JOHN TOLAND
TOM 1
(Przełożył: Bohdan Drozdowski)
Rodzinie Matsumara poświęcam
W ostatnich latach znaczną część mego zawodowego życia poświęcałem studiom i pisaniu o dziejach stosunków między Stanami Zjednoczonymi i Japonią przed drugą wojną światową i w czasie jej trwania. Jednakże nawet najskrupulatniej przebadana historia daje zaledwie prawdę przybliżoną. Dlatego właśnie zwróciłem się ku fikcji, najwierniejszemu zwierciadłu człowieczeństwa. Zetkniecie się z postaciami zmyślonymi, przeczytacie rozmowy, których nie słyszałem i sceny, jakich nie byłem świadkiem. Mimo to wierzę, że opowieść, którą za chwilę zaczniecie czytać, jest równie - jeśli nie bardziej - prawdziwa niż sama historia.
Wystąpią tu także osobistości historyczne, i autentyczne są oddziały wojsk. Znaczna część akcji skupia się wokół l Batalionu 6 Pułku Piechoty Morskiej (Marines). Wybrałem tę jednostkę nie tylko dla jej niezwykłych dziejów przed drugą wojną światową, ale też ze względu na czyny, wedle mnie, typowe dla działań Amerykańskiego Korpusu Piechoty Morskiej na Pacyfiku. W walce był to klan prawdziwie braterski i takim pozostał w czasie pokoju. Nie znam żadnego dowódcy batalionu, z żadnej armii, darzonego większym szacunkiem i miłością, niż jego dowódca, podpułkownik (później generał porucznik) William K. Jones. Wszystkie, występujące na następnych stronicach, postaci z tej jednostki zostały jednak zmyślone, wszelkie więc podobieństwa do osób rzeczywistych są przypadkowe.
Jeńcy wojenni, z kilkoma istotnymi wyjątkami, to także postaci fikcyjne, ale obozy jenieckie - prawdziwe, poza 13 w Kiusiu, który jest kompilacją czterech obozów rozmieszczonych na obszarze Japonii.
McGLYNNOWIE
Profesor Frank McGlynn Floss McGlynn Toda, jego córka Will, jego starszy syn Mark, jego młodszy syn Maggie, bliźniacza siostra Marka
TODOWIE
Akira Toda
Emi, jego żona
Tadashi, ich najstarszy syn, ożeniony z Floss McGlynn
Shogo, ich średni syn
Ko, ich najmłodszy syn
Sumiko, ich córka
Masao, syn Tadashiego i Floss
Yuji, kuzyn Akiry
l BATALION 6 PUŁKU PIECHOTY MORSKIEJ
Sierżant artylerzysta
Harold „Bestia” Kelly
Sierżant Edward Mahoney
Sierżant Tullio Rossi
Kapitan Kevin „Wściekły Pies” McCarthy
Kapitan Willis „Księżyc” Mullins
Podpułkownik William Joseph „Billy J.” Sullivan
JEŃCY WOJENNI I JAPOŃSKI PERSONEL OBOZOWY
Podpułkownik Harry Abbot
Szeregowy Scotty Adams
Wielki Speedo
Wiluś Dzieciuch
Porucznik Jamieson Bliss
Podpułkownik Harrison Diggs
Inouye-san
Hijiri Kitano
Mały Speedo
Szlauch McGee
Ojciec Thomas O'Malley
Szeregowiec Popov
Anioł
Jednoręki Bandyta
Pan Wada
Porucznik Wakasugi
Major Susumu „Dżentelmen Jim” Watanabe
Porucznik Fred Wilkins
Benny Williams
INNI
Ojciec Joseph „Skaczący Józio (Joe)” Callaghan
Porucznik Mateo Domingo
Pułkownik Henry A. „Hank Ciężka Łapa” Evans
Jack Finn
Hinemoa Finn, jego córka
Shimpei Fujita
Porucznik Fukuda
Michiko Goto
Hajime Goto, jej syn
Tamiko Goto, jej córka
Kapral Akira Isobe
Hiroko Kato
Jun Kato, jej kuzyn
Panna Kuroki
Porucznik Edwin McDowell
Hideo Maeda
Ojciec Joseph „Wielki Józio (Joe)” O'Brien
Major Ricardo Paraguaya
Pocatello Kid
Molly Pritchard
Sierżant Merwin Redd
Socorro
Tomohiko Yabe
Generał Korechika Anami
Ojciec William Cummings, M.M.
