Laissez Faire nr 2.pdf

faire

N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

w w w . m i s e s . p l

P I E R W S Z A K O L U M N A

ujawnienie tzw. taśm prawdy, czyli prób budowania przez PiS koalicji, które

sfilmowano z ukrytej kamery wywołało – jak ujął to jeden z komentatorów

– ogólne rozczarowanie władzą, niepokój i powszechne niezadowolenie.

by Fundacja Instytut

im. Ludwiga von misesa

Redaktor naczelny:

Juliusz Jabłecki

Redaktor techniczny:

mikołaj Barczentewicz

Webmaster:

Łukasz Szostak

Właściwie trudno winić ludzi, którzy

codziennie są zmuszani do ogląda

nia demokratycznego przedstawienia

ad spectatores za to, że z czasem przestali

odróżniać prawdę od ikcji, że umknęło

im, iż gładkie twarze i szerokie uśmie

chy to tylko maski, starannie dobrane

przez charakteryzatorów oraz że najcie

kawsze części serwowanego im spekta

klu odgrywane są w opustoszałym tea

trze dopiero po opadnięciu kurtyny.

Rzecz w tym, że korupcja polityczna,

silmowana i pokazana w całej jej ba

nalności, nie jest wcale odstępstwem od

reguły, anomalią czy wypaczeniem, lecz

nieodłącznym aspektem sprawowania

władzy, tym zresztą powszechniejszym,

im szersze są uprawnienia polityków.

Ciężko jest sprawić, by człowiek nie wy

korzystywał nadarzających się okazji.

Nieco łatwiej natomiast doprowadzić do

tego, by okazje te po prostu nie nadarza

ły się, co w tym przypadku oznaczałoby

istotne ograniczenie kompetencji wła

dzy ustawodawczej i wykonawczej.

Laissez Faire ukazuje się

jako miesięcznik. Poglą-

dy prezentowane przez

autorów nie muszą się

pokrywać ze stanowi-

skiem Instytutu misesa.

Juliusz Jabłecki

redaktor naczelny

www.mises.pl

mises@mises.pl

Korupcja

Analiza interwencjonizmu byłaby nie

kompletna, gdyby pomijała zjawisko ko

rupcji.

Właściwie każdy akt ingerencji rzą

du w proces rynkowy musi być uznany

– z punktu widzenia obywateli, których

dotyczy – albo za koniskatę, albo za po

darunek. Z reguły wskutek takiego aktu

jednostka lub grupa bogaci się kosztem

innych jednostek lub grup. Często jed

nak krzywdzie jednych nie odpowiada

żadna korzyść innych.

Nie istnieje uczciwa i sprawiedli

wa metoda posługiwania się niezwy

kle szerokimi uprawnieniami, które w

systemie interwencjonizmu należą do

władzy ustawodawczej i wykonawczej.

Celem zwolenników interwencjonizmu

ma być zastąpienie rzekomo szkodli

wych „społecznie” skutków prywatnej

własności i praw nabytych nieograni

czoną swobodą decydowania przez mą

drego i bezstronnego ustawodawcę oraz

jego sumiennych, niestrudzonych po

mocników – biurokratów. Uważają oni,

że prosty człowiek to bezradne dziecko,

Ludwig von Mises

Tekst pochodzi z książki

Human Action . Jest to fragment

rozdziału XXVII Rząd i rynek ;

podrozdział Bezpośrednia

ingerencja rządu w konsumpcję .

Tłumaczenie: Witold Falkowski

Witold Falkowski jest

prezesem Fundacji Instytut

Ludwiga von Misesa

Laissez

L A I S S E Z FA I R E | N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

L A I S S E Z FA I R E | N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

które nie może się obejść bez ojcowskie

go nadzoru zapewniającego mu ochro

nę przed podstępami zgrai oszustów.

W imię „wyższej i szlachetniejszej” idei

sprawiedliwości odrzucają tradycyjne

rozumienie prawa i praworządności.

Postępują zawsze słusznie, ponieważ

każdy ich czyn jest wymierzony w tych,

którzy z egoistycznych pobudek chcą

zatrzymać dla siebie to, co z punktu wi

dzenia owej wyższej idei sprawiedliwo

ści powinno należeć do innych.

Koncepcje egoizmu i bezinteresow

ności, których używa się w takich ro

zumowaniach, są wewnętrznie sprzecz

ne i jałowe. Jak zauważyliśmy, każde

działanie ma na celu osiągnięcie stanu

bardziej zadowalającego dla osoby dzia

łającej niż stan, który by istniał, gdyby

to działanie nie zostało podjęte. W tym

znaczeniu każde działanie należy uznać

za egoistyczne. Jeśli ktoś wspomaga

datkami głodne dzieci, to albo dlatego,

że wyżej ceni satysfakcję, którą da mu

spełnienie tego uczynku, niż zadowo

lenie, które mógłby osiągnąć, gdyby tę

samą kwotę przeznaczył na cokolwiek

innego, albo dlatego, że spodziewa się

nagrody po śmierci. W tym sensie po

lityk jest zawsze egoistą, bez względu na

to, czy wspiera popularny program, by

zdobyć jakiś urząd, czy trwa niezłomnie

przy swoich niepopularnych przekona

niach, rezygnując tym samym z korzy

ści związanych z ich porzuceniem.

