Historia socjologii i metody badawcze
Czym jest socjologia?
- nauka o społeczeństwie
- o kontaktach interpersonalnych
- o wzajemnych relacjach między jednostką a grupą
- od XIX w. August Comte
Dwa etapy kształtowania się socjologii:
Platon:
- szerzej rozpoczął myśli społeczne
Arystoteles:
- krytyczny kontynuator
- „Polityka” – pierwsza rozprawa socjologiczna
- człowiek – istota społeczna
starożytna myśl społeczna zapoczątkowała kumulowanie wiedzy o społeczności
starożytna i średniowieczna myśl chrześcijańska
św. Augustyn
św. Tomasz z Akwenu
Machiavelli – cel uświęca środki
okres nowożytny: św. Tomasz Morus, Andrzej Frycz Modrzewski
Prekursorzy socjologii:
Giambatista Vico
Claude Andrien Hewecjusz
Claude Henri Saint-Simone – filozofia społeczna
Twórca socjologii – August Comte (1798-1857)
- wielu ludzi w społeczeństwie europejskim poszukiwało nieprawidłowości
- patologie społeczne
- nadał nowej stworzonej przez siebie dyscyplinie nazwę
socjos - logos
społeczeństwo - nauka
- określenie przedmiotu badań - społeczeństwo jako całość składająca się z grup
- najmniejsza grupa - rodzina
Metody badawcze:
- badania ankietowe: próba dobrania w losowy sposób
- ośrodek badania opini publicznej
- metoda ankiety: opis wśród kogo przeprowadzono ankietę
- Comte nie mógł przeprowadzić ankiety, bo był duży analfabetyzm; trudno było dobrać reprezentatywną grupę społeczną; komunikacja
zatem Comte stosował inne metody: obserwacje
obserwacja czysta: brak ingerencji obserwatora; nie stara się zakłócić tego, co w danej grupie się dzieje
obserwacja uczestnicząca: obserwacja grupy od wewnątrz, długotrwała, grupy zamknięte
Bronisław Malinowski -
eksperyment: określonej grupie wprowadzamy jakiś bodziec i obserwujemy jej zachowanie
- grupa eksperymentalna
- grupa kontrolna
- analiza historyczna
- metoda porównawcza
- można sięgać do przeszłości na podstawie twórczości, źródła historyczne
- metoda na podstawie dokumentów osobistych; zapiski, listy, dziennik, zapiski gospodarcze
- metoda porównawcza: porównywanie różnych grup w tym samym wieku
- panel: dyskusja panelowa; spotykają się ludzie w tym samym gronie co jakiś czas i dyskutują o zmianach oraz czym ta zmiana została spowodowana
- metoda socjometryczna: polegająca na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji. Przeważnie badane są relacje komunikacji jednostek w grupie lub relacje władzy i współpracy; można tym sposobem wytypować lidera
Funkcje socjologii:
A. Podgórecki
- diagnostyczna: badanie śledząc zjawiska stara się określić czasowo - przestrzenny zasięg tych zjawisk i czy będzie się rozszerzał
- demaskatorska: demaskuje, wykrywa, ukazuje zakonspirowane cechy danej społeczności
- apologetyczna - polega na przedstawianiu rzeczywistości zgodnie z intencjami sponsora badań; odbarwianie rzeczywistości, kosmetyczne, pozytywne dla sponsora zmiany wyników, eksponowanie lepszych stron
- teoretyczna: konstruowanie koncepcji, modeli teoretycznych, wyjaśnianie opisywanych zależności
- socjotechniczna: ktoś próbuje manipulować społeczeństwem, mając wiedze, jak to zrobić najlepiej
- zachowania altruistyczne: ratuję innych kosztem własnego życia
- opowieść o kierowcy cysterny i o króliku
- instynktowne działanie: motocyklista, bo odrzucił kanister, kierowca niezbyt instynktownie, bo mógł od razu wsiąść w cysternę i odjechać
- altruizm: decyzja podjęta świadomie, nieinstynktownie
- tym się różnimy od zwierząt, że zwierzęta zachowują się instynktownie
- socjalizacja: uczenie się zachowań społecznych przez jednostkę i pewien system wartości, życie najwyższą wartością
- jeśli jakiś delfin zemdleje po zderzeniu np. z rafą, to pozostałe unoszą go na powierzchnię, żeby się nie utopił
- słonie: np. gdy słonica rodzi, pozostałe słonie tworzą krąg wokół niej aby uchronić ją przed drapieżnikami
- gdy jakiś słoń jest ranny inne słonie go podtrzymują, żeby ten się nie udusił płynem fizjologicznym w swoich płucach
- kawki zaatakowały człowieka niosącego czarne kąpielówki myśląc, że to ich koleżanka
