nowo validus- mocny i w pełni sprawny)oznacza przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności.
{APARATURA PERCEPCJI dotyk, smak, słuch, powonienie, wzrok APARATURA PRZETWAŻANIA mózg APARATURA WYRAŻANIA postawa, migi, mimika, mowa}
Hans Hanselmann dzieli wszystkie upośledzenia na 3 gr zahamowania i zaburzenia w zakresie percepcji, asocjacji i ekspresji. <- z tego wynika podział ped. Na 3 działy:
DZIAŁ I obejmuje wychowanie jednostek z upośledzeniem w zakresie aparatury percepcyjnej
a)pedagogikę dotyczącą jednostek z upośledzeniem słuchu
b)pedagogikę dotyczącą jednostek z upośledzeniem wzroku
DZIAŁ II obejmuje jednostki a zahamowaniami i upośledzeniami centralnego ukł. Nerw. Oraz zaburzeniami i schorzeniami na tle endokrynologicznym:
a)pedagogikę upośledzenia umysłowego
b)pedagogikę trudności wychowawczych spowodowanych zaburzeniami ukł. Centralnego
DZIAŁ III obejmuje jednostki z upośledzeniami aparatury ekspresyjnej
a)pedagogika jednostek z upośledzeniami motorycznymi (kalek i przewlekle chorych)
b)pedagogika wad wymowy
M GRZEGOREWSKA podaje klasyfikację z punktu widzenia potrzeb praktycznych w szkolnictwie biorąc za punkt wyjścia stopień upośledzenia lub upośledzenie złożone
1}OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - UPOŚLEDZENI UMYSŁOWO: debile idioci imbecyle
2}SURDOPEDAGOGIKA – GŁUSI: z resztkami słuchu, niedosłyszący, ogłuchli mówiący. Głusi upośledzeni
3}TYFLOPEDAGOGIKA – NIEWIDOMI: z resztkami wzroku, niedowidzący, ociemniali, niewidomi upośledzeni umysłowo
4}PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA SPOŁECZNIE NIEDOSTOSOWANI:
a)bez braku wyraźnych zaburzeń wyższych czynności nerwowych, pewnych zaburzeniach charakterologicznych oraz młodzież moralnie zaniedbaną
b)z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności nerwowych (zaburzenia nerwowe i psychopatyczne)
5}PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA KALECY:
a)w zakresie narządów ruchu
b)z niedowładami, brakami, uszkodzeniami, atrofią
6} PRZEWLEKLE CHORZY: gruźlica, choroba Heineg-Mediny, zespół Leitte`a, alergia, epilepsja, choroby psychiczne, gościec
DZIAŁYI DZIEDZINY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ DOCHYLEŃ OD NORMY W. DYKCIK
1) PEDAGOGIKA WYBITNIE ZDOLNYCH I UZDOLNIONYCH
a)wybitne zdolności ogólne
b)uzdolnienia kierunkowe
2) PEDAGOGIKA REHABILITACYJNA (REWALIDACYJNA
a)upośledzenie umysłowe
b)wady wzroku
c)wady słuchu
d)upośledzenie sprzężone
3) PEDAGOGIKA LECZNICZA (TERAPEUTYCZNA)
a)choroby przewlekłe
b)niepełnosprawność ruchowa
c)odmienność somatyczna
d)autyzm, zespoły psychozopodobne
e)starość
4) PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA
a)niedostosowanie społeczne
b)aspołeczność
c)antyspołeczność
d)demoralizacja
e)przestępczość
5) PEDAGOGIKA KOREKCYJNA
a)trudności w uczeniu
b)parcjalne (częściowe) zaburzenia w rozwoju
c)dzieci niepełnosprawne fizycznie sensorycznie i umysłowo
DZIECI ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI
1 Dzieci mające trudności w nauce
2 dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i w zachowaniu
3 dzieci niepełnosprawne fizycznie sensorycznie i umysłowo
ZASADY PRACYPEDAGOGICZNEJ Z DZIEĆMI ODBIEGAJĄCYMI OD NORMY PSYCHOFIZYCZNEJ wg ZOFII SĘKOWSKIEJ
-zasada wzajemnego szacunku i życzliwości oraz zaufania szczerej komunikacji
-zasada jedności nauczania z wychowankiem