W terminologii stosowanej przez

przeciwników kapitalizmu słowa „ego

istyczny” i „bezinteresowny” służą do

oceny ludzi z punktu widzenia okre

ślonej doktryny. Jest to doktryna, któ

ra uznaje, że jedynym naturalnym i

uczciwym sposobem organizacji życia

społecznego jest zapewnienie równości

pod względem bogactwa i dochodów; że

należy napiętnować jako wyzyskiwaczy

Ludwig Heinrich Edler von Mises (1881-1973)

ludzi posiadających lub zarabiających

więcej niż przeciętny obywatel; że trze

ba potępić działania przedsiębiorców

jako szkodliwe dla dobra ogółu. Jeśli

ktoś prowadzi przedsiębiorstwo i zależy

bezpośrednio od tego, jak jego działania

ocenią konsumenci, jeśli zabiega o klien

tów i osiąga zyski dzięki temu, że potrai

lepiej od konkurencji zaspokoić potrze

by konsumentów, to z punktu widzenia

biurokratycznej ideologii jest egoistą i

zasługuje na pogardę. Jedynie tych, któ

rzy pracują dla rządu, można uznać za

bezinteresownych i szlachetnych.

Niestety urzędnicy i ich podwładni

nie są aniołami. Bardzo szybko prze

konują się, że ich decyzje oznaczają dla

przedsiębiorców poważne straty lub,

niekiedy, znaczne zyski. Oczywiście są

urzędnicy, którzy nie biorą łapówek.

Jednak pozostali bardzo chętnie korzy

stają z możliwości „bezpiecznego udzia

łu” w zyskach tych, którym przysłużą

się swoimi decyzjami.

W wielu przypadkach protekcji w

systemie interwencjonistycznym po

prostu nie da się uniknąć. Tak jest na

L A I S S E Z FA I R E | N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

przykład z licencjami na eksport lub im

port. Licencja ma wymierną wartość dla

przedsiębiorcy, który się o nią ubiega.

Komu rząd powinien przyznać licencję,

a komu jej odmówić? Nie istnieje neu

tralne czy obiektywne kryterium, dzięki

któremu można by podjąć w tej sprawie

bezstronną decyzję. Jest bez znaczenia,

czy przy jej podejmowaniu jakąś rolę

odegrają pieniądze. Równie skandalicz

ne jak branie łapówki jest przyznawanie

licencji komuś, kto oddał lub zamierza

oddać innego rodzaju cenne usługi (ta

kie jak udzielenie poparcia określonemu

kandydatowi do urzędu) osobom, od

których zależy taka ważna decyzja.

Korupcja to nieuchronny efekt inter

wencjonizmu. Historykom i prawnikom

zostawmy rozpatrywanie problemów,

które się z nią wiążą.

FEE i LI, czyli złota

czeska jesień w

Broumovie

Konferencja odbyła się w dniach 5–7 września 2006, więc właściwie

jeszcze w lecie. Broumov – średniowieczne, śląskie miasteczko na trasie z

Czech do Kotliny Kłodzkiej, z bogatymi tradycjami kulturalnymi (klasztor

benedyktynów) i świetną przeszłością gospodarczą (produkcja i handel

tekstyliami z Flandrią) położone jest kilka kilometrów od polskiej granicy.

Witold Falkowski,

Maciej Bitner

Tu właśnie Josef Śíma (Liberální Institut,

Czechy, www.libinst.cz ) zaprosił zespół

Foundation for Economic Education

(USA, www.fee.org) , który poprowa

dził wykłady i seminaria pod wspólną

nazwą. he Free Market Instead of the

Welfare State: Lessons from the EU and

the US ( Wolny rynek zamiast państwa

dobrobytu – lekcje z USA i UE ) Na kon

ferencję przyjechało ponad pięćdziesię

cioro uczestników z Czech, Słowacji,

Węgier, Litwy, Polski.

Hotel Veba zajmuje obszerną wil

lę z parkiem z początku XX wieku. W

hallu wita nas Larissa Price, wręczając

prezenty (aktówka, piękne wydanie bro

szurki I, Pencil Reada, płyty, materiały

konferencyjne). Potem oicjalne powi

tanie, obiad i od razu pierwszy wykład

Richarda Ebelinga o szkole austriackiej

i szkole wyboru publicznego.

Przez cały weekend nie mamy zbyt

wiele czasu, by rozejrzeć się po pięknej,

górzystej okolicy. Amerykanie nie przy

jechali tu na wypoczynek. Anna Ebe

ling, żona Richarda, jest z pochodzenia

Rosjanką. „Czuję się odpowiedzialna za

to, co mój naród wyrządził krajom Eu

ropy Środkowej” – mówi przy wieczor

nym papierosie. Nie tylko Anna pracuje

L A I S S E Z FA I R E | N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

z poczuciem misji. Cała czwórka wykła

dowców (Ebelingowie, Paul Cwik, Shel

don Richman) to ludzie, którzy mówią

o wolności

z potrzeby

dzielenia się z

innymi waż

ną prawdą. I

to jak mówią!