- eksperyment z kurczakiem: przywiązano kurczaka za nogi i nakryto papierowym kloszem i wypuszczono kurę, kura rozdziobała klosz i próbowała uwolnić kurczaka; gdy zamieniono klosz na szklany - nieprzepuszczający dźwięków, kura nie zareagowała
- w stadzie szympansów uprzywilejowaną grupą są młode szympansy i mogą bardzo dużo
- psy uważają rodzinę, swoich panów, za członków stada
mimikra - podszywanie się pod młodych osobników ze swojego stada
Rodzaje zachowań według Reykowskiego:
- altruistyczne: pomaganie innym z narażeniem własnego życia lub dóbr
- pomocne: inna osoba odnosi korzyści, osoba, która to wykonuje ponosi tylko koszty, np. w nauce
- kooperacyjne: i jednostka działająca i inni odnoszą korzyści, a przynajmniej nikomu to nie powinno szkodzić; olimpiada naukowa
- adaptacyjne: jednostka działająca ponosi korzyści a inni ani na tym nie tracą, ani nie zyskują
- egocentryczne: jednostka podejmując działanie odnosi korzyści a straty są skutkiem ubocznym; straty ponoszone przez innych
- eksploatatorskie: korzyści, które odnosi jednostka na koszt innych; kradzież, eksploatowanie pracownika
- czynności na niekorzyść innych lub szkodę innych - jednostka podejmuje działanie, aby ktoś inny stracił; koszty własne są nieważne; aby wyrządzić komuś krzywdę; odwrotność altruizmu
prospołoeczne - altruistyczne, pomocne, kooperacyjne
aspołeczne - egocentryczne, eksploatatorskie
antyspołeczne - na szkodę innym
neutralne - adaptacyjne
prosec socjalizacji:
- chętnie pomagamy rodzinie - geny nam tak podpowiadają
- teoria wymiany społecznej: często działamy dążąc do maksymalizacji zysków i minimalizacji strachu; zachowujemy ślady po zyskach i kosztach (zgodnie z tą teorią altruizm nie istnieje)
empatia i altruizm:
- czasami pomagamy z egoistycznych powodow
- empatia odczuwana do drugiej osoby zmusza do działania, pomaganie jej bez kalkulacji
- zachowania altruistyczne wynikają z osobowości altruistycznej
Grupa społeczna:
- dwie lub więcej jednostek między którymi istnieje określony stosunek społeczny, inaczej mówiąc grupa istnieje wtedy, gdy jej członkowie wchodzą ze sobą w określony typ kontaktu
Kryteria klasyfikacji grup:
1. Typ więzi łączącej członków grupy (formalne, nieformalne)
2. Stopień trwałości więzi (krótkotrwałe, sporadyczne, ciągłe)
3. Wielkość grupy (małe, duże)
4. Charakter członkostwa (dobrowolne, automatyczne)
Grupy pierwotne - Ch. Cooley; zachodzi u nich proces socjalizacji
1 gr. pierwotna: rodzina
2 gr. pierwotna: szkoła
- gr. wtórne: charakter okresowy; nie ma osobistych zw. między członkami
- funkcje normatywne: jakie zachowania są wskazane
- f. porównawcze: zapewnia wzór do naśladowania
- f. audytoryjne: ocena stosowności zachowań jednostki
Zgromadzenie - brak więzi, nie ma kontaktów społecznych
- znalezienie się w tłumie wpływa na zachowanie się jednostek
- poczucie siły, agresji rośnie wraz z ilością grupy
TŁUM
- agresywny (atakuje, np. ministerstwo obrzucane farbami)
- linczujący (wymierza samosąd, powstaje w mniejszej zbiorowości)
- terroryzujący (przeciw mniejszościom narodowym, religijnym)
- walczący (strajki, manifestacje)
- nabywający (następuje kryzys gospodarczy)
- uciekający (brak logicznego myślenia, wywołuje sztuczną panikę)
- demonstrujący (zorganizowany, ludzie nie znają się, ale ludzie wcześniej się przygotowali do demonstracji)
PUBLICZNOŚĆ - nastawieni na oglądanie czegoś
- niekiedy może się przerodzić w tłum
Rola społeczna - zachowania, których grupa oczekuje od jednostki
Pozycja społeczna - miejsce jednostki w strukturze
oczekiwanie społeczne:
- zdarza się, że po awansie woda sodowa uderza do głowy
- czasami jak ktoś zostaje asystentem na uczelni musi zmienić swoje zachowanie, żeby zapanować nad grupą, a ci starzy koledzy dalej traktują go jak kiedyś i uważają, że się wygłupia
rola społeczna - hierarchiczna (treść symboliczna, wojsko) lub niehierarchiczna (rodzina)
KONFORMIZM
- skład grupy: autorytet, osoby znaczące - ważne dla nas, osoby lubiane, osoby podobne do nas
- jednomyślność grupy: 90% stomatologów używa Colgate; nr 1 w Europie
Rodzaje konfirmizmu:
-uleganie
-identyfikacja-identyfikowanie się z osobą, która jest dla nas autorytetem, szczególnie małe dzieci; upodabnianie się do danej grupy lub jednostki.