Pułkownik James Cushing
Major Harry Fenton
Wiceadmirał Shigeru Fukudome
Profesor Kiyoshi Hiraizumi
Major Kenji Hatanaka
Cesarz Japonii Hirohito
Sekretarz stanu Cordell Hull
Generał brygady Albert Jones
Kapral Kiyoshi Kamiko
Markiz Koichi Kido
Premier Kuniaki Koiso
Premier książę Fumimaro Konoye
Saburo Kurusu
Generał Douglas McArthur (Doug, Mac)
Generał George C. Marshall
Kontradmirał Miller („Szyper Min”)
Admirał Osamu Nagano
Katsuo Okazaki
Ernie Pyle
Prezydent Filipin Manuel Quezon
Prezydent USA Franklin Delano Roosevelt
General major Lemuel C. Shepherd, Junior
Robert Sherrod
Admirał Shigetaro Shimeda
General Holland „Wyjący Wariat” Smith
Sekretarz wojny Henry L. Stimson
Marszałek polny Gen Sugiyama
Premier Kantaro Suzuki
Podpułkownik Masahiko Takeshita
Hedenari Terasaki
Minister spraw zagranicznych Shigenori Togo
Premier Hideki Tojo
Pułkownik Masanobu Tsuji
Kapitan Tsuneyoshi
Generał Yoshijiro Umezu
Major Jesus (Jess) Villamor
Generał porucznik Jonathan „Skinny” (Chudy) Wainwright
Generał porucznik Tomoyuki Yamashita
Admirał Mitsumasa Yonai
Shigeru Yoshida
Bogowie wojny żywią się człowieczą pychą
Frank McGlynn, „When East Met West”
Wczesnym popołudniem tamtego dnia nad Tokio wisiały niskie chmury. Miasto leżało pod grubą pierzyną śniegu, a zapowiadano, że jeszcze przed wieczorem spadnie go więcej. Takich zamieci nie widziano tu od pięćdziesięciu czterech lat. Ruch kołowy był znikomy, zdawało się, że życie zamiera. Jednakże pod tą senną powierzchnią dojrzewał spisek zagrażający ulicom chaosem.
Tuż poza starymi kamiennymi murami obszernego dziedzińca Pałacu Cesarskiego, w koszarach l Dywizji, grupa oficerów rozczarowanych wskutek nędzy mas i korupcji w sferach rządowo-przemysłowych, knuła przewrót. Ostrzeżono władze, że ci młodzi idealiści jeszcze tegoż dnia zamierzają zgładzić doradców cesarza. I choć podobne akty przemocy nie należały tu do wydarzeń niezwykłych, Kempeitai - organizacja żandarmerii wojskowej - niezbyt się nimi przejmowała. Mimo to, na wszelki wypadek, kilku podejrzanych poddano obserwacji, zaś czołowym osobistościom przydzielono ochronę.
Dwaj członkowie gabinetu, mający się właśnie udać do gmachu Kaikan w Tokio w sąsiedztwie Hotelu Imperiał, narzekali na temat zamieszania, jakie może to spowodować. Zamierzali jechać na przyjęcie weselne - międzynarodowe spotkanie towarzyskie z okazji ślubu zawieranego przez dzieci dwu znanych rodzin - japońskiej i amerykańskiej.
Było już po ceremonii w obrządku chrześcijańskim, odprawionej kilka mil dalej, w Aoyamie. Do ołtarza prowadził pannę młodą jej ojciec, znany profesor historii orientalnej, Frank McGlynn. Obecne przy tym były jedynie rodziny młodej pary i najbliżsi przyjaciele. Floss, wysoka i smukła, miała na sobie ten sam welon, w którym przed trzydziestu laty brała ślub w tym samym małym, skromnym kościółku jej matka Klara. Ceremonii dopełniał ojciec Klary, zasłużony misjonarz, Robert Dalrymple, który bezskutecznie sprzeciwiał się małżeństwu swej córki z irlandzkim hołyszem, świeżo upieczonym absolwentem i jednorocznym stypendystą Harvardu.
