• Po wniknięciu do komórki rozpoczyna się faza replikacji. Wirus wchodzi w tzw. okres utajenia (eklipsy), w którym nie można stwierdzić mikroskopowo jego obecności w komórce. Wówczas też uwolniony z kapsydu kwas nukleinowy podporządkowuje sobie metabolizm zainfekowanej komórki. Wykorzystując rybosomy komórki gospodarza, jego energię i wiele z jego enzymów, wirus powiela elementy składowe własnych cząsteczek, kwasu nukleinowego jak i składników kapsydu). Jedynie osłonki nie są wytwarzane przez wirusa, ale „porywane” z błony komórki gospodarza, w czasie opuszczania ją przez wirusy potomne.
• Te wirusy, które jako materiał genetyczny zawierają RNA a nie DNA, na początku swego kwasu nukleinowego zawierają zapis enzymu – odwrotnej transkryptazy. W obecności tego enzymu na matrycy wirusowego RNA syntetyzowana jest cząsteczka DNA, a następnie zostaje ona wykorzystana jako „gen” do powielania cząstek wirusowego RNA i jego składników.
• Nowo powstałe wirusy po opuszczeniu komórki gospodarza atakują kolejne. Gdyby nie mechanizmy obronne, takie namnażanie wirusów w krótkim czasie doprowadziłoby do zniszczenia wszystkich komórek danego rodzaju. Jedną z linii obronnych jest zdolność atakowanych komórek do uwalniania białka – interferonu. Uniemożliwia on namnażanie wirusów w komórkach. Również po pewnym czasie od zakażenia – po około 14 dniach – zaatakowany organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała, które niszczą wirusy.
Etap adsorpcji – wirus styka się z powierzchnią atakowanej komórki. Etap wnikania (penetracji) – wirion wnika do komórki gospodarza ( wyjątek stanowią bakteriofagi, które wprowadzają do komórki jedynie swój kwas nukleinowy). Etap replikacji – kwas nukleinowy wirusa przejmuje kontrolę nad metabolizmem zainfekowanej komórki, powielane są części składowe nowych wirionów ( kwas nukleinowy i białka kapsydu). Etap składania (dojrzewania) – powstawanie nowych wirionów poprzez połączenie kwasu nukleinowego i kapsydu. Etap uwolnienia (elucji) – powstałe wiriony opuszczają komórkę, towarzyszy temu jej zniszczenie (liza).
Choroby wirusowe roślin: 1)Pstrość tulipana 2)Smugowatość ziemniaka 3)Żółtaczka buraka 4)Mozaika tytoniowa 5)Kędzierzawka ziemniaka
Choroby wirusowe ludzi: 1)Grypa 2)AIDS 3)Polio (choroba Heinego-Hedina) 4)SARS 5)Opryszczka 6)Wirusowe zapalenia wątroby 7)Ospa wietrzna 8)Różyczka 9)Odra 10)Świnka
Choroby wirusowe zwierząt: 1)Pryszczyca 2)Wścieklizna 3)Myksomatoza 4)Nosówka 5)Ptasia grypa
Pochodzenie wirusów nie jest jasne. Istnieje na ten temat wiele hipotez. Najpopularniejsze z nich mówią, że:
· Wirusy to niekomórkowe formy życia, które z biegiem czasu stały się pasożytami.
· Wirusy powstały z bakterii, które przystosowując się do obligatoryjnego pasożytnictwa, traciły organelle komórkowe, pozostawiając jedynie materiał genetyczny i kilka składników zapewniających patogenność.
· Wirusy są fragmentami chromosomów, które „uciekły” z komórek roślinnych (wirusy roślinne), zwierzęcych (wirusy zwierzęce) lub bakteryjnych (bakteriofagi).
Wirusy zostały odkryte w 1892r. Przez rosyjskiego botanika Dmitrija Iwanowskiego. Stwierdził on, że chorobę tytoniu, objawiającą się wzorzystymi plamami na liściach, zwaną mozaiką tytoniu można przenieść z roślin chorych na zdrowe tylko przez potarcie ich liści sokiem pochodzącym z osobników chorych. Sok ten wykazywał takie same właściwości nawet po przsączeniu przez filtry bakteryjne. Iwanowski doszedł do wniosku, że chorobę tą wywołują patogeny mniejsze od bakterii.
Wirusy (łac. Virus – jad) są to niewielkie ( 20 – 300nm), bezkomórkowe, białkowo-nukleinowe, pasożytnicze formy życia. Posiadają one pewne cechy charakterystyczne dla organizmów żywych (zdolność do reprodukcji, posiadanie kwasów nukleinowych i białek), jednak ze względu na brak budowy komórkowej, niemożność samodzielnego przeprowadzania reakcji metabolicznych, poruszania się i rozmnażania poza komórką gospodarza nie są do nich zaliczane. Obserwować je można jedynie pod mikroskopem elektronowym (wyjątkiem jest wirus ospy prawdziwej – największy z wirusów).