-zasada maksymalnego
-zaspokojenia potrzeb wychowanka oraz aktywizowania go
-zasada indywidualizacji oraz szacunku do wychowanka i jeg trudu
-zasada przystosowania wymagań do możliwości wychowanka
-zasada terapii w przypadku możliwość choćby minimalnej poprawy
-zasada oprzyrządowania i oprotezowania dziecka
-zasada realnego optymizmu i wytrwałości
-zasada zaangażowanej, emocjonalnej współpracy z dzieckiem
-zasada współdziałania z rodzicami dziecka
-zasada integracji ze społeczeństwem
Zasady wyznaczające kierunki postępowania pedagogicznego T. Gałkowski
-zasada wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalistyczną
-zasada indywidualizacji programów wychowania i kształcenia
-zasada powiązania oceny z usprawnieniem
-zasada podejścia wielospecjalistycznego
-zasada współdziałania z rodziną
-zasada kształcenia integracyjnego
Za uniwersalne zasady pracy rehabilitacyjnej W. Dykcik uważa następujące zasady:
-sukcesu jako różnicowania wymagań programowych przez uwzględnienie aktualnych potrzeb i możliwości dziecka / myślenie pozytywne
-ścisłej integracji doświadczeń percepcyjnych, ruchowych i językowych w treningu różnych funkcji praktycznych
-aktywnego, wielostronnego mobilizowania dziecka / dorosłego do wykonywania zadań przez stosowanie różnorodnych form ćwiczeń
-doboru odpowiednich metod, technik i środków specjalistycznej terapii zajęciowej z szerokim wykorzystaniem tróżnorodnych antropotechnik i kulturotechnik np. twórcza aktywność artystyczna, muzyczna, plastyczna
-wyzwalania otwartości, bezpośredniości i spontaniczności w komunikowaniu się z najbliższymi i otoczeniem rodzinnym, rówieśniczym i sąsiedzkim
-pełnej akceptacji i tolerancji, tzn. idea tworzenia partnerskich relacji z dorosłymi
-przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób niepełnosprawnych
-możliwość wyboru, dobrowolność podjęcia oferty współpracy z opiekunem, instruktorem wychowawcą
-stopniowego, ewolucyjnego i regulacyjnego osiągania zamierzonych celów, pracy rehabilitacyjnej o raz jej kontynuacji w całożyciowej perspektywie edukacyjnej
-uczenia się dla życia w środowisku poprzez uczestnictwo, działanie i przeżywanie oraz dopasowywanie wymagań do pomiaru rozwoju i następujących etapów
Metody oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego
-Metoda Ośrodków Pracy
-Techniki Celestyna Freineta
-Metoda Marii Montessori
-Szkoła bez lęku Rudolfa Steinera typy Waldorf
-Pedagogika Gestalt
-Metody i techniki polecane przez Tomasa Gordona
-Edukacja skoncentrowana na pełnym rozwoju potencjalnych osobowych i twórczych możliwości uczenia się autorstwa Carla Rogersa
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE jest definiowane jako istotnie niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego (kryterium A), któremu towarzyszą istotne ograniczenia w funkcjonowaniu przystosowawczym (kryterium B), przynajmniej w zakresie dwu spośród wielu takich sprawności jak: komunikowanie się słowne, porozumiewanie się, samoobsługa, radzenie sobie w obowiązkach domowych, sprawności interpersonalne, korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego, kierowanie sobą, zdolności szkolne, praca, sposoby spędzania wolnego czasu, troska o zdrowie. Niższy poziom funkcjonowania intelektualnego i istotne ograniczenia w zachowaniu przystosowawczym muszą wystąpić do 18 roku życia.