-eksperyment Stanley’a Miligrama - wpływ kary na uczenie się, eksperyment posłuszeństwa
--nauczenie drugiej osoby odpowiedniego łączenia słów; kara-prąd od 15-450V.
-wprowadzenie ucznia do urządzenia gdzie stoi generator
-prawdziwym obiektem badań jest nauczyciel-jak długo będzie stosował kary.
-twierdzono, że dużo osób odmówi udziału, że tylko kilka osób dojdzie do najwyższej kary.
-tak naprawdę; 60% stosowało impulsy do końca
-psychiatrzy sądzili, że nie będzie nawet 1% osób stosujących najwyższy impuls.
-rozmowa z jednym z uczestników: bał się odpowiedzialności; kto będzie odpowiadał gdy doś się stanie uczniowi; nauczyciel cały czas prosił żeby przestać nękać prądem ucznia, ale nigdy stanowczo nie odmówił.
-ten sam eksperyment został powtórzony na przedmieściach w jakimś obskurnym budynku z napisem „Instytut Psychologii”.
-wszyscy ludzie mają jakieś ukryte instynkty agresywne
-II eksperyment-tym razem nauczyciel mógł wybierać siłę wstrząsu przy błędnej odp.
-przeciętna siła wstrząsu wynosiła 60V.
-3 z 14 nie przekroczyło 15V.
-28 nie przekroczyło 25V
-wyjątek-2 uczestników do najwyższych woltów.
-w tamtym eksperymencie eksperymentator stał mu nad głową i wywierał presję
-jeszcze jedna wersja-kontaktowano się za pomocą telefonu z nauczycielem; okazało się, że nauczyciele oszukują; mówili, że zwiększają dawkę a tego nie robili.
-można wtedy inaczej spojrzeć na faszystów z II w. Św. albo obozy koncentracyjne.
II eksperyment - inny- miał miejsce w Kalifornii - niedziela - radiowóz pędzący przez miasto masowo aresztował studentów
Jaki wpływ na zachowanie mają czynniki sytuacyjne:
-na początku wszyscy deklarowali, że chcą być więźniami = brak odpowiedzialności; zero obowiązków.
-przerwano 6 dnia ze względu na drastyczne sceny; cały czas byli obserwowani.
-autor: Philip Zimbardo.
-dbano o zachowanie wszelkich pozorów naturalności
-więzienie zaaranżowano w podziemiach Instytutu Psychologii.
-więźniowie nie zostali powiadomieni kiedy zostaną aresztowanie, jak i za co.
-2 dnia więźniowie się zbuntowali; próba ucieczki, wtedy strażnicy zaostrzyli rygor.
-przychodził do nich prawdziwy kapelan, rodzina, odbywały się przesłuchania w sprawie przedterminowego zwolnienia
-skąd tak agresywne zachowanie w stosunku do więźniów.
-stereotyp-ty kierowały się obie grupy: więźniów i strażników.
-strażnik A-pacyfista, brzydzi się agresji i potem sam stosował przemoc wobec więźniów.
-jest to identyfikacja
Kodeks Psychologów:
-psycholodzy muszą udostępnić wyniki swoich badań i dbać o to, aby nie zostały wykorzystane do niewłaściwych celów.
-społeczność psychologów jest odpowiedzialna przed samą sobą
-z różnych względów jest konieczne nie dopuszczenie do uczestników zakładanej tezy.
-po badaniach eksperymentator ma dostarczyć uczestnikom informacji o eksperymencie.
-należy wprowadzić zasadę anonimowości
-w przypadku doświadczenia z elektrowstrząsami nie brano anonimowości pod uwagę.
-pilotaż-instrukcja, którą daje się uczestnikom eksperymentu.