Wirionem nazywamy pojedynczą, kompletną cząstkę wirusa zdolną do zakażenia komórki. Składa się on z materiału genetycznego (DNA lub RNA) i białkowej otoczki – kapsydu(gr. capsa- puszka) składającego się z mniejszych elementów zwanych kapsomerami. Niektóre wirusy ( np. HIV) mają dodatkową osłonkę zbudowaną ze związków pochodzących z błony komórkowej gospodarza. Kapsydy przyjmują różne formy (kształt kapsydu jest jednym z kryteriów podziału wirusów).
Jednym z kryteriów podziału wirusów jest kształt wirionu. Wyróżniamy wiriony:
• Bryłowe (wielościenne) (np. wirus wywołujący chorobę Heinego-Medina)
• Bryłowe z otoczką (np. wirus półpaśca)
• Spiralne (pałeczkowate) (np. wirus mozaiki tytoniowej)
• Spiralne z otoczką (np. wirus grypy)
• Bryłowo-spiralne (bakteriofagi)
Ze względu na atakowane organizmy wirusy dzielimy na:
• Bakteriofagi (fagi) – wirusy atakujące bakterie. Ich materiał genetyczny stanowi najczęściej DNA. Są zdolne do przedostanie się przez ścianę komórkową bakterii. Infekując bakterie wstrzykują do ich wnętrza swoje DNA, a kapsyd pozostawiając na zewnątrz. Atakują tylko określone gatunki lub szczepy bakterii, dzięki czemu są wykorzystywane do ich identyfikacji. Niektóre bakteriofagi wykorzystywane są do leczenia chorób wywoływanych przez bakterie oporne na antybiotyki (terapie doświadczalne).
• Wirusy roślinne (fitofagi) – ich materiał genetyczny stanowi z reguły RNA. Najczęściej przybierają kształt pałeczkowaty. Nie potrafią same przedostać się przez ścianę komórkową roślin – potrzebne jest jej wcześniejsze mechaniczne uszkodzenie (np. przez owady). Ich nazwy pochodzą od zmian jakie wywołują w zaatakowanej roślinie. Objawem zaatakowania rośliny przez wirusy mogą być: przebarwienia na liściach (mozaikowatość), nieprawidłowy wzrost i zwijanie się liści (kędzierzawienie), a także nadmierny rozrost tkanek (narośla rakowe).
• Wirusy zwierzęce (zoofagi) – najczęściej przyjmują kształt wielościenny, mogą posiadać zarówno DNA(np. wirus ospy, różyczki), jak i RNA (np. HIV, wirus grypy). Wirusy te bywają bardzo wyspecjalizowane, nie tylko do określonego gatunku zwierzęcia, ale nawet do konkretnego narządu (np. wirus żółtaczki atakuje tylko komórki ludzkiej wątroby).
Ze względu na rodzaj materiału genetycznego wirusy można podzielić na:
Wirusy DNA – posiadające kwas deoksyrybonukleinowy. Wirusy DNA to najczęściej bakteriofagi lub zoofagi. DNA wirusów może być: a) dwuniciowy (dsDNA) – większość bakteriofagów i wirusów zwierzęcych (bakteriofag T4, HSV – wirus opryszczki, wirus ospy) b) częściowo jednoniciowy – hepadnawirusy (np. HBV wywołujący wirusowe zapalenie wątroby typu B). c) jednoniciowy (ssDNA) – niektóre bakteriofagi i wirusy zwierzęce ( np. bakteriofag ΦX174, wirus wywołujący rumień zakaźny)
Wirusy RNA – posiadający kwas rybonukleinowy. Wirusy RNA są najczęściej fitofagami lub zoofagami, ich RNA może być: a) dwuniciowy (dsRNA) – wirusy zwierzęce z rodzin Birnaviridae i Reoviridae (np. rotawirusy wywołujące biegunkę) b) jednoniciowy (ssRNA) – wirusy zwierzęce i większość wirusów roślinnych (np. HIV, wirus grypy, wirus mozaiki tytoniowej).
Ze względu na wielkość wirusy dzielimy na: 1)wirusy duże (150-300 nm) - pokswirusy ( np. wirus ospy prawdziwej) 2)wirusy średnie (50-150 nm) -herpeswirusy ( np. wirus opryszczki) -adenowirusy 3)wirusy małe (zwierzęce 20-50 nm) -pikornawirusy (np. wirus polio) -parwowirusy (np. wirus wywołujący rumień zakaźny)
patricia941