WYRÓŻNIONO 4 STOPNIE UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO:
1. lekki- iloraz inteligencji 52-67,mieści się między 2 a 3 odchyleniem standardowym
2. umiarkowany- 36-51, mieści się między 3 a 4 odchyleniem standardowym
3. znaczny- 20-35, mieści się między 4 a 5 odchyleniem standardowym
4. głęboki – 0-19, piąte i dalsze odchylenie standardowe
MOWA Ubogie słownictwo czynne. Bierne bogatsze od czynnego. Występują wady wymowy, dyslalie.Mowa jest komunikatywna lecznie staje się narzędziem myślenia. PAMIĘĆ Upośledzona pamięć logiczna, zarówno świeża jak i trwała. Trudności w zapamiętywaniu treści logicznie powiązanych. Dobra pamięć mechaniczna świeża i trwała UWAGA Uwaga dowolna – jej trwałość i podzielność wzrasta w toku nauczania ale znajduje się na niższy poziomie niż u dzieci w normie intelektualnej. Uwaga mimowolna bardzo dobra MYŚLENIE Myślenie konkretno- obrazowe rozinięte dobrze. Zaburzone myślenie abstrakcyjne. Brak znajomości znaczenia pojęć: koleżeństwo, wierność, odwaga. Zaburzone jest wnioskowanie indukcyjne i przez analogię, abstrahowanie, uogólnianie. Sztywność myślenia. Stosują schematy myślowe. Brak samodzielności i krytycyzmu w myśleniu.
MOWA Opóźniona, występuje dopiero w 5 roku życia, ograniczona do małej ilości słów lub prostych zdań, które spełniają funkcje komunikacyjne. Możliwy kontakt werbalny. Ubogi zasób słownictwa. Później pojawiają się poszczególne etapy rozwoju. PAMIĘĆ W umiarkowany stopniu ograniczona, upośledzona pamięć świeża i trwała a także mechaniczna a szczególnie logiczna. Częściej niż u osób upośledzonych w stopniu lekkim występują zmyślenia UWAGA Dominacja uwagi mimowolnej. Ich uwagę mimowolną przyciąga silny niezwykły bodziec. Przy systematycznej pracy można rozwinąć uwagę dowolną MYŚLENIE Ma charakter konkretno –obrazowy. Myślenie przedoperacyjne
MOWA Rozumieją mowę i proste, codzienne polecenia. Mowa czynna nie występuje albo jest ograniczona a jej funkcje komunikacyjne są słabo wykształcone. Porozumiewają się z otoczeniem za pomocą prostych (4,5,6 wyrazowych) zdań. Ubogi zasób słów PAMIĘĆ Pamięć tylko mechaniczna. Osoby dorosłe po jednorazowym usłyszeniu potrafią powtórzyć 4 cyfry i zdanie 12 sylabowe UWAGA Uwaga mimowolna na czynnościach i przedmiotach budzących dużą ciekawość. Brak uwagi dowolnej. Trwałość uwagi mimowolnej mała. MYŚLENIE Myślenie konkretno-obrazowe. Dostrzegają podobieństwa i różnice między 2 przedmiotami a nie między pojęciami. Porównują 2 przedmioty co do wielkości i pod względem estetycznym. Definiują pojęcia przez użytek –łyżka do jedzenia. Rozpoznają kształty geometryczne
MOWA Nie wykształca się, zatrzymuje się na etapie wokalizacji i gaworzenia. Mogą nauczyć się swego imienia, lecz nie odnoszą go do siebie. Nie reagują na zawołanie PAMIĘĆ Minimalna bądź brak nawet pamięci mechanicznej UWAGA Uwaga mimowolna bardzo słaba MYŚLENIE Brak oznak myślenia. Zachowanie sprowadza się do bezpośrednich reakcji na przypadkowe bodźce często nieadekwatne
ZAJĘCIA REWALIDACYJNE- zajęcia korekcyjne i dydaktyczno – wychowawcze
SZKOŁY DLA DZIECI Z LEKKIM UPOŚLEDZENIEM:
- w okresie przedszkola nie diagnozuje się upośledzenia w stopniu lekkim
- szkoły podstawowe specjalne z internatem i bez internatu
- klasy specjalne
- klasy integracyjne
- indywidualne nauczanie w środowisku domowym
- gimnazjum
- szkoły zawodowe
- została stworzona przez M. Grzegorzewską
- powstała na podstawie ośrodków zainteresowań Decrolego
