1. Środki publiczne a dochody publiczne.
Dochody publiczne są jedną z kategorii środków publicznych
Środki publiczne są to środki finansowe, którymi podmioty sektora publicznego dysponują w celu realizacji (finansowania) zadań publicznych
Źródła pochodzenia środków publicznych:
n z dochodów publicznych
n ze sprzedaży mienia
n z tzw. przychodów zwrotnych
W art. 3 wyróżniono 4 źródła środków publicznych:
1. Dochody publiczne (daniny publiczne oraz inne świadczenia pieniężne, opłaty, dochody z mienia, dochody ze sprzedaży, spadki, zapisy i darowizny, inne dochody)
2. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, bezzwrotne
3. Przychody budżetowe (ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku, ze spłat pożyczek i kredytów, z otrzymanych pożyczek i kredytów)
4. Przychody uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością oraz pochodzące z innych źródeł
Środki publiczne mogą być wykorzystywane:
1. na wydatki publiczne, czyli wydatki, do których ponoszenia są zobowiązane lub upoważnione podmioty sektora publicznego,
2. na rozchody nie będące wydatkami, do których zalicza się:
spłaty zobowiązań (spłaty pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych)
wypłat z tytułu udzielonych pożyczek
Dochody publiczne to rodzaj bezzwrotnych środków publicznych, które w momencie pozyskania przez organ władzy publicznej, wykonujący zadania publiczne stają się jego własnością i powiększają majątek publiczny. Rozróżnia się dochody o charakterze:
publicznoprawnym (należne z mocy prawa), np. podatki;
cywilnoprawnym, np. wpływy ze sprzedaży towarów wytworzonych przez instytucje publiczne i usług świadczonych przez te instytucje, wpływy o charakterze majątkowym,z bezzwrotnej pomocy zagranicznej, np. środki przekazywane Polsce z budżetu Unii Europejskiej.
Wpływy pochodzące z:
n podatków i innych obowiązkowych świadczeń pieniężnych sektora publicznego (cła, składki na fundusze celowe)
n obowiązkowych opłat i kar
n sprzedaży towarów i usług
n spadków, zapisów i darowizn
n mienia publicznego (wpływy z dzierżawy, najmu, dywidend, odsetek od rachunków bankowych, itp.)
Wg art. 5 ust. 2 ustawy o finansach publicznych wyróżnia się następujące rodzaje dochodów publicznych:
n Daniny publiczne,
n Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych,
n Pozostałe dochody.
2. Przychodu budżetu państwa
- Wpływy pieniężne które są rezultatem operacji finansowych w sektorze finansów publicznych o charakterze zwrotnym są to
Ø Wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych
Ø Spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych
Ø Wpływy z otrzymanych pożyczek i kredytów
- Przychody pochodzące z prywatyzacji majątku Skarbu państwa i jednostek samorządu. Mają one charakter bezzwrotny doraźny i ostateczny zaliczyć tu można również przychody z prowadzonej przez jednostki sektora finansów publicznych działalności a także z innych źródeł niewymienionych w ustawie.
Wszystkie wpływy mają charakter odpłatny – wiążą się ze zbyciem majątku albo z obowiązkiem świadczenia w ramach działalności prowadzonej przez jednostki sektora finansów publicznych.
3. Sektor finansów publicznych i jego jednostki
Art. 4 ust. 1ustawy o finansach publicznych zawiera enumeratywny (zamknięty) wykaz jednostek tworzących sektor finansów publicznych, czyli takich jednostek, które gospodarują środkami publicznymi. Do sektora finansów publicznych zalicza się organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne wykonujące, na zasadach niekomercyjnych, zadania publiczne, czyli:
Ø Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,
Ø Gminy, powiaty i samorząd województwa oraz ich związki,
Ø Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
Ø Państwowe i samorządowe fundusze celowe,
Ø Uczelnie publiczne,
Ø Jednostki badawczo – rozwojowe,
Ø Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
Ø Państwowe i samorządowe instytucje kultury,
Ø Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,
Ø Narodowy Fundusz Zdrowia,
Ø Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
Ø Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
4. Wydatki a rozchody budżetu państwa
Wydatkami budżetu państwa są pokrywane wydatki podmiotów należących do sektora finansów publicznych (przede wszystkim organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały) Środki pochodzące z budżetu państwa zasilają samorządy oraz inne podmioty prowadzące odrębną działalność finansową (fundusze celowe, PAN itp.)
Na podstawie art. 106 ustawy o finansach publicznych wydatki budżetu państwa na następujące grupy:
· Dotacje i subwencje
dotacja - wypłacane ze środków publicznych kwoty o charakterze jednostronnego świadczenia na rzecz podmiotów i innych instytucji spoza sektora publicznego oraz mające taki sam charakter przepływy pieniężne między różnymi podmiotami sektora publicznego.
subwencja jest rodzajem jednostronnego i bezzwrotnego dochodu publicznego przekazywanego z budżetu państwa jednostkom samorządu terytorialnego bez wskazania konkretnego celu, na jakie środki te mają być przeznaczone. Subwencje wykorzystuje się na finansowanie działalności społecznej oraz gospodarczej.
- Szczególne znaczenie mają subwencje ogólne na sfinansowanie zadań przekazanych do realizacji samorządom.
- Dotacje celowe – udzielane na ściśle określone zadania
- Dotacje przedmiotowe – służą utrzymaniu na nie zmienionym poziomie lub obniżenie cen określonych towarów i usług
- Dotacje podmiotowe – na dofinansowanie określonego podmiotu
- Dotacje rozwojowe – ze środków imiennie wskazanego funduszu UE na realizacje zadań w ramach projektu.
