ANDRZEJ   MALEWSKI

O  ZASTOSOWANIACH TEORII

ZACHOWANIA

- z przedmowy -

Andrzej Malewski szukał racjonalnego klucza do ludzkich niepokojów i rozterek, ich projekcji na sto­sunki z bliźnimi, klucza do wyjaśnienia zarówno monotonii zachowań człowieka w toku dziejów, jak i niezrozumiałych zachowań w prostych  sytuacjach.

Dojrzewał w epoce zbiorowego szaleństwa. Brał czynny udział w krwawych obrachunkach tych czasów. Najmłodszy żołnierz batalionu „Parasol", odznaczony Krzyżem Walecz­nych jako piętnastoletni chłopiec, ciężko ranny 31 sierp­nia 1944 roku w próbie przebicia się ze Starego Miasta do Śródmieścia, jak tylu innych rówieśników pytał o sens, o przyczyny tego, co się działo wokół niego, i odpowiedzi szukał w starannych, żmudnych i pozornie dalekich od rze­czywistości analizach

WARSZAWA   1964

PAŃSTWOWE   WYDAWNICTWO   NAUKOWE

*

SPIS RZECZY

Copyright

by Państwowe Wydawnictwo Naukow

Warszawa 1964

Printed   in   Poland

Przedmowa — Jan Szczepański              ...s.              IX

Od Autora                            1

CZĘŚĆ "PIERWSZA

I. Dezintegracja nauk społecznych i droga prowadząca

do jej przezwyciężenia                            3

1.              Próba   diagnozy                            3

Organizacyjny rozwój nauk społecznych a proces

dezintegracji                            3

O niektórych następstwach dezintegracji ...........................              4

Tradycje sprzyjające dezintegracji                            6

2.              Wstępna charakterystyka stanowiska metodologicznego ...          7

W poszukiwaniu rozwiązań                            7

Rola  teorii w procesie  integracji                            3

O sposobie podejścia do rozważanej problematyki              11
Znaczenie teorii zachowania dla integracji nauk

społecznych                            14

Struktura nauk społecznych a niektóre problemy

filozofii nauki                            22

II. Szczeble ogólności teorii a proces wyjaśniania  ........................              30
1.   Modyfikacja twierdzeń teoretycznych w wyniku

ich wyjaśniania                            3Q

Popularność   w   grupie   a   wzajemność   wyborów

i częstość kontaktów                            30

Ogólne wnioski metodologiczne .........................................              33

Rywalizacja i współpraca a podobieństwo działań  ............              41
Zagrożenie własnej wartości a tendencja do oskarżania

i pomniejszania innych   .................................................              42

V

Kolejność urodzenia a potrzeba przebywania z in­
nymi w sytuacjach rodzących strach    ...............................              44
Niektóre przykłady twierdzeń  G. C. Homansa  .              45

2.              Wyjaśnianie twierdzeń opisowych jako wkład do

wiedzy   teoretycznej                            48

Reakcje   uprzywilejowanych  na   ataki  ze  strony

osób pozbawionych przywilejów                            48

Neofici i potrzeba przekonywania innych ...              50

3.              Podsumowanie                            55

CZĘŚĆ  DRUGA

III.              Elementy teorii zachowania              .              57

1.              Uwagi wstępne              .              57

Dwie idee podstawowe              .              57

Kilka uwag o rozwoju teorii zachowania    ..........................        60

Charakterystyka  danych  empirycznych    ..........................       63

2.              Podstawowe terminy i wybrane twierdzenia teorii

zachowania.........................................................................      64

Hierarchia reakcji i siła związku między bodźcem

a reakcją              .      64   

Nagrody, kary i motywacja              .       65  

Wybrane twierdzenia dotyczące prawdopodobień­
stwa reakcji, wygaszania i generalizacji ...                     70
Wybrane twierdzenia dotyczące konfliktu ...                     74
Przykład zastosowania teorii konfliktu: pragnienie
sukcesu i lęk przed niepowodzeniem a spraw­
ność  myślenia                            77

Niektóre    twierdzenia    dotyczące    powstawania

wtórnych  nagród  i kar                            83

3.              Uwagi  końcowe                            88

IV.              Teorie oparte na założeniu jednego rodzaju nagrody              89

1.              Ogólna   charakterystyka  teorii   dotyczących  nie-

zgodności  przekonań                            91

Teoria braku równowagi poznawczej  F. Heidera              91

Teoria dysonansu L. Festingera                            93

2.              Niektóre ograniczenia teorii                            102

Redukcja dysonansu a inne rodzaje nagród .     .              102
O przyjmowaniu przekonań redukujących dyso­
nans, lecz niepochlebnych: teoria    ....              107

O przyjmowaniu przekonań redukujących  dyso­
nans, lecz niepochlebnych:  dane empiryczne  .              108

3.              Podsumowanie i wnioski                            122

V. Teoria zachowania a teoria interakcji                 127

1.              Wprowadzenie do teorii interakcji Homansa ......................   128

Podstawowe idee teorii                 128

Podstawowe twierdzenia                  130

Przykłady zastosowań                  132 

2.              Niektóre problemy sporne                  137

Specyficzne założenia dotyczące nagród i kar ..................     137

Wyjaśnianie a przewidywanie............................................     141

Teoria interakcji a teoria zachowania i ekonomia..............     149

3.              Uwagi  końcowe                            153

VI. Stopień rozbieżności  czynników statusu  i jego na­
stępstwa                               155

1.              Aparatura  pojęciowa                            156

Definicja „statusu", „czynników statusu" i „roz­
bieżności czynników statusu"                            156

2.              Twierdzenia                            160

Rozbieżność  czynników  statusu  jednostek  a   ich

sposoby zachowania                            160

Rozbieżność  czynników  statusu  członków  grupy 

a układ stosunków w grupie                            170

3.              Uwagi  końcowe                            173

VII. Wnioski i perspektywy                            174

Bibliografia prac autora                            182

Indeks nazwisk ...................................              ................................................      184

VI

...