- nie ma podziału na przedmioty tylko na określone ogniwa
- zajęcia prowadzi jeden neuczyciel
- ośrodek okresowy (miesięczny)- treści przeznaczone na 1 miesiąc, dzieli się na 4 ośrodki pracy (w rzeczywistości okres pracy trwa od 4 do 10 dni). Od nauczyciela zależy na ile ośrodków pracy podzieli ośrodek miesięczny. Ośrodek pracy dzieli się na ośrodki dzienne
- nie ma z góry ustalonych przerw, nauczyciel ustala przerwy
- praca wg ogniw:
1. zajęcia wstępne- mogą trwać do 1 godziny, ćwiczenia pobudzajace lub uspokajające, rozwiązywanie problemów dzieci, nauka poprzez doświadczenie – wycieczka, przypominanie dzieciom co wiedzą i co potrafią, łączenie nowych informacji z już znanymi, kształtowanie podstawowych pojęć czasowych, obserwacja zmian pogody, wyjaśnianie co wynika z tych zmian, nauka z zakresu higieny, marsze, korowody, kroki taneczne, pobudzanie wiary we własne możliwości
2. obserwacja i kojarzenie- zwrócenie uwagi dzieci na to, co mają obserwować i w jakiej kolejności
3. ekspresja- konkretna: prace ręczne, prace plastyczne, śpiewanie piosenek; oderwana: wyrażanie myśli poprzez mówienie, pisanie
4.zajęcia końcowe – podsumowanie lekcji, podsumowanie zachowania dzieci, uporządkowanie miejsca pracy
* przedszkola – na podstawie poziomu sprawności intelektualnej dzieci są podzielone na 3 grupy
- gr I- dzieci nie posiadają nawyków samoobsługi, nie potrafią się bawić
1. pobudzanie zmysłów
2. doprowadzanie do integracji zmysłowo – ruchowej
3. wypracowanie somatognozy- poczucia świadomości własnego ciała, schematu własnego ciała, orientacji w przestrzeni
4. wypracowanie gotowości do nauki (potrafi koncetrować uwagę na osobie uczącej, potrafi zająć prawidłową postawę przy nauce)
- gr II- dzieci, które mimo defektów psychicznych odznaczają się większą sprawnością ruchowo – manualną
- gr III- dzieci z najwyższym stopniem rozwoju
Dziecko może przejść przez 3 grupy rozwojowe ale nie musi
Nawyki z zakresu samoobsługi i orientacji GrI Nie posiadają prawie żadnych umiejętności z zakresu samoobsługi i orientacji w zakresie swojego ciała, brak podstawowych nawyków higienicznych GrII Posiadają częściowo nawyki samodzielnego spożywania posiłków, zgłaszania potrzeb fizjologicznych, orientują się w pomieszczeniach przedszkolnych, pełne nawyki porządkowe- odkładanie zabawek na wskazane miejsce GrIII Ukształtowane nawyki estetycznego spożywania posiłku, ubierania się i rozbierania się, wykonują prace porządkowe w bliższym a nawet dalszym otoczeniu
Wykorzystanie zabawek i sprzętu zabaw GrI Nieumiejętność korzystania z podstawowego sprzętu zabaw i zabawek, brak koordynacji wzrokowa- ruchowej utrudnia im wykonywanie czynności GrII Lepsza koordynacja wzrokowo- ruchowa pozwala im na celowe korzystanie z niektórych zabawek, umieją bawić się większą ich liczbą, zabawa jest dłuższa i bardziej urozmaicona GrIII Potrafią prawidłowo posługiwać się znanym sprzętem, narzędziami; zabawy odtwórcze są bogatsze w treści, charakteryzują się właściwym doborem rekwizytów. Chętnie biorą udział w różnych typach zabaw i zajęć
Mowa GrI Zwykle nie mówią, często wydają nieartykułowane dźwięki lub wymawiają poszczególne sylaby, co wskazuje na gotowość do mówienia, nie rozumieją poleceń słownych niepopartych gestem GrII W większości rozumieją i wykonują polecenia słowne, znają swoje imię i imiona kolegów GrIII Mowa czynna w dalszym ciągu zaburzona, jednak są w stanie budować proste zdania. Posiadają wydatnie większy zasób słów, rozumieją polecenia wydawane całej grupie, część dzieci w dalszym ciągu ma trudności z uczeniem się mowy bądź poprawą wad wymowy