Rok później urodziła się Floss, a niepokorny McGlynn musiał przyjąć posadę wykładowcy w Aoyamie, uczelni prowadzonej przez metodystów. W ciągu następnych siedmiu lat nie tylko zarobił na tytuł profesora nadzwyczajnego, ale i opublikował historię restauracji dynastii Meiji, która - ku zaskoczeniu jego teścia - przyniosła mu uznanie i propozycję wykładów w macierzystej Almae Matris. Na Harvardzie odniósł szybki sukces. Studenci, z wyjątkiem paru ofiar jego ostrego, irlandzkiego dowcipu, przepadali za nim. Wkrótce po przybyciu McGlynnów do Cambridge*[1] urodził się im syn. Willard był bystrym, szczęśliwym dzieckiem i - ku radości ojca - wyrósł na bystrego, szczęśliwego chłopca. Do roku 1920 McGlynn napisał następne dwie książki o Azji i został uznany za jednego z czołowych amerykańskich japonistów, a jedną ze sprawczyń tego sukcesu była Klara. Wątpił, zanim ją spotkał, czy się kiedykolwiek ożeni, znosił bowiem jedynie towarzystwo osób sobie równych. Ponieważ ta potomkini mocnych kobiet szkockich dorównywała mu, wkrótce poddał się jej gustom, sądom i charakterowi. W Wigilię Bożego Narodzenia urodziła bliźnięta, chłopca i dziewczynkę. Dwa dni później zmarła.
McGlynn był załamany. Stracił nad sobą panowanie i - jak wielu innych Irlandczyków - zaczął pić. Za obopólną zgodą opuścił Harvard, sprawami rodziny zajęła się Floss. W wieku zaledwie lat czternastu stała się matką Marka i Maggie. Jedyną posadę, jaką McGlynn mógł otrzymać, zaoferowała mu ponownie szkoła w Aoyamie. Wziął się więc w garść, został profesorem zwyczajnym i napisał następne dwie książki, w tym jedną bardzo dobrze przyjętą biografię pierwszego amerykańskiego ambasadora w Japonii, za którą w 1931 otrzymał Nagrodę Pulitzera. Przyszła za tym propozycja objęcia katedry historii współczesnej w kolegium Williamsa. Bliźnięta, po latach spędzonych w surowych szkołach japońskich, zostały prymusami w klasach maturalnych gimnazjum w Williamstown, więc ich ojciec chodził dumny jak paw. Rzadko odwoływano jego wykłady, miewał niezmiennie pełną salę słuchaczy; administracja bez entuzjazmu udzieliła mu rocznego bezpłatnego urlopu na badania w Japonii potrzebne do następnej książki. Tak więc, jeszcze tej jesieni rodzina, z wyjątkiem Willa, studenta ostatniego roku Harvardu, przeniosła się z powrotem do Tokio. Bliźnięta kończyły szkołę średnią, a Maggie zawczasu została przyjęta na pierwszy rok do Bennington, Mark zaś na Harvard. Dopiero wtedy Floss poczuła się wystarczająco wolna, by poślubić Tadashiego Todę. Czekali na to pięć lat, głęboko w sobie zakochani; kochankami jednak jeszcze nie zostali. McGlynn dziwił się szczerze, że Tadashi wybrał sobie Floss, ponieważ mógł on mieć niemal każdą. Ale czas sprzyjał właśnie Floss. McGlynn był przekonany, że wraz z ładną sylwetką, swój sympatyczny wygląd odziedziczyła po Klarze.
Podchodząc do ołtarza, Floss złowiła spojrzenie Tadashiego. W przeciwieństwie do wielu Japończyków, potrafił nosić frak z godnością. Był wysoki i szczupły jak jego ojciec, obserwujący go z pierwszego rzędu ław. Akira Toda dał się nawrócić na chrześcijaństwo ojcu Klary, i został bliskim przyjacielem McGlynnów. Trwające w ostatnich latach napięcia i konflikty między ich krajami wzmocniły łączące obu więzi, ponieważ widzieli ograniczenia własnych rządów. Po prawicy Tody usiadła jego żona, Emi, drobna i smukła, a mimo to promieniująca powagą. Należała kiedyś do typu mogą, dziewczyn nowoczesnych. W przeddzień swego umówionego małżeństwa z synem bankiera w Nagasaki, odmówiła pójścia z nim do ślubu. By załagodzić niełaskę rodziny, umknęła do Tokio i wpadła w objęcia chrześcijaństwa, a potem, często ku ubolewaniu swego męża, wdawała się w reformatorskie ruchy społeczne i inne niepopularne sprawki.