- Dotacje dla nowo powstałego zakładu budżetowego albo gospodarstwa pomocniczego na pierwsze wyposażenie ośrodka
- Formę dotacji mają dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,
· Świadczenia na rzecz osób fizycznych - są to świadczenia o charakterze jednostronnym, które są wypłacane bezpośrednio osobom fizycznym w postaci emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych jak również świadczenia wypłacane pośrednio w postaci dopłat do leków itp. Świadczenia te obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a nie będące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.
· Wydatki bieżące jednostek budżetowych – wynagrodzenia i uposażenia pracowników strefy budżetowej, zakupy towarów niezbędnych do funkcjonowania administracji
· Wydatki majątkowe – wydatki związane z udziałem Skarbu Państwa w spółkach prawa handlowego czyli wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów i wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
· Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa - obejmuje wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych oraz oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.
· Wpłaty środków własnych UE - udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych; środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów UE, oraz środki obliczone na podstawie wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Z punktu widzenia ich przeznaczenia można wydatki budżetowe podzielić na:
· bieżące (konsumpcyjne) i inwestycyjne (majątkowe) - Wydatki bieżące to te, które odnoszą się do okresu realizacji danego wydatku. Obejmują one zasadnicze zadania sektora publicznego. Wydatki inwestycyjne mają przynosić efekty w przyszłości i służą powiększaniu majątku publicznego.
· finalne (na zakup towarów i usług) oraz redystrybucyjne (transferowe, m.in. emerytury, renty, zasiłki, subsydia) - Wydatki na dobra finalne bezpośrednio stymulują popyt globalny i decydują o strukturze wykorzystania części produkcji. Wydatki transferowe stanowią źródło wydatków na dobra finalne i poprzez zwiększenie dochodu zwiększają także pośrednio popyt globalny.
· związane z klasycznymi zadaniami publicznymi, socjalne, na obsługę długu publicznego oraz związane z oddziaływaniem na gospodarkę (inwestycje publiczne, subsydia) - Ten podział nawiązuje do podstawowych obszarów, w których działa państwo. Większość tych wydatków ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że państwo musi je ponosić w związku z prawnymi zobowiązaniami. Pozostałe wydatki mają charakter arbitralny.
W ustawie o finansach publicznych określono podstawowe kierunki wydatków z budżetu państwa. Wydatki te przeznaczone są między innymi na:
- Utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;
- Zadania wykonywane przez administrację rządową; Funkcjonowanie sądów i trybunałów;
- Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
- Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;
- Środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "środkami własnymi Unii Europejskiej"; Subwencje dla partii politycznych;
- Dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
- Obsługę długu publicznego;
- Finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "współfinansowaniem";
- Realizację Wspólnej Polityki Rolnej.
Rozchodami publicznymi są:
o spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
o wykup papierów wartościowych;
o udzielone pożyczki;
o płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;
o pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „prefinansowaniem”;
o inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.
5. Co to są potrzeby budżetowe budżetu państwa?
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa to kwota długu publicznego, której zaciągnięcie jest niezbędne dla zrównoważenia ze sobą wszystkich przychodów i rozchodów.
Wg ustawy:
Art. 8. Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:
Ø Sfinansowania deficytu budżetu państwa,
Ø Spłat wcześniej zaciągniętych kredytów,
Ø Sfinansowanie udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek,
Ø Wykonywanie innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa.
6. Wyjaśnij pojęcia nadwyżki i deficytu sektora finansów publicznych
Nadwyżka sektora finansów publicznych - dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego,
Deficyt sektora finansów publicznych - ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego,
Oba są ściśle powiązane z prowadzeniem gospodarki – która powinna co do zasady dążyć do równowagi.
Równowaga budżetowa to taki stan, kiedy dochody i wydatki publiczne sektora finansów publicznych się równoważą. Taki stan jest bardzo trudny do osiągnięcia, w praktyce najczęściej występuje deficyt lub nadwyżka budżetowa. Wielkość nadwyżki i deficytu określa się po wyeliminowaniu przepływów finansowych między podmiotami sektora finansów publicznych. Jeśli deficyt jest ściśle kontrolowany i nie przekracza bezpiecznego poziomu teoretycznie powinien napędzić gospodarkę.
Deficyt w postaci deficytu budżetu państwa prowadzi do ustalenia potrzeb pożyczkowych państwa.
7. Wymień konstytucyjne zasady ogólne finansów publicznych i omów
Zasada zapewnienia ochrony interesów finansowych państwa i jej przejawy w Konstytucji RP
Zasada zagwarantowania interesów państwa wyraźnie dominuje w treści Konstytucji, ma służyć realizacji zadań państwa.
Rozwiązania przyjęte w Konstytucji, które służą ochronie interesów państwa:
Ø Konstytucyjny powszechny obowiązek ponoszenia przez obywateli ciężarów i świadczeń publicznych jako jeden z podstawowych obowiązków obywatelskich
Ø Obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców każdego projektu ustawy, jego skutków finansowych (bariera dla wielu populistycznych postulatów) chyba że nie ma on żadnych skutków finansowych (takich projektów jest niezwykle mało)
Ø Konieczność uzyskania przez prezydenta zgody Sejmu na ratyfikację każdej umowy międzynarodowej, której przyszła realizacja byłaby związana ze znacznym obciążeniem finansowym naszego państwa
Ø...
hakercom