Uwaga GrI Uwaga mimowolna krótkotrwała, skierowana tylko na bodźce przyjemne i silnie działające GrII Oprócz uwagi mimowolnej, krótkotrwała uwaga dowolna ukierunkowana. Potrafią dłużej koncentrować uwagę podczas zajęć, które je szczególnie interesują GrIII Czas koncentracji uwagi podczas różnych zabaw i zajęć grupowych jest dłuższy
Funkcjonowanie społeczne GrI Odczuwają lęk przed kontaktami z kolegami i obcymi osobami, wykazują tendencję do izolacji, są zalęknione i nieufne, słaba tendencja do naśladowania ruchów i czynności GrII Zmniejsza się stopień izolacji od innych dzieci, występuje chęć do współdziałania, uproszczone formy niesienia pomocy słabszym, są bardziej śmiałe w kontaktach z personelem, zmniejsza się lękliwość i nieufność, poznają osoby z personelu GrIII Chętnie rozmawiają z osobami dorosłymi i innymi dziećmi, zadają pytania, pomagają słabszym, potrafią naśladować czynności osób dorosłych i wykorzystywać je w zajęciach i zabawach
Pojęcia GrI Nie mają ukształtowanych pojęć o podstawowych właściwościach przedmiotów: kształt, barwa, wielkość GrII Rozróżniają co najmniej kilka podstawowych właściwości przedmiotów (kształt, barwa, wielkość), rozróżniają części ciała, niektóre zwierzęta i rośliny GrIII Mogą mieć ukształtowane pojęcia o otaczającej rzeczywistości
* Szkoła życia – placówka oświatowa dla dzieci z upośledzeniem umiarkowanym i znacznym
- najważniejszy przedmiot – funkcjonowanie w środowisku (w ramach tego przedmiotu są treści z języka polskiego i matematyki)
- pozostałe przedmioty: plastyka, technika, muzyka z rytmiką, w-f, zajęcia rewalidacyjne, religia z etyką
*Dzienne ośrodki usprawniania (dzienne ośrodki rehabilitacji, warsztaty terapii zajęciowej)
- przeznaczone dla dzieci i młodzieży, które ze względu na poziom rozwoju, zaburzenia zachowania, wiek nie mogą uczęszczać do placówek oświatowych
- cel: rehabilitacja i usprawnianie, zapewnienie opieki w godzinach pracy rodziców
program działalności wychowawczo- rehabilitacyjnej obejmuje zajęcia z samoobsługi, zajęcia mające na celu uspołecznienie, zajęcia specjalistyczne (logopedia, gimnastyka lecznicza, hipoterapia, zajęcia muzyczno- ruchowe, plastyczne, teatroterapia), współżycie i współpraca zinnymi ludźmi, posługiwanie się urządzeniami użytecznośći publicznej, gospodarowanie pieniędzmi, organizacja czasu wolnego
* Zespoły przygotowania do pracy
- cel: wyrobienie u młodzieży sprawności i nawyków niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej
- okres uczęszczania: od kilku miesięcy do kilku lat
- program: zajęcia z zakresu samoobsługi i zaradności osobistej, uspołecznienia, przygotowania do pracy (do konkretnej czynności); gimnastyka korekcyjna, rytmika rehabilitacyjna
* Zakłady pracy chronionej
- miejcse pracy osób ze znacznie obniżoną sprawnością lub zdolnością wysiłkową, wymagających szczególnej opieki i ułatwień w celu przygotowania ich do pracy.
*DOMY OPIEKI SPOŁECZNEJ
Wskazania:
- opóźnienie głębokie i znaczne
- opóźnienie umysłowe w stopniu umiarkowanym jeśli zaniedbanie wychowawcze, przewlekła choroba somatyczna lub dodatkowa niepełnosprwawność uniemożliwiają pobyt w domu rodzinnym lub zakładzie wychowawczym (nie wymagające leczenia szpitalnego lub sanatoryjnego)
Przeciwwskazania:
- stopień lekki i umiarkowany
- chorzy psychicznie
- przewlekle chorzy, którzy wymagają leczenia szpitalnego
jarzab