-Milgram dużo czasu po eksperymencie spędzał z uczestnikami-przekonywał ich że nikomu ze studentów nie stała się krzywda.
-większość ludzi z eksperymentu potrafiła się przyznać, że popełnili błąd zwiększając napięcie
-uczestnicy eksperymentu Zimbardo twierdzili, że stracili trochę na swojej psychice.
-cierpienia, których doświadczyli więzione były sztucznie; na potrzeby badań.
-jeżeli ktoś nie przeżywa rozterek moralnych; nie rozwija się bo jest sam z siebie zadowolony.
-według Zimbardo jego uczestnicy rozwinęli się.
-niektórzy z nich potem rozpoczęli karierę w więziennictwie !real!
-rzekomo chodziło o to, że chcieli zreformować więziennictwo, bo doświadczyli tego.
-na przedmieściach Nowego Jorku zamordowano kobietę; nie byłoby w tym nic dziwnego gdyby nie to, że zabójstwo obserwowało 30 sąsiadów.
-nikt nie wezwał policji-nikt nie zareagował
-eksperyment: na chodniku leżała kobieta udająca, że złamała nogę-dopiero po kilku godz. ktoś zwrócił na nią uwagę.
-studenci wchodzili do czytelni; po drodze mijali bibliotekę; tam na drabinie stała pani i układała książki; byli w czytelni-usłyszeli hałas: jęki-tylko studenci wchodzący w pojedynkę chcieli zobaczyć, co się stało i ew. pomóc. Większe grupy studentów nie reagowały.
Dyfuzja odpowiedzialności:
-odpowiedzialność rozkłada się na ilość osób
-im więcej osób tym mniej zareaguje.
Zdefiniowanie sytuacji (obawa przed ośmieszeniem):
-ludzie często obawiają się, że sytuacja którą widzą jest w rzeczywistości inna; że źle ją interpretują.
Normy zinternalizowane (narzucone przez otoczenie):
-ludzie nie zdają sobie sprawy, że te normy zostały narzucone z zewnątrz
Relatywizm moralny:
-mówi się, że nie ma wiecznych, niezmiennych zawsze i wszędzie obowiązujących norm postępowania.
Anomia:
-popadanie norm w konflikt
-jednostka wyłamuje się spod norm
-kiedy jednostka pełni wiele ról społecznych
Normy społeczne:
-zachowanie jednostki wobec innych jednostek
-zachowanie jednostki wobec społeczeństwa
-zachowanie jednostki wobec siebie samego, np.: człowiek nie ma prawa odbierać sobie życia (normy religijne)
-system normatywny-jego zakazy i nakazy obarczone są różnymi sankcjami:
--religia-pośrednio jej normy odnoszą się do społeczeństwa
--moralność-ocena czynu jako dobrego lub złego, niezależnie od religii; sankcje: potępienie
--obyczaje-utrzymują się wyłącznie dzięki powszechnej aprobacie; dążą; przełamują instynkt samozachowawczy
--prawa-ludzie muszą się podporządkować czy się z tym zgadzają czy nie; sankcje materialne.
Asertywność:
-umiejętność odmawiania, sprzeciwiania się
-umiejętność wyrażania swojego własnego zdania w sposób nieagresywny
-nie potrafimy się bronić - nieasertywność
-uleganie cały czas namowom innych powoduje naszą niską samoocenę
-umiejętność wyrażania siebie w sposób stanowczy ale łagodny
Konsekwencje nieasertywności:
-dyssatysfakcja, że ktoś się nami posłużył
-obniżenie samooceny osoby manipulowanej
Zachowania asertywne:
-w kontaktach z innymi ludźmi nie pozwalamy sobą manipulować
-powinny być społecznie akceptowane-swoją odmową nie powinniśmy sprawiać innym przykrości
-otwarte wyrażanie swoich przekonań o danej sprawie-nie próbuj kłamać, wymigiwać się tylko otwarcie, spokojnie.
-zachowaniom asertywnym nie powinno towarzyszyć poczucie winy
-poczucie winy-podstawa manipulacji
-nie należy mylić zachowań asertywnych z agresywnymi
-są sytuacje, w których nie należy być asertywnym np. kiedy cenimy jakąś grupę; rezygnujemy z tych zachowań asertywnych na rzecz sympatii do tej grupy, lub np. w czasie napadu, gdy ktoś mówi „oddawaj swój portfel”.
-każdego dnia toczy się w as walka z samym sobą
-ważne jest pozytywne nastawienie
-wyrażenie swoich opinii, pragnień w sposób kulturalny z poszanowaniem innych zasad
...
biomedycyna