Ceremoniał był prosty jak sam kościół. Jedyną niezręczność, zresztą bez większego znaczenia, popełnił młodszy brat pana młodego, Shogo, w wymuskanym mundurze porucznika cesarskiej armii, który sięgnął po obrączki do niewłaściwej kieszeni.
Weselny orszak limuzyn i taksówek wyruszył do tokijskiego Kaikanu na przyjęcie w stylu japońskim. Mark i Maggie jechali z ojcem, ciągle zagniewanym na młodszego syna. Tuż przed wyjazdem do kościoła doniesiono profesorowi, że Mark wycofał podanie o przyjęcie do Harvardu. Wstąpił natomiast na uniwersytet Williamsa. Wzajemne ich stosunki były napięte od lat. Mark to urodzony buntownik, niecierpliwy i narwany - zupełnie jak ojciec. Zbyt dumny, by tłumaczyć, dlaczego wybrał uniwersytet Williamsa. Nie chciał iść w ślady Willa, który przodował w swojej klasie, był mistrzem międzyuczelnianych rozgrywek squasha i członkiem najlepszych klubów.
W tokijskim Kaikanie rozsadzono gości wokół dwudziestu okrągłych stołów. Obok krewnych, byłych nauczycieli młodej pary, przyjaciół rodziny, kolegów szkolnych i po fachu, było tam wielu notabli oraz dwóch członków rządu. Na honorowych miejscach posadzono urzędników Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zwierzchników i kolegów Tadashiego, który był asystentem szefa Departamentu Ameryki w MSZ. Ukończywszy Tokijski Uniwersytet Cesarski, Tadashi spędził trzy lata w ambasadzie w Waszyngtonie, rok studiował w Amherst College język i literaturę angielską, po czym rad przyjął posadę w Tokio. Tadashi pragnął kiedyś powrócić do Waszyngtonu na odpowiednie stanowisko, by działać na rzecz umacniania dobrych stosunków z narodem, który zdołał pokochać. Zarówno miłość do Floss, jak i do Ameryki, była tyleż ambarasująca, co przysparzała jego ojcu powodów do poważnych obaw. W tych niepewnych czasach małżeństwo z Amerykanką nie pomagało w awansach. Dla uzyskania zgody na małżeństwo z Floss potrzebna była pomoc wpływowych przyjaciół rodziny Todów w Ministerstwie Spraw Zagranicznych; mogli pomóc Saburo Kurusu, ożeniony z Amerykanką, i Shigenori Togo, żonaty z Niemką. Obecność tak wielu ważnych osobistości napawała otuchą.
Obok Floss i Tadashiego zasiedli świadkowie - były ambasador w Anglii Hatano z żoną, blisko zaprzyjaźnieni z rodziną Todów. Floss przebrała się w stylową suknię z burgundzkiej satyny, Tadashi zaś w ciemnobłękitny garnitur kupiony w Londynie. McGlynn był zdania, że stanowili najwspanialszą z par, jakie widział.
Uroczystość otworzył ambasador Hatano, składając gratulacje państwu młodym - oboje znał od lat - najpierw po japońsku, potem - krócej - po angielsku. Ten grzeczny, lecz oschły dyplomata zakończył mądrą małżeńską poradą: „Jako stary wyga mogę zaświadczyć, że życie w służbie zagranicznej także stwarza wiele problemów. W tych krytycznych czasach będziecie musieli zdać wiele egzaminów za oceanem, ale na szczęście oboje pochodzicie z dobrych domów i razem potraficie stawić czoło wyzwaniom”. Popatrzył na młodych z ufnością. „W tych czasach sprawdzą się ludzkie charaktery. Nie wolno wam zdradzać ideałów ani zmieniać celów. Musimy jednak postępować rozsądnie i ostrożnie”.
Floss wiedziała, że ich stary przyjaciel nawiązuje do otwartej opozycji Tadashiego wobec tych pracowników Ministerstwa, którzy stawiali na zacieśnienie stosunków z Hitlerem, a także wobec tych militarystów, którzy domagali się zajęcia północnych Chi...
hagen1966