Na każdym

w y k ł a d z i e

można po

dziwiać pro

fesjonalizm,

e r u d y c j ę ,

per fekc y jne

przygotowa

nie, umiejęt

ności orator

skie, a nawet aktorskie (Richard

naśladujący Francuza, który do

maga się, by Monsieur le Minister

wprowadził cła na towary z Nie

miec!). Słuchamy o prywatnych

alternatywach dla państwowej

dobroczynności, rynkowych roz

wiązaniach problemów ochrony

środowiska, prywatnej edukacji,

zaletach wolnego handlu i korze

niach protekcjonizmu – a więc o

zagadnieniach, które większości z

nas są znane – a mimo to dowia

dujemy się czegoś nowego, pozna

jemy nieznane szczegóły, nową

perspektywę.

Josef Šima zapowiada, że

podobne spotkania będą się

odbywać każdego roku. Właś

ciwie każdy może wziąć w

nich udział. Dzięki wsparciu

Fundacji Adenauera opłata za

trzydniowy pobyt wynosiła

50 euro, a studenci mogli się

ubiegać o zwolnienie z niej. A

zatem warto prenumerować

„Laissez Faire”, żeby za rok dowiedzieć

się o szczegółach kolejnego spotkania w

Broumovie!

L A I S S E Z FA I R E | N u m e r 2 , PA Ź DZ I e r N I K 2 0 0 6

Foundation for Economic Education powstała w 96 roku z inicjat y-

w y Leonarda e. reada, autora klasycznego eseju I, Pencil . Stawia sobie za

cel zmianę klimatu ideowego we współczesnym świecie. Pragnie, by za-

triumfował y zasady poszanowania własności pr y watnej, rządów prawa

oraz w yższości moralnej indy widualnego w yboru i odpowiedzialności nad

prz ymusem. Wśród wieloletnich współpracowników Fee znalazł y się takie

osoby jak Ludwig von mises, Friedrich von Hayek , Henr y Hazlitt (był jed-

nym ze współzałoż ycieli) i milton Friedman. Od 200 roku prezesem Fee

jest dr richard ebeling. W t ym roku Fee obchodzi 60. urodziny, a w ydawa-

ny przez Fee miesięcznik „Freeman” – 50.

Liberální Institut powstał w czasie ak samitnej rewolucji jako Klub Hayeka,

by w lut ym 990 roku prz yjąć obecną naz wę. Jest to niezależny od rządu

think tank , k tór y zajmuje się badaniem, roz wojem i rozpowszechnianiem

idei klasycznych liberałów. Prezesem LI jest Jiří Schwarz, a dyrek torem ds.

publikacji Josef Śíma. Josef Śíma przetłumacz ył na czeski Human Action .

LI jest m.in. laureatem The Templeton Freedom Award (w yróżnienie 2006)

– grantu w w ysokości 5000 dolarów.

Platonizm, strausizm

i neokonser watyzm

Ar tykuł zainspirowany w ykładem dr Anny ebeling The Seeds of Modern

Slaver y: Socialism, Fascism, and Neo - Conser vatism w ygłoszonym na Kon-

ferencji w Broumovie 6 września 2006 roku

Maciej Bitner

Autor jest studentem

ekonomii UW

i współpracownikiem

Instytutu Misesa

Czy dzieła ilozofów starożytnych mają

bezpośredni wpływ na amerykańską

politykę? Odpowiedź na to pytanie tyl

ko z pozoru jest oczywista. Choć przy

wódcy ani społeczeństwo nie czytają

prac ilozofów zbyt często, wystarczy, że

czynią to współcześni myśliciele. Z kolei

ich działalność ma bezpośredni wpływ

na klimat ideowy czasów, w których

żyją (lub nawet nieco późniejszych).

Myślicielem, który wywarł taki wpływ

na swoje czasy, był ojciec chrzestny ame

rykańskiego neokonserwatyzmu – Leo

Strauss. Jego ustami przemawia Pla

ton, który z powodzeniem może zostać

uznany za ideowe praźródło wszystkich

kolektywistycznych poglądów na rela

cje państwojednostka – od wczesnych

utopii, poprzez Marksa, skończywszy na

Nowej Lewicy.

Przypomnijmy krótko wizję stosun

ków społecznych zawartą w Państwie .

Według Platona państwo jest odpowie

dzialne za szczęście obywateli. Instytu

cja ta ustanawia jeden cel dla wszystkich

– jest niedopuszczalne, by każdy dążył

na własną rękę do swojego dobra. Oby

watele mają być tak ukształtowani (za

pomocą publicznej edukacji), by porzu

cili wszelki egoizm i oddali się wspól

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: